Reclassering Nederland is gespecialiseerd in de afbouw van criminele carrières. Zij voorkomt dat gedetineerden opnieuw in de fout gaan. Zij doet dat door adviezen te geven aan de rechtbank en het Openbaar Ministerie, door toezicht te houden op de uitvoering van straffen, door het begeleiden van werkstraffen en (gedrags)interventies. Reclassering wil dit graag zoveel mogelijk met en bij de cliënten en de burgers doen. Het rapport ‘Reclasseren in de buurt. Samen zorgen voor veiligheid’, van Movisie is de weerslag van negen experimenten waarmee Reclassering Nederland hierin stappen heeft gezet.

Coalitieakkoord

Het lijkt erop dat reclasseren in de buurt de komende jaren de ruimte krijgt vanuit de centrale overheid. In het coalitieakkoord dat onlangs werd gepresenteerd is te lezen: ‘Door in te zetten op een brede preventieve aanpak, via onder meer jeugdwerkers, voorkomen we dat jongeren afglijden naar de criminaliteit of na een overtreding draaideurcriminelen worden. Dit doen we onder meer door vroegtijdig kwetsbaarheden te signaleren en in te zetten op bewezen methodes.’

Het rapport geeft tal van voorbeelden van wat kan werken bij de vormgeving van zo’n effectieve brede preventieve aanpak. Bijvoorbeeld in Oss. Reclassering Nederland maakt daar onderdeel uit van een breed overleg met partijen uit het sociaal domein en het veiligheidsdomein. Waar mensen (opnieuw) de fout in dreigen te gaan, wordt reclassering betrokken. Vanuit het overleg hebben de medewerkers van reclassering het mandaat om snel tot actie over te gaan. Bijvoorbeeld door in samenspraak met de strafrechtketen met een lichte vorm van dwang erger te voorkomen. Reclassering maakt daarbij ook dankbaar gebruik van de partners in het sociaal domein. Want daar zit vaak de crux van preventie: verdachten en daders zijn niet alleen (potentiële) plegers van delicten, maar het zijn vaak ook mensen met (verborgen) talenten, zorgen en problemen. Afbouwen van criminele carrières gaat beter wanneer ook daar oog en aandacht voor is.

Buurtgericht

In het rapport wordt aandacht besteed aan de kracht van buurtgericht werken. Reclassering Nederland gaat in toenemende mate over op gebiedsgericht werken met teams die zich richten op cliënten uit eenzelfde postcodegebied. Dit draagt de belofte in zich waar door experts als Hans Boutellier (lees meer) en Pieter Tops (lees meer) vaak op wordt gewezen: het heroveren van buurten op de ondermijnende criminaliteit.

Door gebiedsgericht te werken ontstaat een schat aan kennis over cliënten en de directe omgeving

Het coalitieakkoord besteedt daar ook aandacht aan. De oplossing wordt vooral gezocht in het versterken van justitie en politie en dat is terecht. Maar ook voor reclassering in samenwerking met de partners in het sociaal domein en het brede veiligheidsdomein is daarbij een rol weggelegd. Door gebiedsgericht te werken ontstaat een schat aan kennis over cliënten en de directe omgeving waarin zij wonen en leven. Op den duur zou deze kennis ook ingebracht kunnen worden in de sociale herovering van de wijken. Buurtrechtspraak, dat in het akkoord wordt genoemd, is een stap in de goede richting om burgers bij de veiligheid in hun wijk te betrekken.

Ruimte creëren

Er deed zich een probleem voor tijdens de experimenten. Reclassering Nederland is ooit ontstaan als burgerbeweging ter ondersteuning van ex-gevangenen. Langzaamaan is reclassering steeds meer geprofessionaliseerd tot een belangrijk onderdeel van de strafrechtketen. Adviezen, toezichten, werkstraffen en (gedrags)interventies zijn van groot belang en dragen bij aan het voorkomen van recidive. Echter, de bekostiging van Reclassering Nederland is sterk gericht op deze activiteiten, waardoor er in de praktijk weinig ruimte is om werkelijk vorm te geven aan gebiedsgericht werken en daarmee recidive nog verder terug te dringen. Een van de aanbevelingen in het rapport van Movisie is dan ook om hier enige ruimte in te creëren zodat het niet blijft bij experimenteren.

Sanctioneren en ondersteunen

Twee andere aanbevelingen in het rapport gaan over de combinatie van sanctioneren en ondersteunen. Reclassering heeft hart voor haar cliënten, maar moet minstens zoveel hart hebben voor de samenleving die zij beschermt tegen criminaliteit. Samenwerken tussen reclassering en het sociaal domein vraagt om een grote professionaliteit van de kant van professionals die enerzijds gericht zijn op zorg en anderzijds gericht op risicobeperking. Dit vergt de nodige kennismaking. Het rapport laat zien dat hierin vooruitgang kan worden geboekt.