Een plek zonder hokjes vraagt om ondersteuning zonder schotjes

Al tien jaar lang biedt Movisie een podium aan initiatieven die op hun eigen manier werken aan een inclusieve arbeidsmarkt en een samenleving waarin iedereen participeert naar vermogen: de Transitiearena Waardevol Werk. In 2022 en 2023 vonden bijvoorbeeld vijf Transitiearena’s plaats in de regio Tilburg/Dongen waarbij zelfregie-initiatieven, gemeenteambtenaren, een wethouder, het sociaal werk en de Stichting welzijn Ouderen samen aan de slag gingen om passende participatiemogelijkheden voor mensen met psychische kwetsbaarheid of dak- en thuisloosheid te verstevigen. Wat waren de opbrengsten?

Overal in het land wordt gezocht naar manieren om Participatie, Wmo en Zorg met elkaar te verbinden. Er ontstaan nieuwe vormen die vaak een mix zijn van dagbesteding, beschut werk, vrijwilligerswerk, sociale coöperaties en betaald werk. In 2022 en 2023 werkten in drie regio’s zelfregie-initiatieven, gemeenten en sociale partners samen om deze initiatieven een duurzamer en zekerder bestaan te bieden. Die regio's waren Tilburg/Dongen, Leiden en Groningen/Leeuwarden.

In Tilburg/Dongen was de bottom-up organisatie Eagle Shelter de regionale trekker. Samen met Movisie organiseerde Conny, initiatiefnemer van Eagle Shelter vijf transitiearena's over waardevol werk, samenwerking en erkenning. Naast Eagle Shelter, deden ook zelfinitiatieven als Living Museum, Stronk, en Kiemuur mee. Daarnaast waren, ambtenaren uit Tilburg en Dongen, professionals uit het regionale sociaal werk en leden van de ouderenvereniging erbij. 'De Eagle shelter is heel goed voor onze gemeente Dongen', licht wethouder René Jansen van Gemeente Dongen toe. 'We moeten een plek hebben, een soort voorfase om meer mensen in Dongen te kunnen helpen, zonder dat ze naar de duurdere zorg gaan. Dit is een heel natuurlijke plek waar mensen op een organische manier verder worden geholpen en worden ondersteund.'

'Welke maatschappelijke waarden brengen de bottom-up initiatieven op en hoe gaan we die faciliteren?’

Hoe Eagle Shelter de drempel overging

Eagle Shelter heeft tijdens de transitiearena’s De Drempel Over en daarna de bestuurders en ambtenaren van de gemeente Dongen uitgedaagd om anders met hen en andere bottom-up initiatieven om te gaan. Denk en handel niet meer vanuit de gedachte ‘wat hebben we voor een plek als Eagle Shelter over’ of ‘wat zou het maximaal mogen kosten’. Maar bedenk ‘welke maatschappelijke waarden brengen de bottom-up initiatieven op en hoe gaan we die faciliteren?’ Het motto ‘een plek zonder hokjes vraagt om ondersteuning zonder schotjes’ is tijdens een van de transitiearena’s De Drempel Over ontstaan.  

Elkaar kennen  

De bekendheid en erkenning van bottom-up organisaties die zich inzetten voor herstel en participatie van mensen in een kwetsbare positie is door de transitiearena’s groter geworden. Ook leerden deelnemers van elkaar. De gemeenteambtenaren leerden over de werkwijze van de initiatieven, en zij, de woningbouwcoöperatie en het sociaal werk hierin kunnen ondersteunen. Gemeenteambtenaren onderling leerden over de werkwijze binnen gemeenten en verschillende financieringsmogelijkheden, met de voor- en nadelen van bijvoorbeeld subsidies, aanbesteding, inkoop. De transitiearena’s De Drempel Over hebben op deze manier bijgedragen aan een sterkere verbinding tussen initiatieven en formele organisaties in Dongen, in Tilburg en tussen Dongen en Tilburg. Blijvend laagdrempelig contact tussen de organisaties in Dongen en Tilburg heeft meer tijd en samenwerking nodig.  

Transitie vraagt om langdurige financiering  

Inzicht en handelen vanuit transitiekunde hebben ambtenaren, wethouders en burgemeester doen beseffen dat bottom-up organisaties nodig zijn om de transitie van herstel en participatie te maken. Steeds meer gemeenten realiseren zich dat zij onderdeel zijn van die transitie en zij hebben veel in handen om deze plekken te faciliteren. Zo ook de gemeente Dongen. Wethouder René Jansen: ‘De plek van Eagle Shelter was een oud sportgebouw. Conny kwam met het initiatief. Het belang van zo’n plek zag in het begin ook niet iedereen. Die plek moet je verdienen door eraan te beginnen, maar die mogelijkheid moet je als gemeente wel bieden: er moet altijd een wethouder zijn die erachter staat, er moet altijd een meerderheid in de raad zijn.’ 

