Nederland kent inmiddels 56 Regenbooggemeenten, die in samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) werken aan de verdere emancipatie, acceptatie en veiligheid van lhbtiqa+ inwoners. Hoe pakken ze dit aan? We spreken met Niels Bakker, beleidsadviseur Diversiteit en Inclusie, en Marc Smellink, adviseur Openbare orde en Veiligheid over het Bondgenotennetwerk in Deventer.

Wat is het Bondgenotennetwerk?

Het Bondgenotennetwerk is een samenwerking waarin mensen van verschillende gemeenschappen en achtergronden met de gemeente en de politie om tafel gaan. Tijdens de bijeenkomsten wordt er besproken wat er binnen de verschillende gemeenschappen in de stad leeft. In het Bondgenotennetwerk van Deventer zitten inwoners uit de agrarische wereld, de Turkse gemeenschap, de Syrische gemeenschap en de horeca. Ook inwoners van de Eritrese gemeenschap, de lokale voetbalsupporters, de Molukse gemeenschap en het lokale COC nemen deel aan het netwerk. Ieder kwartaal gaan de bondgenoten op bezoek bij een bondgenoot. Daar wordt dan een presentatie gegeven en een groepsgesprek gevoerd over wat er leeft binnen de groep van de bondgenoot. ‘De bondgenoten hebben niet als rol om belangen te behartigen vanuit een belangenorganisatie. Het zijn mensen die vanuit hun persoonlijke achtergrond en feeling met een grotere groep deelnemen. Het is vertegenwoordigen zonder agenda’, legt Smellink uit. De samenstelling van het netwerk staat niet vast, maar is in ontwikkeling en wordt zo nu en dan aangepast. Smellink: ‘Zo merkte de Syrische bondgenoot laatst op ‘ik mis de Oekraïense gemeenschap aan tafel.’ En we zijn ook in gesprek om iemand vanuit de anti-discriminatievoorziening aan te laten sluiten’.

'Met het netwerk kunnen we elkaar in moeilijke tijden snel vinden en kijken we naar elkaar om.'

Wat is het doel van het Bondgenotennetwerk?

Het netwerk brengt mensen samen die normaal gesproken niet zoveel contact met elkaar hebben. Door bij elkaar op bezoek te gaan en in gesprek te gaan worden onderwerpen en eventuele kleine spanningen in een veilige omgeving met een open sfeer bespreekbaar gemaakt. ‘We willen mensen samenbrengen in een netwerk, die daardoor een relatie met elkaar en ons als gemeente opbouwen. Zo kunnen we elkaar in moeilijke tijden snel vinden en kijken we naar elkaar om’, aldus Smellink. ‘Dat merkte je tijdens de afgelopen Pride bijvoorbeeld goed’, vult Bakker aan. ‘Sinds de deelname van het COC aan het netwerk is de samenwerking met de politie soepeler geworden. Vorig jaar tijdens onze Pride hebben we een aantal kleine incidenten gehad. En daarbij is toen heel snel geschakeld tussen het COC en de politie om dat goed aan te pakken.’

Wat is de rol van het Bondgenotennetwerk binnen het lokale lhbtiqa+ beleid?

Doordat er mensen uit verschillende gemeenschappen met elkaar aan tafel zitten, krijgen de verschillende bondgenoten meer zichtbaarheid voor henzelf en ook meer begrip voor elkaar. Zo ook de regenbooggemeenschap. ‘COC Deventer gaf een presentatie over hun geschiedenis en liet zien wat de organisatie doet voor de lokale gemeenschap. Daarna ontstond een interessant gesprek. Sommige bondgenoten gaven aan dat ze het gevoel hebben dat ze de hele tijd met regenbooguitingen worden geconfronteerd. Daardoor lijkt het voor hen alsof de regenbooggemeenschap bijzonder wil zijn. De mensen van het COC legden heel rustig uit wat het belang is van zichtbaarheid. Daarnaast gaven ze echter ook aan dat ze het gevoel hebben dat sommige regenbooguitingen niet oprecht overkomen. Zo werd aan de bondgenoten uitgelegd wat rainbow washing is’, zegt Bakker. De vertegenwoordigers van het COC legden uit hoe bedrijven hun producten, diensten en communicatie vaak tijdens Pride hullen in de regenboogvlag, maar vervolgens weinig doen voor een betere acceptatie van de lhbtiqa+ gemeenschap. ‘Het begrip wordt ook echt uitgesproken door de andere bondgenoten. Van ‘oh, nu begrijp ik het. Nu heb ik er een beeld bij’’, aldus Bakker.

'Dat mensen bij elkaar herkenning en erkenning zien. Dat is de kracht van de netwerkbijeenkomsten.'

