Regenboogouderen ondersteunen: 10 tips voor beleidsmakers
Er zijn meer dan 630.000 Regenboogouderen in Nederland, blijkt uit cijfers van het CBS*. Velen van hen zijn opgegroeid in een tijd waarin seksualiteit en genderdiversiteit nauwelijks besproken werd, wat hen vaak dwong om hun lhbtiqa+ identiteit te verbergen uit angst voor negatieve reacties. Tegenwoordig ervaren een deel van de Regenboogouderen nog steeds schaamte. In dit artikel vind je tien tips hoe je als beleidsmaker van een gemeente Regenboogouderen het beste kunt ondersteunen.
Regenboogouderen willen – net als andere ouderen – zorg, ondersteuning en begeleiding in een veilige omgeving, met respect voor hun identiteit en leefstijl. Met de vergrijzing, het toenemende aantal ouderen dat langer thuis woont en de verwachte grote rol van informele zorg, is het belangrijk om specifieke aandacht te geven aan deze kwetsbare groep. Er zijn al langere tijd signalen van verhoogde kans op eenzaamheid en onveiligheid onder Regenboogouderen, zeker binnen zorg- en welzijnsorganisaties. Soms ervaren zij opnieuw de druk om 'terug in de kast te gaan' als ze zorg nodig hebben. Daarnaast is een ondersteunend netwerk van familie en/of vrienden om mantelzorg te verlenen niet altijd vanzelfsprekend. In het artikel Roze Loper helpt roze ouderen kiezen voor LHBT-vriendelijke zorg lees je meer over de specifieke uitdagingen waarmee Regenboogouderen te maken hebben.
1. Benoem Regenboogouderen expliciet in beleid
Gemeenten voeren niet altijd beleid voor specifieke groepen in een kwetsbare positie (doelgroepenbeleid).Toch kan het helpend zijn om deze groep expliciet te benoemen in beleid, zoals ouderenbeleid, Wmo-beleid of beleid voor kwetsbare ouderen. Het erkennen van hun specifieke behoeften zorgt ervoor dat deze ouderen niet over het hoofd worden gezien.
2. Stimuleer en faciliteer ontmoetingsplekken
Gemeenten kunnen ontmoetingsplekken organiseren voor Regenboogouderen, zoals ontmoetingsavonden, praatgroepen of uitjes, waar deze ouderen zich veilig en welkom voelen. Ook kunnen lhbtiqa+ organisaties, buurtcentra en zorg- en welzijnsorganisaties samenwerken om deze plekken te faciliteren. De ambassadeurs van Stichting Roze 50+ kunnen hierbij helpen.
Neem, waar mogelijk, lhbtiqa+ diversiteit op in de subsidievoorwaarden en aanbestedingen
3. Benoem lhbtiqa+ inclusie in subsidievoorwaarden
Stimuleer zorg- en welzijnsorganisaties om inclusiever te zijn voor Regenboogouderen. Neem, waar mogelijk, lhbtiqa+ diversiteit op in de subsidievoorwaarden en aanbestedingen, zodat zorg- en welzijnsorganisaties worden aangespoord om actief aan de slag te gaan met het bieden van inclusieve zorg.
4. Zorg voor veiligheid en toegankelijkheid in zorg- en/of welzijnsorganisaties
Naast het administratief vastleggen van inclusie, is het belangrijk om bewustwording te creëren bij zorgprofessionals en vrijwilligers over de specifieke behoeften van Regenboogouderen. Sluit aan bij de bestaande activiteiten van zorg- en welzijnsorganisaties en voer gesprekken over hoe je hen kunt ondersteunen. Hiervoor kunnen initiatieven zoals de Roze Loper helpen. Dit keurmerk helpt roze ouderen lhbtiqa+ vriendelijke zorg te herkennen en sociale acceptatie in zorg- en welzijnsorganisaties te bevorderen. Volg ook de online training Hoe ondersteun je LHBT-ouderen bij hulpvragen? of lees de 10 tips voor zorg- en welzijnsprofessionals.
5. Creëer bewustwording binnen de gemeente
Agendeer Regenboogouderen intern bijvoorbeeld via diversiteitscommissies of binnen bestaande netwerken. Betrek collega’s van andere domeinen, zoals sport of zorg, om te zorgen voor een bredere bewustwording en om inclusie te bevorderen. Zo kun je samen met het sportdomein activiteiten toegankelijker maken voor lhbtiqa+ ouderen.
