In de Roze Salons kunnen homoseksuele ouderen echt zichzelf zijn

In de Roze Ouderen Salons kunnen lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender ouderen (LHBT’s) gelijkgestemden ontmoeten. ‘We zijn totaal niet zielig, maar wat extra steun kunnen we wel gebruiken.’

Oudere LHBT’s zijn extra kwetsbaar omdat ze naast ‘gewone’ ouderdomsgebreken, zoals gezondheidsklachten en verminderde mobiliteit, te maken hebben met problemen die gerelateerd zijn aan hun geaardheid. Algemeen bestaat in Nederland het beeld dat LHBT’s volledig geaccepteerd zijn, maar in de praktijk blijkt dit zeker niet altijd zo ervaren te worden. Oudere LHBT’s zijn opgegroeid in een tijd waarin anders geaard zijn doorgaans niet geaccepteerd werd in de samenleving. Er kon nauwelijks over gesproken worden en van dezelfde rechten als heteroseksuelen was geen sprake.

Minderheidsstress

Ook al is de samenleving om hen heen in de loop der tijd toleranter geworden, toch leven veel LHBT-ouderen nog met de negatieve ervaringen van vroeger. Ze durven dikwijls nog steeds niet zichzelf te zijn en zijn nog altijd bang voor vervelende reacties. Hierdoor hebben zij last van zogenaamde minderheidsstress. En stress, zo is algemeen bekend, vormt een risico voor de gezondheid en kan leiden tot verminderd welbevinden. Een veilige plek voor ontmoeting en ontspanning waar LHBT’s  zichzelf kunnen zijn, is dus geen overbodige luxe. De Roze Ouderen Salons bieden LHBT 55-plussers zo’n plek.

Eindelijk ergens een klein stukje jezelf kunnen zijn

De Roze Ouderen Salons bieden LHBT-ouderen een laagdrempelige gelegenheid om elkaar ongedwongen te ontmoeten en ervaringen te delen. Tijdens het afstudeeronderzoek van Desiree Warning, die in 2016 als stadssocioloog afstudeerde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, bleken de bezoekers de salons te ervaren als een gezellige en veilige plek waar men niet bang hoeft te zijn voor vooroordelen of scheve blikken. ‘Eindelijk kun je ergens een klein stukje jezelf zijn’, vertelt een bezoeker.

De salons worden gehouden op uiteenlopende locaties, van verzorgingshuizen tot buurthuizen. De bezoekers variëren van mensen die eerst een heterohuwelijk hebben gehad en soms zelf pas op bejaarde leeftijd uit de kast zijn gekomen tot enkelen die hun hele leven al uit de kast zijn. Er worden verschillende verhalen over uitsluiting verteld: van gemeden worden in de kerk tot aan het verliezen van contact met familie. Het proces van wel of niet geaccepteerd worden en moeten uitleggen wie je bent, speelt in de Roze Ouderen Salon geen rol. Je hoeft er niet op te letten. Een 73-jarige man legt uit dat hij ‘buiten’ altijd op zijn hoede is en een beetje toneelspeelt. Ook zegt hij: ‘Waar je ook bent, wat je ook doet: val je niet te veel op, hebben ze het in de gaten?’ In de salon kunnen mensen daarentegen echt zichzelf zijn en dit neemt stress weg. Ook zorgt het vooruitzicht van het salonbezoek bij sommige ouderen voor minder stress in het dagelijkse leven.

Gelukkiger

De ervaren invloed is dus groot en gaat verder dan enkel in de salon. De nieuwe contacten vanuit de salon dragen positief bij aan het gevoel van welbevinden. Zo vertelt een man: ‘Voor de tijd dat ik hierheen ging, had ik een heel kleine sociale kring. Ik voelde mij vaak alleen en een beetje depressief. Door die Roze Salon heb ik altijd mensen om mee te praten.’ Mensen voelen zich in de salon begrepen zonder dat er veel uitleg nodig is. ‘Elkaar zien en steun en warmte vinden die je verder niet krijgt. Hier begrijp je elkaar, die gevoelens.’ De salonbezoekers voelen zich hierdoor gelukkiger.

Aandacht voor LHBT-ouderen in zorginstellingen

Roze ouderen zijn vaak niet zichtbaar. Vaak leeft het idee bij professionals en management van zorginstellingen dat ouderen niet lesbisch, homo- of biseksueel of transgender (LHBT) zouden zijn. De Toolkit Roze50+ geeft woonzorgcentra en thuiszorginstellingen tal van ideeën voor meer LHBT-vriendelijke zorg.

‘Ik dacht dat homoseksuelen altijd zitten te vozen’

De Roze Ouderen Salons zijn ook van invloed op de stereotype beelden die LHBT-ouderen zelf hebben. Een man zegt dat hij pas na het overlijden van zijn vrouw open is geworden over zijn geaardheid en dat hij die dankzij de salon accepteert. ‘In de salon vernam ik dat we allemaal mensen zijn met andere voorkeuren.’ Ook een 89-jarige vrouw vertelt over haar eigen stereotypen die pas sinds zij de salon bezoekt zijn afgenomen. ‘Ik dacht dat homoseksuelen altijd zitten te vozen. Toen kwam ik daar en zitten ze gewoon soep te maken, ha ha!’

Er worden in de salons niet alleen negatieve, maar zeker ook positieve verhalen gedeeld over familie en vrienden die op de hoogte zijn en hun geaardheid accepteren. Toch ervaart men de salon als een plek waar je pas echt jezelf kunt zijn, elkaar begrijpt en waar je dingen kunt bespreken die je bijvoorbeeld niet met je familie bespreekt. Een 82-jarige man benadrukt: ‘We zijn totaal niet zielig, maar wat extra steun kunnen we wel gebruiken.’

Een opvallend aspect dat meer aandacht vereist is dat slechts een enkele salonbezoeker zelf in het verzorgingshuis woont waar de Roze Salon wordt gehouden, alle andere bezoekers komen van buiten. Zij noemen angst en geroddel als vermoedelijke oorzaak. Een vrouw vertelt: ‘Gedeeltelijk ben ik uit de kast, niemand weet het behalve in de salon.’ Ze is erg bang voor geroddel in het verzorgingshuis en wil niet dat medebewoners weten dat ze de salon bezoekt.

Meer steun van overheden en professionals nodig

De salon en de contacten met gevoelsgenoten hebben veel positieve invloed op verschillende gebieden. Bezoekers ervaren meer sociale steun en meer begrip. Zij krijgen meer zelfvertrouwen, voelen zich minder eenzaam en nemen meer deel aan andere sociale activiteiten. Deze ervaren voordelen vormen een aanwijzing voor de daadwerkelijke effectiviteit van de Roze Ouderen Salons.

De salons worden nu nog slechts beperkt georganiseerd. Gemeenten en bejaarden- en verzorgingshuizen zouden meer steun moeten geven aan de salons omdat LHBT-ouderen dan zien dat ze er echt welkom zijn. Aandacht voor LHBT in de opleidingen voor sociale- en zorgprofessionals kan hierbij helpen. Zo wordt het ook voor professionals duidelijker waarom LHBT-specifieke initiatieven zoals Roze Salons nog steeds hard nodig zijn en wat de meerwaarde ervan is.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op socialevraagstukken.nl. Desiree Warning studeerde in 2016 af als stadssocioloog aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zij schreef haar eindscriptie in opdracht van Movisie over de invloed van de Roze Ouderensalons op de gezondheid.