‘Regionale verbinding met alle partijen is voor iedereen van belang’
Transitiearena Drempel Over Tilburg/Dongen
Een werkplaats om te werken aan producten en aan jezelf, een zelfregieplek waar je mag zijn wie je bent. Dit zijn gelegenheden waar mensen met een psychische kwetsbaarheid of mensen die dak- of thuisloos zijn meedoen. Deze plekken betekenen veel voor de mensen die daar komen. Toch is er elk jaar weer onzekerheid over het voortbestaan van deze initiatieven. Financiering, plek, erkenning, samenwerking met formele partijen: er is bestaansonzekerheid op vele fronten. In een reeks van transitiearena’s in regio Tilburg/Dongen, Leeuwarden en Leiden proberen Movisie, MIND, COMO en regionale trekkers hier verandering in te brengen. Eagle Shelter en Stronk uit regio Tilburg/Dongen zijn als eerst aan het woord.
Eagle Shelter
Eagle Shelter is opgezet vanuit de ambitie om een vrijplaats te creëren waar ruimte is voor eigenheid. Een zelfregieplek waar je mag zijn wie je bent en waar je kunt uitvinden wat bij je past. Voor iedereen. Iedereen die binnenkomt is zowel gast als vrijwilliger. Je komt iets brengen én iets ontvangen, maar je zit nergens aan gebonden. Er is geen vast moment van overleg, de activiteiten, ontmoetingen, initiatieven ontstaan spontaan en worden direct geregeld. Zo is er een grote moestuin en een voedselbos aangelegd, treedt de Shelterband geregeld op, kunnen mensen binnen lopen voor vragen en hulp bij financiën, ontdekken en ontwikkelen mensen hun creatieve kant en nog veel meer. Daarnaast kan de Eagle Shelter snel handelen bij acute vraag: binnen één dag was er een uitgiftepunt van kleding en spullen voor Oekraïners opgezet. Zelfregie en gelijkwaardigheid zijn uitgangspunten: iedereen mag meedoen en inbreng hebben. Er wordt geleerd van en met elkaar, men onderneemt activiteiten met elkaar. Volgens één van de gasten is Eagle Shelter ‘het beste antidepressivum zonder bijwerkingen!’
Zeven en half jaar geleden is oprichter Conny de Eagle Shelter uit eigen middelen gestart. Om op deze manier niet direct aan opgelegde eisen te hoeven voldoen en de eigenheid van de plek te waarborgen. De gemeente Dongen is regelmatig langsgekomen en ziet in wat de plek voor Dongen oplevert. Met een tweejarige pilot heeft de gemeente Dongen de eerste jaren bekostigd. Nu ontvangt Eagle Shelter een aanbesteding van de gemeente en springt de woningbouwcoöperatie bij, omdat ze merken dat de overlast afneemt en ze mensen zien groeien. Benodigde materialen en spullen worden geschonken door bedrijven in de omgeving. Via een aanbesteding steunt de gemeente Eagle Shelter vanaf 2020 als een voorliggende voorziening voor 100.000 euro; dat is twee derde van het benodigde bedrag. Per jaar moet de Eagle Shelter blijven aantonen wat ze doen om de gelden te ontvangen. Dit aantonen blijft geborgd vanuit anonimiteit; alleen bezoekersaantallen en individuele verhalen worden gedeeld.
Stronk
Stronk zit op loopafstand van de Eagle Shelter en is een werkplaats voor jongeren. Jongeren die vastgelopen zijn in het zorgsysteem, uitgevallen in school of net wat extra ondersteuning nodig hebben om weer lekker in hun vel te zitten. Met jongeren tussen de 14 en 23 jaar werken ze aan producten en aan henzelf. Jongeren kunnen zich oriënteren op welk praktisch vak bij ze past, nemen verantwoordelijkheid door het gebruik van gereedschap en voeren gesprekken op de werkvloer. Zo ontwikkelen de jongeren zich stap voor stap. Acht jongeren worden tegelijkertijd begeleid, zodat iedereen de aandacht krijgt die die verdient. Naar dossiers wordt niet gekeken: de jongeren zelf staat centraal. Jorus Rompa, een van de oprichters, ziet wat het voor jongeren betekent: ‘Jongeren groeien na een half jaar door, omdat je hen de ruimte en tijd biedt.’