6. Betrek hen in beleidsvorming
Betrek Regenboogouderen en belangenorganisaties actief in het beleidsvormingsproces en vraag hen naar hun specifieke behoeften. Dit brengt je terug naar de leefwereld van mensen, naar wat werkt voor hen. Ook kan het inzicht geven in de gevolgen van beleid voor mensen en hoe zij hun contact met instanties, beroepskrachten, instituties en regels ervaren. Zorg ervoor dat Regenboogouderen goed vertegenwoordigd zijn in bijvoorbeeld seniorenraden of cliëntenraden, zodat hun stem gehoord wordt.
7. Maak hen onderdeel van pride of andere lhbtiqa+ evenementen
In veel gemeenten worden pride-evenementen of andere activiteiten voor de lhbtiqa+ gemeenschap georganiseerd in samenwerking met allerlei partners. Het is waardevol om ook specifieke activiteiten voor Regenboogouderen in deze evenementen te stimuleren, zodat zij zich kunnen verbinden met anderen uit de gemeenschap en zich ondersteund voelen.
Zorg ervoor dat Regenboogouderen goed vertegenwoordigd zijn in bijvoorbeeld seniorenraden of cliëntenraden
8. Gebruik inclusief en begrijpelijk taalgebruik
Bij het ontwikkelen van beleid of het organiseren van activiteiten is het belangrijk om rekening te houden met taalgebruik dat voor iedereen toegankelijk is. Houd er rekening mee dat voor oudere mensen nieuwe (verengelste) termen zoals 'queer' verwarrend kunnen zijn of negatieve connotaties kunnen hebben Zo blijkt bijvoorbeeld de term ‘Regenboogouderen’ voor veel ouderen aansprekender en begrijpelijker. Voor meer tips over inclusieve communicatie, zie deze checklist.
9. Leer van andere gemeenten en organisaties
Je hoeft niet het wiel opnieuw uit te vinden. Er gebeurt al veel goeds in andere gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties. Via Movisie kun je in contact komen met beleidsmedewerkers die ervaring hebben met Regenboogouderen of met de Roze Loper. Ook kun je in contact komen met ambassadeurs van Roze50+ die ervaring hebben in het ondersteunen van deze doelgroep.
10. Houd oog voor diversiteit
De groep Regenboogouderen is divers, met onder andere ouderen van kleur die te maken kunnen krijgen met meerdere vormen van discriminatie. Omarm de specifieke behoeften van deze groep en vraag niet als voorwaarde voor subsidie dat ze hun doelgroep verbreden. Voor andere richtlijnen en tips, bekijk deze infographic.
* CBS: Nederland telt 2,7 miljoen LHBTQIA personen
Roze 50+
Het Consortium Roze 50+ is een samenwerkingsverband van COC Nederland, ANBO en de kennisinstituten Movisie en Vilans. Roze 50+ kent een ambassadeursnetwerk van actieve vrijwilligers verspreid over heel Nederland. Zij vangen signalen op en verzorgen de lokale en regionale belangenbehartiging van Regenboogouderen. Zo gaan ze in gesprek met (lokale) organisaties, gemeenten, provincies en afdelingen van ouderenbonden, Wmo-raden, welzijnsorganisaties en woonzorgcentra. Ambassadeurs zorgen op vrijwillige basis in hun eigen regio voor een beter leefklimaat voor lhbtiqa+ 50-plussers. Daarnaast kennen zij De Roze Loper. Dat is een officieel keurmerk dat wordt uitgereikt na een traject dat leidt naar sociale acceptatie van seksuele en genderdiversiteit in de zorg.
Voorbeeld uit de praktijk: Utrechtse Alliantie Regenboog 50+
Op 11 december 2023 is in Utrecht de Utrechtse Alliantie Regenboog 50+ gelanceerd, gefinancierd door de gemeente Utrecht. Vanuit een verkennende brainstorm hebben diverse zorg- en welzijnsorganisaties, samen met ambassadeurs uit de doelgroep zelf, zich verdiept in de situatie en beleid met betrekking tot Regenboogouderen in Utrecht. Zij hebben besloten om aandacht voor deze groep weer op de agenda te zetten. Ze willen concrete stappen zetten om de aandacht duurzaam te maken, zodat ze niet steeds opnieuw hoeven te beginnen. In 2022 werd er een kwartiermaker aangesteld en sindsdien komt de alliantie meerdere keren per jaar bijeen om gezamenlijk vraagstukken uit het veld aan te pakken. In 2025 zullen de alliantiepartners zonder de kwartiermaker zelf de samenwerking voortzetten. Belangrijke redenen voor het succes: professionals zijn vanaf het begin samen met de doelgroep gaan samenwerken en dat de gemeente voldoende tijd en ruimte heeft geboden om een duurzame alliantie op te bouwen.
