‘Lokale overheden en belangenorganisaties nemen hun eigen initiatieven. Landelijke overheden kunnen en willen soms niet alles regelen, de lokale politiek pikt dat dan op. Een stad met een progressief gemeentebestuur, zoals Turijn, kan veel doen in een land waar de katholieke kerk een rem is op vernieuwing. Turijn kent een diversiteitsbeleid en dat leidt tot goede initiatieven. Zo krijgen politieagenten trainingen: hoe werkt discriminatie, hoe zit het met de veiligheid van LHBT’s? Duurzame homoseksuele relaties worden dezelfde belastingvoordelen gegund als (getrouwde) heterostellen. De stad Rome erkent sinds kort in het buitenland gesloten huwelijken tussen paren van hetzelfde geslacht. Dit tot ergernis van de nationale regering. Die ergernis zegt genoeg: de landelijke politiek is blijkbaar nog niet klaar om zo’n stap te zetten.’

Soms zijn de lokale regelingen heel praktisch. Openstelling van het huwelijk voor homo- en lesbische paren is in Oostenrijk voorlopig niet aan de orde. Maar omdat er in Wenen een tekort bestond aan pleegouders, is daar wel een regeling ingevoerd die homo/lesbische paren de mogelijkheid gaf om pleegouder te worden. In Spanje is het huwelijk allang opengesteld, ondanks de macht van de katholieke kerk, maar op transgender-gebied liep het land achter. Madrid is zich op dat gebied gaan profileren; de stad kent inmiddels een actief beleid op dit punt. In samenwerking met de Spaanse transgender-organisatie faciliteert de gemeente psychologische begeleiding voor transgenders, evenals begeleiding bij het vinden van werk. In Duitsland lopen de steden Hannover, München en Berlijn voorop. Zo heeft Berlijn een actieplan opgesteld met de titel: Berlijn steunt zelfbeschikking en acceptatie van diversiteit! Daarin staat onder meer dat de stad zich hard maakt voor de veiligheid van LHBT’s, een intersekse-counseling centrum opent en kritisch zal kijken naar een nationale wet over transgenders.

Gay Pride is niet altijd mogelijk

Er is ook minder goed nieuws. ‘Van de 47 landen van de Raad van Europa heeft nog maar ongeveer de helft ondersteunende wetgeving voor LHBT’s,’ vertelt Juul van Hoof. ‘Er zijn genoeg landen en steden waar een Gay Pride onmogelijk is en waar geen plaats is voor een homo-belangenorganisatie. In Litouwen is een initiatiefwet ingediend die lijkt op de bekende anti-homowet in Rusland. En in Hongarije is de atmosfeer onder premier Orban langzamerhand anti-westers. De banden met het westen van Europa zijn daar niet meer vanzelfsprekend, de persvrijheid wordt beknot. In die sfeer hebben belangenorganisaties voor LHBT’s geen kansen.’

Wel zijn de LHBT-organisaties in de meeste landen sterker en professioneler geworden. Gelukkig geldt in Europa het non-discriminatieprincipe: LHBT’ers worden in het kader van non-discriminatie standaard expliciet vermeld in officiële Europese documenten. De Europese Commissie heeft het plan een road map te maken waarop te zien is welke weg je moet bewandelen om discriminatie te voorkomen en te bestrijden. Uit dat alles blijkt dat het de EU, de Europese Commissie en de Raad van Europa menens is met gelijkberechtiging en anti-discriminatie.

Hate speech

Rainbow Cities zijn, uiteraard, steden. Er zijn ook regio’s of deelstaten die zich aansluiten bij het netwerk. Toch worden omvangrijke gebieden van de EU niet gecoverd. 'Wie als homojongen of lesbisch meisje opgroeit in een dorp, kan het erg moeilijk krijgen. Naar de stad gaan is nog geen optie als je vijftien bent, zeker niet in grote landen waar de eerstvolgende stad soms ver weg ligt. Daarom is het belangrijk dat er een algemeen bewustzijn komt van diversiteit, dat leerkrachten en andere professionals kunnen doorverwijzen, dat lokale politici uitstralen dat ze er ook zijn voor LHBT-burgers. De kennis en het algemene klimaat rond het LHBT-thema kan beter. Niets is zo kwalijk als een burgemeester die een hate speech houdt en daarmee het signaal geeft dat hij negativiteit of zelfs geweld tegenover LHBT’ers in zijn dorp of stad niet afkeurt.'

In 2010 vond in Den Haag de eerste bijeenkomst plaats van de Rainbow-steden. Drie jaar later was er een grote conferentie van alle mogelijke ‘governmental networks’ uit de deelnemende steden. Er waren bijvoorbeeld vertegenwoordigers van defensie-, sport- en politienetwerken. Aanwezig was ook koningin Máxima. ‘Als in het buitenland in het nieuws komt dat de koningin aanwezig is,’ zegt Juul van Hoof, ‘is dat een signaal dat zij, en dus de overheid in brede zin, de LHBT-emancipatie een warm hart toedraagt. Het heeft precies de tegenovergestelde werking als een haat-toespraak.’

De rol van het internet

Het Rainbow Cities Network is in de afgelopen jaren gegroeid. Iets anders is ook gegroeid: het internet. Organisaties overschrijden de landsgrenzen in hun werk voor LHBT’s door efficiënt gebruik te maken van internet. Transgender Europe, een koepelorganisatie van alle transgender-organisaties in heel Europa, houdt bijvoorbeeld op een kaart bij op welke plekken in Europa aanvallen en moorden op transgenders plaatsvinden. Ook wordt er geïnventariseerd of er aangifte is gedaan en wat de politie heeft ondernomen. Online is ook informatie te vinden over de rechten die transgenders hebben en waar je terecht kunt voor klachten en aangiftes. Juul van Hoof: ‘Je ziet hoe de transgender-gemeenschap via internet bezig is met empowerment, niet in een bepaalde stad of een bepaald land, maar in heel Europa. Ik vind dat indrukwekkend.’

Ondanks zorgelijke ontwikkelingen als in Rusland, Litouwen en Hongarije, is de conclusie dat in Europa het klimaat rond het LHBT-thema is verbeterd. ‘Dat de hoogste Europese gezagsdragers iets positiefs uitstralen,’ zegt Van Hoof, ‘kan iedereen in Europa het gevoel geven dat hij of zij er niet alleen voor staat. Ook al spreekt je burgemeester zich tegen homo’s uit en ook al woon je op het platteland. Tegelijk is die steun natuurlijk vooral theoretisch, niet zozeer praktisch. In het leven van alledag zul je toch ook die politieagent nodig hebben die jouw aangifte van anti-homogeweld serieus behandelt en optreedt tegen de dader. We zijn er pas als dat vanzelfsprekend is, overal.’

Juul van Hoof heeft als expert meegeschreven aan: ‘Report on How Cities and Regions Can Guarantee LHBT’s People’s Rights in Europe’. Dit rapport werd geschreven in opdracht van het Congress of Local and Regional Authorities van de Raad van Europa. In maart 2015 stemt de Raad van Europa over de tekst en aanbevelingen in een definitieve publicatie.

Read this article in English.