Het live radio-interview vond plaats in het kader van de Week van de Mediawijsheid in november 2022. Verloove is senior projectleider bij Movisie en houdt zich bezig met de aanpak van polarisatie in de samenleving en heeft zich gespecialiseerd in de aanpak van online haat en discriminatie. In de podcastuitzending op 4 november 2022 gaat ze met Komduur in gesprek over haatdragende en negatieve reacties online. Waar komt dit vandaan? En hoe voorkom je het? Ze geeft aan dat vooral de jongere jongeren zijn een kwetsbare groep online omdat ze de gevaren van het internet nog niet goed genoeg kennen, stelt Verloove. ‘Daarom is het ook zo belangrijk om hier op de basisschool al aandacht voor te hebben. Want op de middelbare school hebben ze allemaal al een mobiele telefoon en ben je eigenlijk te laat.’

Beluister de podcast

Sociale norm verschuiven

Verloove doet zelf onderzoek naar online discriminatie en is drie jaar betrokken geweest bij #DatMeenJeNiet. In dit project werden jongeren en jongvolwassenen begeleid in hoe zij online het verschil kunnen maken, hoe ze in plaats van een omstander van online discriminatie een zogenoemde ‘upstander’ worden. Verloove: ‘Een upstander is in dit geval iemand die er wat van zegt als er online discriminerende content voorbijkomt. Iedereen die actief is op sociale media ziet wel af en toe haatreacties voorbijkomen. Via deze groep jongeren wilden we de sociale norm dat discriminatie en haat online erbij hoort, verschuiven. De groep was heel divers: sommige waren al activistisch en spraken zich vaker uit en anderen waren dat juist nog helemaal niet. Zo konden ze van elkaar leren.’

Reageert Verloove zelf op haatdragende reacties online? ‘Ik heb weleens gereageerd met: “Die opmerking die je maakt is best wel pijnlijk. Misschien had je dat niet door maar misschien wil je daar de volgende keer op letten.” Daarop kreeg ik geen reactie, maar heel veel mensen lezen mee dus zij leren er mogelijk ook van.’

Waar komt haat vandaan?

Op de vraag van presentator Komduur waarom mensen zich haatdragend uiten reageert ze: ‘Haat is een krachtige menselijke emotie. Vanuit een evolutionair oogpunt is het ook heel nuttig. Als je vroeger je familie of stam moest beschermen, kon het handig zijn om de andere groep te haten. Het is namelijk makkelijker om eten te stelen van iemand die je haat. Op die manier werken onze hersenen nog steeds. Gelukkig willen tegenwoordig de meeste mensen niet haatvol zijn naar de ander.’

Anoniem

Waarom gebruiken mensen nu juist het internet om hun haat te uiten? ‘Mensen hebben het gevoel dat ze anoniem zijn, dat er niemand meeleest en dat je zomaar straffeloos dingen mag zeggen. Ik geef zelf vaak het voorbeeld van recensies voor restaurants. Stel dat je ergens slecht hebt gegeten en de aardige ober komt aan tafel, is het moeilijk om er iets van te zeggen. Maar zodra je thuiskomt is het heel makkelijk en minder confronterend om een negatieve recensie te typen. Je ziet niet wat jouw reactie teweeg brengt bij de ander.’

Micro-agressie

Er zijn veel verschillende soorten haatberichten. Ze kunnen expliciet zijn, maar ook meer onderhuids, dit heet micro-agressie. ‘Bij micro-agressie denken mensen vaak dat het wel grappig is of dat het “moet kunnen”. Maar het probleem daarbij is dat het een voedingsbodem creëert voor discriminatie en haat. Want met “onschuldige grapjes” zet je een groep als “de ander” neer. Dat verlaagt vervolgens de drempel voor anderen om haatvolle reacties over deze groep te plaatsen.’

Stel reflectieve vragen

Wat zijn tips voor hoe je kunt reageren als je zelf haatdragende berichten voorbij ziet komen? Verloove: ‘Denk eerst na voordat je gelijk vanuit emotie reageert. Bepaal vervolgens: op wie richt ik me met deze reactie? Wil je de “dader” aanspreken, wil je je richten op de meelezers of op het slachtoffer, als die er is? Dat helpt om te bepalen hoe je je bericht vorm gaat geven. En als je geen reactie krijgt van bijvoorbeeld de dader, bedenk dan dat het toch wel zin heeft, want heel veel meelezers zien het ook. Een strategie is om reflectieve vragen te stellen zoals: ‘Wat bedoel je hier precies mee?’

In de podcast vertelt Verloove verder over hoe het zit met de regels en het beleid rondom online haat, dat de regels offline hetzelfde zijn als online, en hoe het gezamenlijk beter aangepakt kan worden.

Beluister de podcast

De podcast is ook te vinden op de website van NPO Radio 1 en op Spotify.