Hoe zien (on)afhankelijkheden er voor ouderen uit? In de live opname van de podcast Ouderen spreken zich uit gaan Els Hofman van Movisie en Anja Laeven van de Raad van Ouderen in gesprek met de zaal en gasten aan tafel: Mitchell Tollenaar (Kenniscentrum Sport & Bewegen), Coen van den Heuvel (Raad van Ouderen) en Johanna Hoving (Stichting TijdVoorActie). We gaan in op drie onderwerpen uit de zesdelige podcastserie: wonen, actief en vitaal blijven en de ontmoeting tussen jong en oud.  

Wederkerigheid

Wederkerigheid blijkt daarin een terugkerend thema. Johanna Hoving vertelt: ‘Voor mij gaat wederkerigheid over het ontvangen en weer doorgeven. Het leren gaat beide kanten op: oud en jong leren allebei van elkaar. Ik pik bij ouderen op dat de dingen vaak wel weer goed komen. Ze kunnen relativeren, hebben tijd en levenservaring. Aan de andere kant kunnen ouderen ook veel van jongeren opsteken. Jongeren zijn snel en kunnen veel problemen tegelijkertijd aan. De vooroordelen dat ze alleen maar op hun telefoon zitten mogen wel wat minder. Veel jongeren zijn juist heel actief.’

Laat ouderen meepraten en neem dat ook serieus

Een luisteraar in de zaal beaamt de mooie kanten van afhankelijk zijn van elkaar. ‘Veel jongeren worstelen op dit moment met hun mentale gezondheid. Maar een jongere wil soms niet alles met zijn eigen ouders bespreken. Een oudere die hij vertrouwt: dat kan heel waardevol zijn.’ Zo kan het contact ook wederkerig zijn, waarin beide personen op een positieve manier afhankelijk van elkaar zijn.

Sport en bewegen

In de aflevering gingen we verder met Mitchell Tollenaar in gesprek over de rol die beweging en sport speelt bij het gezond en actief ouder worden. Hij vertelt: ‘Onderzoek toont aan dat ouderen moeilijker te motiveren zijn om te gaan bewegen als ze geen sportverleden hebben. Ouderen motiveren om te bewegen lukt dan beter als er aansluiting is bij een andere activiteit.’ Hier lees je er meer over.

Daarnaast deelde Van den Heuvel zijn persoonlijke ervaring met anders gaan wonen. Soms denk je alles geregeld te hebben zoals Coen. Met een vriendengroep had hij kleinschalig wonen gerealiseerd. Zelfstandig, maar wel bij elkaar. Hij vertelt: ‘We zijn er jaren mee bezig geweest want het is niet gemakkelijk en dat kost doorzettingsvermogen. Toen het was gelukt bleek het helaas nodig zorg dichter bij te zoeken. Dat is gelukt en vraagt om veerkracht, maar het kan wel. Benieuwd naar de hele aflevering? Beluister de podcast hier.

Ouderen als oplossing

Wat maakt dat de samenleving de ervaringen en talenten van oudere mensen nog te weinig bekend zijn en welke mogelijkheden zijn er om dit meer onder de aandacht te brengen? Dat begint door op een andere manier naar ouderen te kijken, door ze te zien als onderdeel van de samenleving in plaats van als zorgbehoevende ballast. Dat is niet het enige. Onderdeel van de beeldvorming is ook dat ze een van de maatschappij afgezonderd probleem vormen waar de rest van de samenleving iets mee moet. In december 2023 publiceerde Movisie het boek Ouderen als oplossing. In dit gesprek gingen we in ging op een aantal aspecten van het boek.  

Van Movisie waren aanwezig Janny Bakker-Klein, voorzitter Raad van Bestuur, en Sjaan Steinmetz en Els Hofman, beiden lid van de redactie en schrijver van enkele hoofdstukken. Olaf Stomp leidde het gesprek.  

Steinmetz vertelt: ‘Bij het schrijven van dit boek hebben we gekeken naar wat er al wél gebeurt. Wat gaat er al goed? We hebben ons gericht op de ouderen die al willen bijdragen. Beeldvorming is een rode draad.’ Hofman vult aan: ‘De waarde van het boek zit hem onder andere in de verbinding tussen theorie en praktijk. We delen veel goede praktijkvoorbeelden en onderbouwen die met theoretische beschouwing en opinie.’

‘Wat we missen in dit land is dat we aandacht hebben voor de grote groep actieve mantelzorgers die er is. Kijk wie er in de gemeente bezig zijn met mantelzorg en laat hen dan ook echt meepraten. Vraag hen wat ze nodig hebben. Daar zit namelijk energie, maar er is ook een hulpvraag. Dat moeten we samen anders inrichten,’ vertelt Bakker-Klein.  

Voorzorgcirkels

Wat hebben mantelzorgers nodig? Een mooi voorbeeld uit de praktijk zijn de zogenoemde voorzorgcirkels. Zo’n cirkel bestaat uit een groep van 10 tot 15 70-plussers, vitaal of minder vitaal. Zij wonen op loopafstand van elkaar en helpen elkaar waar het nodig is. Dat is een zorg minder voor de mantelzorgers. Een boodschap uit de supermarkt, een ritje naar de huisarts of het ziekenhuis: veel kan naast de deur gebeuren.  

Ouderen zijn vaak nog actief, ook als zij met pensioen zijn. ‘Maar we moeten ouderen niet instrumenteel gaan inzetten. Iedereen wil maatschappelijk en zinvol bijdragen: dat is geen vraag. Dat staat los van de levensfase waar je in zit. Daarin lijken mensen op elkaar.’  

Ouderen betrekken en de ouder wordende samenleving

Gelukkig is er steeds meer aandacht voor het betrekken van ouderen bij wat zij belangrijk vinden. Daarbij is de plek waar zij wonen en hoe zij zich daar veilig kunnen verplaatsen van groot belang. Verschillende organisaties hebben daarin de verantwoordelijkheid aandacht te besteden aan wat ouderen willen. Ook is er extra aandacht nodig voor kwetsbare groepen. Gemeenten, zorgaanbieders en het sociaal werk spelen hierin een belangrijke rol. De sociale basis vormt een prima speelveld om elkaar daarbij te vinden.  

Aan de andere kant hebben ouderen zelf ook de verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat zij gezond en vitaal oud worden. Veel ouderen zijn zich bewust van het feit dat voor het langer gezond en vitaal thuis kunnen blijven wonen, zij ook een bijdrage moeten leveren. Goed voorbeeld doet goed volgen. Zelf aan de slag met het bereiken en betrekken van ouderen? Deze toolkit helpt je op weg.

Van zorg naar welzijn

‘Een ons meer welzijn is een kilo minder zorg’, wordt ook wel gezegd. Wie moet daarvoor zorgen? Als je investeert in het sociaal domein en in de sociale basis kan dat veel betekenen voor ouderen. ‘Wanneer je dichtbij huis investeert in het sociaal domein, dan haal je heel veel druk bij de zorg weg,’ stelt Hofman. ‘Een voorbeeld daarvan is Welzijn op Recept. De mogelijkheden zijn er al volop!’

Daarvoor is samenwerking van belang. Hofman: ‘Ik zie in de praktijk dat we het met elkaar moeten doen. Daarvoor moeten we elkaar echt leren kennen. Organisaties moeten elkaar leren vertrouwen. Het is goed om dat in kleine stappen te doen. En belangrijk: betrek ouderen daarbij. Neem ze vanaf het begin mee, laat ze mee praten en neem dat ook serieus.’