De resultaten van GALA: meetbaar en merkbaar
Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) zet gemeenten in de startblokken om iedereen in beweging te krijgen voor een gezonde levensstijl. Onderdeel van het formuleren van doelen is weten of je het juiste doet. Outcomegericht werken helpt om het gewenste resultaat concreet te formuleren en geeft aanknopingspunten voor monitoring en evaluatie. Maar hoe pak je dat aan?
Outcomegericht werken gaat uit van een proces van leren en verbeteren: door met elkaar in gesprek te gaan over de (ervaren en gemeten) uitkomsten en op basis daarvan aanpassingen te doen. Zo geef je vorm aan de beweging van verantwoorden naar leren. Het sluit goed aan bij een aanpak voor het versterken van de sociale basis. In beide gevallen staat de inwoner centraal.
Bij outcomegericht werken gaat het om het bereiken van gewenste verandering voor inwoners. Je formuleert de outcome of het gewenste maatschappelijk resultaat als gemeente samen met ondersteunende organisaties (denk bijvoorbeeld aan welzijnsorganisaties en andere maatschappelijke partners) en inwoners. Je vertrekt vanuit de gewenste situatie en werkt zo aan doelen die breed gedragen zijn. Je weet direct of je de goede dingen op de juiste manier doet: meetbaar en merkbaar.
Indicatoren
Doelen in het versterken van de sociale basis zijn niet altijd meetbaar door één indicator, maar vaak door meerdere. Een voorbeeld: je wilt overgewicht tegengaan. Het maatschappelijk resultaat dat je wilt zien is minder inwoners met overgewicht. Hierbij is het belangrijk om niet alleen naar het percentage inwoners met overgewicht te kijken, maar naar het resultaat van de activiteiten die je inzet. Halen meer mensen de beweegnorm dan voor het nieuwe beleid? Doen supermarkten mee met het weghalen van ongezonde snacks bij de kassa? Is de buitenruimte aantrekkelijker ingericht om te gaan sporten? Werken partners beter samen in de keten, zodat welzijn, zorg en sport naar elkaar doorverwijzen? Een verbetering op al deze vlakken, die misschien niet meteen zichtbaar is in het percentage inwoners met overgewicht, is al positief en onderdeel van de langzame gewenste verandering.
In de publicatie Op weg naar outcomegericht werken lees je hoe je als gemeente aan de slag kunt met outcomegericht werken. Deze handreiking neemt je stap voor stap mee in het sturen op maatschappelijk resultaat in jouw gemeente.
Vier uitgangspunten
Er zijn vier uitgangspunten van outcomegericht werken die als voorwaarden gelden voor het behalen van het gewenste maatschappelijke resultaat:
Werk vanuit de bedoeling
In het outcomegericht werken draait alles om het gewenste maatschappelijke resultaat: de outcome. De focus ligt op de ervaringen vanuit de leefwereld van de inwoners. Dit geldt voor alles: van het inkopen van zorg- en ondersteuningsdiensten tot de uitvoering door maatschappelijke organisaties, het monitoren en onderzoeken en het bijsturen waar nodig.
Werk in co-creatie
Samenwerking tussen gemeenten, organisaties en inwoners bevordert een integrale aanpak, waarbij elk onderdeel elkaar versterkt. Betrek als gemeente naast inwoners ook ervaringsdeskundigen of uitvoerend professionals.
Zet leren voorop
Kwaliteitsverbetering is een continu proces waarbij je het lang niet altijd met elkaar eens bent of hoeft te zijn. Het draait om het gesprek en verbetering door een lerende houding. Maatschappelijke doelen zijn vaak moeilijk meetbaar en daarom is het belangrijk om in gesprek te blijven over de waarde van gemeten criteria. En ook hier geldt: de mening van inwoners wordt meegenomen. Lees ook de publicatie Leren, sturen en verantwoorden in de sociale basis.
Tel en vertel
Voor outcomegericht werken is zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek nodig. Cijfers over zorg en ondersteuning moeten worden geïnterpreteerd in gesprekken tussen gemeente, dienstverleners en cliënten of inwoners. Voer als gemeente bijvoorbeeld gesprekken met maatschappelijke organisaties over het te bereiken maatschappelijke resultaat. Cijfers gaan niet alleen om het tellen, maar ook om verhalen vertellen. Samen geven ze een compleet beeld van de behaalde effecten en kwaliteit, waardoor er continu verbeterd kan worden.
