Met deze uitspraak deelt Bruls mensen op in twee groepen: ‘de gepolariseerden’ waar hij geen aandacht aan wil besteden en ‘de niet-gepolariseerden’, die hij ‘de meerderheid’ noemt, waaronder de mensen met twijfels die hij wil laten zien dat hij ze begrijpt. Aandacht en luisteren naar zorgen en twijfels van mensen is zeker belangrijk. Want als je rekening wilt houden met wat er leeft onder burgers, wat hun zorgen en verliesgevoelens zijn, dan ga je met hen op een constructieve wijze in gesprek. Oftewel: neem je hun bezorgdheid serieus. Belangrijk is om ook met angstige of kritische burgers in gesprek te gaan en hen te beschouwen als onderdeel van de maatschappij: burgers die het beste willen voor de samenleving. Inzicht in ideeën, beelden en gevoelens van burgers kan helpen om bezorgdheid onder burgers te herkennen en te duiden; om op meer effectieve wijze contact te leggen en te communiceren met burgers; en tot breed gedragen oplossingen te komen (Verloove, Van Wonderen, Felten, 2020).

Polariserende communicatie

Maar Bruls wil dat gesprek alleen voeren met de ‘niet gepolariseerden’. Hij draagt hiermee juist bij aan polarisatie door in zijn communicatie ‘gepolariseerden’ en ‘niet-gepolariseerden’ als twee tegenovergestelde en homogene groepen tegenover elkaar te plaatsen. Bruls bedoelt met die ‘gepolariseerden’ waarschijnlijk de mensen die radicale denkbeelden verspreiden op sociale media en complotdenkers die je in zijn ogen ‘toch niet kunt overtuigen’. Uit onderzoeken blijkt dat juist het zichtbaar maken van de diversiteit binnen een groep zorgt voor minder vooroordelen ten aanzien van de ‘outgroup’ (Dasgupta, Banaji, Abelson, 1999; Errafiy & Brauer, 2013), hetgeen polarisatie vermindert.

De groep mensen die zich radicaal uit is divers

Zo is ook de groep mensen die zich online of tijdens demonstraties radicaal uit over het coronabeleid van de overheid en de beperkende maatregelen divers. Natuurlijk zijn er de zogenaamde ‘hobbyhaters’ en relschoppers. Maar daarnaast zien we mensen van links die boos zijn op de ‘big farma’ tot rechts extremisten die uit zijn op chaos en mensen die geloven in complottheorieën. En ook mensen die afgelopen jaren het vertrouwen in de politiek en de overheid hebben verloren. En mensen die zich boos maken over het polariserend en uitsluitend karakter van de maatregelen of hierdoor hard geraakt worden zoals bijvoorbeeld ondernemers in de horeca of mensen werkzaam in de cultuursector.

Geen feedback

Sociale media kunnen dan een makkelijke uitlaatklep bieden aan opgekropte boosheid en frustratie. Beschermd door de anonimiteit uiten mensen zich online vaak extremer. Waar iemand in real life hoort of ziet aan iemands reactie dat een opmerking niet oké is, is er op sociale media geen directe feedback. Je ziet niet wat een opmerking bij iemand teweegbrengt, terwijl dit enorme gevolgen voor iemand kan hebben.

Benadruk het gemeenschappelijke

In plaats van polariseren is het waarschijnlijk effectiever om in de communicatie te benadrukken wat we met elkaar gemeenschappelijk hebben. Bijvoorbeeld een samenleving waarin iedereen zich vrij kan bewegen en kan deelnemen aan het maatschappelijk leven. Gedeelde ervaringen en belangen zijn een beter startpunt voor het vinden van overeenkomsten dan vooraf gegeven ‘grote’ identiteiten, zoals 'de relschoppers' of 'de gepolariseerden'.

Stel wel een duidelijk norm

Dat neemt niet weg dat bij bedreiging, opruierij en haatspraak het zeker belangrijk om in te grijpen. Daarmee wordt ook een duidelijke norm gesteld. Vanuit het perspectief van minister Grapperhaus  kan worden gehandhaafd, door de afzenders van deze online berichten op te sporen en te berechten. Want zoals Grapperhaus stelt naar aanleiding van de rellen in Rotterdam: ‘Het is strafbaar en je gaat voor schade opdraaien.’

Negeren heeft averechts effect

Maar behalve aanpakken en handhaven als mensen over de schreef gaan, roept Bruls nu op tot negeren. Vanuit de gedachte ‘wat je aandacht geeft groeit’ lijkt negeren het beste devies. Maar negeren kan ook een averechts effect hebben. Onder andere doordat er al jarenlang een terugtrekkende beweging van de overheid is geweest, zijn er steeds minder aanspreekpunten voor mensen en wordt er niet goed geluisterd naar hun zorgen en problemen. Zij kunnen zich daardoor niet gezien en gehoord voelen. Het ervaren gebrek aan aandacht en actie vanuit de overheid om zaken te verbeteren, zorgt voor boosheid en frustratie die naar aanleiding van bijvoorbeeld nieuwe beperkende maatregelen wordt ‘afgereageerd’ online of tijdens een uit de hand gelopen demonstratie.

Rol van omstanders

Onderzoek naar de rol van omstanders, mensen die getuige zijn van haatspraak en polariserende posts op sociale media, laat ook zien dat het juist belangrijk is om niet te negeren maar in actie te komen. Omstanders kunnen op Twitter of Instagram zich uitspreken tegen de haatdragende of intimiderende berichten en opkomen voor elkaar. Volgers van de afzender van de berichten kunnen ook het verschil maken. Het werkt namelijk goed als mensen uit de ‘eigen groep’ zich uitspreken. Uit eerder onderzoek van Movisie blijkt dat de reacties van omstanders erg belangrijk zijn. Zo past de dader mogelijk zijn bericht aan, voelt het slachtoffer zich gesteund en wordt er een sociale norm gecommuniceerd waaruit blijkt dat de polariserende of haatdragende berichten niet normaal zijn.