Dat begrip zie je ook terug in hoe bondgenoten op andere thema’s soms met dezelfde problemen spelen. Zo ging de bijeenkomst bij het COC ook over de desinformatie die wordt verspreid over transgender en intersekse personen in de sport. En wat de rol van de media daarin is, waardoor polarisatie kan versterken. ‘Toen zag je dat die rol ook sterk werd herkend door de bondgenoot uit de agrarische wereld. Je ziet zo echt raakvlakken ontstaan. Dat mensen bij elkaar herkenning en erkenning zien. Dat is de kracht van de netwerkbijeenkomsten. Deelnemers zijn op zoek naar de common ground.’

Wat is de rol van de gemeente binnen het Bondgenotennetwerk?

De gemeente heeft een faciliterende rol in het Bondgenotennetwerk. Beleidsmedewerkers nemen plaats aan de tafel om te horen wat er leeft bij de bondgenoten. Het netwerk wordt door de deelnemers zelf aangestuurd. De hostende bondgenoot bepaalt de invulling van de bijeenkomst. Er is geen vaste voorzitter, waardoor iedereen op gelijke voet staat. De faciliterende rol van de gemeente is ook het stellen van de randvoorwaarden met de bondgenoten. Zo hebben de bijeenkomsten een open sfeer, waar de veiligheid gecreëerd wordt om vragen te stellen. ‘Voordat er een nieuwe bondgenoot aansluit, voeren we wel gesprekken met die persoon om die kaders uit te leggen’, aldus Smellink. Die open sfeer wordt ook bereikt doordat de bondgenoten bij elkaar op bezoek gaan. ‘Je geeft mensen in hun eigen ruimte de kans om te laten zien waar ze voor staan.’ 

Een andere rol van de gemeente zit hem in de ‘harde voorwaarde dat de politie en burgemeester aanwezig zijn bij alle bijeenkomsten. Zo laten we aan de bondgenoten zien hoe belangrijk wij de bijeenkomsten vinden als gemeente’, aldus Smellink. Ook zijn Smellink en Bakker zelf telkens bij de bijeenkomsten aanwezig. ‘Het bondgenotenproject is in eerst instantie vanuit Veiligheid opgepakt, maar we zagen er ook sterk de meerwaarde in om dit project meer vanuit sociale stabiliteit te benaderen. Vandaar dat Niels ook is aangesloten. Zo pakken we sociale spanningen vanuit verschillende hoeken aan’, zegt Smellink. 

Wat hebben andere gemeenten nodig om het Bondgenotennetwerk uit te voeren?

‘Een burgemeester die het wil’, zegt Smellink met een lach op zijn gezicht. Waarna hij wel uitlegt hoe belangrijk het is dat de politiek laat zien dat het achter zo’n project staat. ‘Daarnaast moet je ook het lef hebben om het gewoon te doen en te proberen. Om op zo’n manier signalen uit de stad op te halen kan ook spannend zijn. Je weet niet van tevoren hoe het gaat. Voor sommige bondgenoten was het best lastig toen het COC aan tafel kwam. Dat maakt het ook voor ons ingewikkeld als gemeente. Maar uiteindelijk hebben we in goed gesprek wel kunnen uitleggen dat de inclusie niet ophoudt waar jij vindt dat inclusie ophoudt. Inclusie is iets wat in de samenleving gebeurt en waar we samen aan moeten werken.’

'Je plukt de vruchten van zo’n project door elkaar te begrijpen en te ondersteunen.’

Welke tip heb jij voor gemeenten die dit ook willen uitvoeren?

Smellink zegt: ‘Sta ervoor open om laagdrempelig te beginnen. Je moet het bondgenootschap niet afrekenen op hoeveel mensen er zijn geweest en wat de concrete resultaten zijn. Het gaat heel erg over elkaar in de eerste instantie leren kennen. Dan zorg je voor het opbouwen van vertrouwen naar elkaar. Als gemeente zijn we heel erg gewend alles te verantwoorden in cijfers. Dat werkt hierbij niet. Je plukt de vruchten van zo’n project door elkaar te begrijpen en te ondersteunen.’

Wat zijn jullie toekomstplannen voor het Bondgenotennetwerk?

‘We zijn nu twee jaar bezig. En we zijn bij alle bondgenoten op bezoek geweest’, zegt Smellink. ‘Nu is het de uitdaging om het netwerk door te ontwikkelen naar iets dat geborgd is. De bondgenoten hebben ook zelf aangegeven dat ze benieuwd zijn naar wat er nog meer uit het netwerk gehaald kan worden. Juist ook omdat ze veel contact hebben met mensen uit hun eigen gemeenschap. We gaan nu kijken of we een aantal speerpunten met elkaar kunnen formuleren waarover we het willen hebben. Maar het zou ook bijvoorbeeld op een meer laagdrempelige manier heel mooi zijn om de bondgenoten allemaal uit te nodigen voor onze aankomende Pride. We hebben een week vol activiteiten, dus het zou fantastisch zijn als de bondgenoten aan zouden sluiten bij een activiteit die bij hen past’, vult Bakker nog aan. 

Foto: Gemeente Deventer