Leidende principes
Leidende principes zijn vuistregels die richting geven aan het handelen van mensen, zodat je weet dat je de goede dingen doet, op de juiste manier. In de handreiking Leidende principes geven richting aan het sociaal domein lees je hier meer over. In de ervaringen in de gemeenten Ede en Vlissingen lees je over de grote potentie hiervan.
Aan de slag
Breng de bovenstaande vier uitgangspunten tot leven met de zes stappen van het Kwaliteitskompas. Een kompas geeft richting, maar weet dat je deze zes stappen niet per se lineair doorloopt. Gebruik de eerste twee stappen bij het opstellen van de integrale beleidsvisie sociale basis. In de onderstaande afbeelding zie je ook dat de uitkomsten van stap 6, de verbetercyclus, een aanpassing kan vragen van de monitoring en ambities (stap 1), de activiteiten (stap 3) of de input kwaliteit (stap 4).
Stap 1: monitoring en ambities
Breng in kaart wat er speelt bij de inwoners op relevante thema’s. Gebruik bestaande gegevens uit monitors en onderzoeken. Maak bijvoorbeeld gebruik van de Gemeentezorgspiegel of WaarStaatJeGemeente. Vul dit aan met input van inwoners, en formuleer zo de ambities voor de terreinen waarop (meer) inzet nodig is.
Stap 2: Maatschappelijk resultaat
Formuleer wat je wilt bereiken voor en met de inwoners. Stel samen een doelenboom op met breed geaccepteerde indicatoren. Draag ook zorg voor inclusieve monitoring en evaluatie, zodat je ook kwetsbare groepen meeneemt. Gebruik hiervoor de checklist voor gemeenten.
Stap 3: Activiteiten
Kies voor een passende mix van formele en informele, bestaande en nieuwe activiteiten die bijdragen aan het behalen van de doelen. Maak afspraken over eigenaarschap en de manier waarop je met elkaar gaat samenwerken.
Stap 4: Input kwaliteit
Zet in op kwaliteit van de activiteiten door gebruik te maken van kennis over wat werkt, door passende scholing van beroepskrachten, vrijwilligers en ervaringsdeskundigen en door passende organisatorische voorwaarden te realiseren. Lees ook het artikel over inkoop.
Stap 5: Outcome
Maak de maatschappelijke resultaten zichtbaar. Gebruik de Inspiratiewijzer Monitoring en Evaluatie voor praktische aanknopingspunten met oog voor een goede balans tussen leren en verantwoorden.
Stap 6: Verbetercyclus
Bespreek de resultaten met elkaar in een kwaliteitsgesprek. Leg de nadruk op het samen leren en verbeteren met behulp van vier onderwerpen:
- Herkennen: herkennen we deze cijfers, verhalen, resultaten in de praktijk?
- Begrijpen: kunnen we deze cijfers, verhalen en resultaten verklaren?
- Waarderen: wat vinden we van de cijfers, verhalen en resultaten?
- Verbeteren: wat betekent dit voor de toekomst?
Bekijk hieronder een video over het Kwaliteitskompas.
Sociale basis
De sociale basis is datgene wat er altijd al is. Het gaat om iemands sociale netwerk, om organisaties in de directe leefomgeving en de gemeenschap waarin mensen leven. Mantelzorgers zijn een belangrijke schakel in de sociale basis, omdat zij verschillende rollen vervullen. Zij zijn iemands naaste in het sociaal netwerk, maar vormen vaak ook een link met de zorg- of welzijnsorganisaties. Het doel van het GALA is om een beweging naar ‘de voorkant’ te maken waarin meer aandacht is voor preventief werken, onder anderen door een stevige sociale basis neer te zetten. Deze beweging kan voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken. Overbelaste mantelzorgers hebben zelf ook zorg en ondersteuning nodig op één of meerdere vlakken. Om op een manier die bij hen past te kunnen blijven zorgen voor hun naaste(n).
Lees en bekijk: Wat is de sociale basis precies?
Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) is een akkoord dat is opgesteld tussen de rijksoverheden, gemeenten (VNG) en zorgverzekeraars. Het doel van het akkoord is het bereiken van een gezonde generatie in 2040. In het GALA worden verschillende thema’s en akkoorden aan elkaar verbonden. Met als doel een integrale visie en aanpak op die thema’s die bijdragen op het gebied van preventie, gezondheid en een stevige sociale basis.
Heb je vragen over het GALA en het maken van beleid rondom de sociale basis? Neem dan contact op met Roos Scherpenzeel (r.scherpenzeel@movisie.nl).