Denken en handelen vanuit transitiekunde

Het denken en handelen vanuit transitiekunde heeft eraan bijgedragen dat initiatieven in diverse regio’s meer zichtbaar zijn en serieus in gesprek zijn over langdurige financiering met hun gemeente. Marjet van Houten (Movisie): ‘Transitiekunde laat daarin ook zien dat het faciliteren mét behoud van eigenheid van een bottom-up organisatie cruciaal is. Met eisen zoals bijvoorbeeld dagbesteding aanbieden of bezuinigen op personeel, valt een bottom-up organisatie namelijk nog steeds om. Het mooie is dat burgemeester en wethouders uit Dongen nu ook naar hun gemeenteraad transitietaal gebruiken. Ze vertellen over de meerwaarde van plekken als Stronk en Eagle Shelter en wat dit betekent voor de financiering van zulke plekken.’

Eagle Shelter bestaat al 9 jaar, en heeft haar staat van dienst intussen bewezen. Initiatiefnemer Conny geeft, vanuit de rol van kartrekker transitiearena’s De Drempel Over, samen met wethouders en ambtenaren uit gemeente Dongen het passende veranderverhaal vorm. Uitgangspunten en kwaliteitseisen formuleren voor financiering van initiatieven komt hier bijvoorbeeld in terug. Dit is een voorbeeld van hoe de rol van regionale kartrekker De Drempel Over gewicht meebrengt in gesprekken met gemeente Dongen. Wethouder René Jansen: ‘Langzaamaan is het incidentele geld voor Eagle Shelter, omgebogen naar structurele financiering. Anders moet je ieder jaar weer knokken voor je bestaansrecht. Die energie wil je geven aan de mensen die op plekken als Eagle Shelter komen, die de steun nodig hebben, en niet aan verdedigen van de meerwaarde van zo’n plek. In een tijd van bezuinigingen vinden we het juist belangrijk dat plekken als Eagle Shelter blijven bestaan.’ 

Schuring en vele donaties

'Transitie betekent ook schuring'

‘Transitie betekent ook schuring tussen nieuwe aanpakken en zienswijze en gevestigde werkwijzen en financiering, merkte Roos van Schaijk (Movisie), ‘Schuring heeft ook in de transitiearena’s De Drempel Over plaatsgevonden. Het plaatsen van botsende zienswijze en gang van zaken in het transitieperspectief helpt om elkaar niet te verliezen in gesprekken.

Meer verbinding en bekendheid betekent ook dat meer mensen praten over de bottom-up organisaties van De Drempel Over. Bedrijven en organisaties los van het sociaal domein zien nu ook dat initiatieven als Stronk en Kiemuur ertoe doen voor de hele gemeenschap. Deze organisaties gaan zich verdiepen in de initiatieven en worden nieuwsgierig. Dit heeft voor Eagle Shelter geresulteerd in vele donaties.’ 

Initiatieven in beeld 

In het programma Bestaanszekerheid en waardevol werken van Movisie ligt de focus op het realiseren van de bestaanszekerheid van mensen. Dat betekent het hebben van werk, een goede daginvulling, een fatsoenlijk inkomen en een dak boven het hoofd. Ook werken we aan het vergroten van de mogelijkheden te participeren. Wij noemen dat Waardevol Werken. Binnen onze projecten werken wij samen met allerlei initiatieven die ook deze missie hebben. In 2023 hebben we van een aantal van deze initiatieven, zoals Eagle Shelter, een video laten maken. Met dank aan Ministerie van VWS, de Goldschmeding Foundation en Eagle Shelter. 

De drempel over

Hoe begeleid je psychisch kwetsbare en/of dak- en thuisloze mensen naar participatie? Onze zoektocht leverde enorm veel inspirerende voorbeelden op. In ‘De drempel over’ lichten we er 14 uit waarin we spreken met de initiatiefnemers en deelnemers. Het onderzoeksrapport werd op 20 november 2020 aan voormalig staatssecretaris Paul Blokhuis van het ministerie van VWS gepresenteerd. Het onderzoek is een initiatief van Movisie, MIND, Werkplaats COMO en Divosa. 

Download het rapport hier

Beeld header: Daniel Boomsma