Jorus Rompa en Mark Jonkers zijn de Stronk vol passie en eigen middelen gestart. Via onderaannemerschap krijgen Jorus en Mark nu betaald als ambulante begeleiders. Alleen moeten ze nog altijd alle mogelijke financieringsbronnen aanboren om overeind te blijven. Ook Jorus en Mark zelf leven een leven dat net op de rand van het bestaansminimum is, terwijl ze 60 tot 80 uur met hart en ziel werken. Stronk werkt zonder indicatie, registraties en dossiers. De jongere die binnenkomt met zijn of haar talenten, eigen tempo en doelen staat centraal. Deze manier van werken met de focus op de mens, botst met de huidige manier van financiering, waar afgerekend wordt op basis van aantallen en voorgestelde doelen.
Initiatieven als Stronk en Eagle Shelter bereiken veel voor de mensen die bij hen komen, maar ervaren zelf bestaansonzekerheid
Bestaanszekerheid vergroten
In regio Tilburg/Dongen organiseren Movisie, MIND, COMO en regionale trekkers transitiearena’s om een vervolg te geven aan de inzichten uit het onderzoek De Drempel Over. Initiatieven als Stronk en Eagle Shelter bereiken veel voor de mensen die bij hen komen, maar ervaren zelf bestaansonzekerheid. Ze ondervinden problemen met structurele financiering, registratieplicht en/of structurele regionale samenwerking met systeempartijen. In de transitiearena’s worden goede initiatieven gedeeld zoals Eagle Shelter en Stronk en komen mensen uit ggz, gemeenten, andere initiatieven, cliëntenondersteuning, woningbouwcoöperatie, herstelacademie en sociaal wijkteam bij elkaar. Met als doel de bestaanszekerheid van initiatieven te vergroten, door:
- Het ontstaan van een duurzaam en krachtig netwerk dat binnen goede voorwaarden aan participatie van mensen kan bijdragen.
- De kracht van de initiatieven naast gevestigde zorgaanbieders en/of gemeente die blijft bestaan
- De initiatieven te versterken op lokaal niveau.
‘Regionale verbinding met alle soorten partijen is voor iedereen van belang. Samen leer je, samen kom je verder, het geeft inspiratie en voor meer duidelijkheid onderling. En voor de gasten levert het veel op: wie bij de Eagle Shelter binnenkomt kan zich op een andere plek misschien wel beter ontwikkelen’, zegt Conny van Eagle Shelter tijdens de eerste transitiearena.
Transitiearena
Maatschappelijke verandering begint per definitie bij bottom-up initiatieven: mensen die het anders doen. Het levert schuring, discussie en soms chaos op. Er zijn waarden in het geding, initiatieven kunnen omvallen of juist doorgroeien. Uiteindelijk gaan mensen met nieuwe ogen kijken en anders handelen. Er vindt een waardeverandering plaats. Deze verandering zie je echter pas achteraf. Ook kenmerkend aan een transitie is dat het meerdere eigenaren heeft. Als initiatief alleen kun je geen waardeverandering realiseren. Anderen moeten de beweging ook oppakken, maar je kunt wel de aanjager zijn. Binnen de transitiearena Drempel Over werken we vanuit deze aspecten van de transitietheorie. De transitiearena:
- Verkent veranderende waarden en ambities;
- Zorgt voor uitwisseling van vernieuwende praktijkvoorbeelden;
- Biedt ruimte voor het delen van ervaringen;
- Brengt verschillende perspectieven samen;
- Laat deelnemers samen vooruitkijken.
Zelfregie
Als er een element uitspringt van de werkwijze binnen Eagle Shelter en Stronk is het wel de nadruk op zelfregie. Zelfregie betekent dat iemand zoveel mogelijk zeggenschap heeft over zijn leven. Bij Stronk kunnen jongeren experimenteren met materiaal en gereedschap om te ontdekken wat ze leuk vinden. Bij de Eagle Shelter ontstaan activiteiten op basis van motivatie en inzet van de gasten. Op beide plekken kunnen mensen op eigen tempo stappen maken die bij hen passen. Zonder sturing of tijdsdruk van buitenaf is het mogelijk om te ontdekken wat iemand zelf wil en ontstaat er ruimte om zelf stappen te zetten. Initiatiefnemers noemen dit aansluiten bij de motivatie van een deelnemer en hulp bieden op het moment dat het nodig is. Zelfregie bestaat uit vier elementen:
- Eigenaarschap: de deelnemer beslist en heeft de leiding. De ondersteuner volgt.
- Kracht: de kracht van de deelnemer is minstens zo belangrijk als zijn problemen. De professional toont vertrouwen en vraagt naar de kracht.
- Motivatie: de motivatie van de deelnemer is de enige maatstaf voor wat een goede keuze is en de professional helpt hem of haar die motivatie te vinden.
- Contacten: vanuit het idee dat contacten met anderen cruciaal zijn. De professional ondersteunt de deelnemer bij het in kaart brengen en versterken van zijn contacten.
