Het Samen voor Someren-model

Hoe betrekken we burgers breed en vroeg? Dat was in de kern de vraag waarmee de gemeente Someren in 2017 bij Movisie kwam. Na een open proces ligt er nu als antwoord het ‘Samen voor Someren model’. Wethouder Theo Maas en beleidsmedewerker Lizzy Nijssen leggen uit hoe dit model de waarde van inwonerbetrokkenheid helpt vergroten.

De vernieuwing van de lokale democratie, waarin inwoners meedenken, meedoen en meebeslissen,  is net als elders geen sinecure in Someren. ‘Wij willen een inclusieve gemeente zijn’, vertelt wethouder Theo Maas. ‘Dus wilden we meer verschillende inwoners betrekken, in een vroeg stadium. Ervaringsdeskundigheid beter benutten. En dat met alternatieve vormen, die tijdelijk en flexibel kunnen zijn. Maar nadrukkelijk wel in samenwerking met de bestaande advies- en cliëntenraden. Het Wmo-platform gaf zelf ook aan dat ze anders wensten te werken, niet enkel reagerend op notities.’ Maar hoe dat alles precies vorm kon krijgen, was nog diffuus. De gemeente benaderde daarom Movisie en het samenwerkingsverband Aandacht Voor Iedereen. In een tijdspanne van ongeveer een half jaar ontwikkelden zij samen met gemeente, inwoners en vertegenwoordigers van het Wmo platform en de Participatiecommissie het Samen voor Someren model. Sinds voorjaar 2018 wordt het in een experimenteerjaar in de praktijk gebracht.

Breed signaleren

Beleidsmedewerker Lizzy Nijssen ligt het model toe. ‘Het eerste bestanddeel van het Samen voor Someren model is breed signaleren. Veel organisaties en netwerken pikken signalen uit de samenleving op. Denk aan de bestaande adviesraden, KBO, Wmo-consulenten, gezins- en jongerencoaches, vrijwilligers en sleutelfiguren in de wijk. Als we al die signalen bij elkaar brengen krijgen we een veel scherper beeld van wat er speelt. “Samen kennen we heel Someren, en zijn we heel Someren”, zei een van de inwoners treffend.’ Signalen komen echter niet vanzelf bij elkaar, dat moet georganiseerd worden. Het model voorziet daarin met de Stamtafel Someren, die gemiddeld eens in de drie maanden plaatsvindt. Een enthousiaste en groeiende groep, een mix van vrijwilligers en beroepskrachten, organiseert de Stamtafels.

'Samen kennen we heel Someren, en zijn we heel Someren, zei een van de inwoners treffend'

Lastig bereikbaar

Aan de Stamtafel zit behalve de usual suspects van de Participatiecommissie, het Wmo-platform, de dorpsondersteuners en de gemeente, ook een flexibele schil. ‘Want iedereen mag aanschuiven en thema’s inbrengen’, verklaart Nijssen. ‘De Stamtafel is steeds op een andere plek in Someren, in een leuke omgeving.’ Daarbij proberen ze gericht ook lastig bereikbare doelgroepen te betrekken, zoals jongeren. Wethouder Maas noemt de fietsverbinding naar de sportvelden, waarover signalen van onveiligheid bestonden. ‘Vooral jongeren maken daar gebruik van. Dus we willen dat samen met hen oplossen. We hebben ze onder meer via sportverenigingen benaderd. Ik denk in dit verband ook aan mensen met een beperking. Vooral voor mensen met een verstandelijke of psychische beperking proberen we een vertrouwde omgeving te creëren en aan te sluiten bij wat voor hen mogelijk is. Zodat zij zich ook uitgenodigd voelen om thema’s in te brengen.’

Enquête over alternatieve participatie van inwoners
Welke alternatieve vormen van participatie zetten gemeenten in om inwoners en cliënten te betrekken bij beleid en uitvoering? Welke ervaringen hebben ze daarmee? Dat zijn centrale vragen van een enquête die Movisie uitvoert in samenwerking met de VNG. Doel is om bruikbare kennis te vergaren en te delen over succesvolle cliëntenparticipatie in het sociaal domein.

Vul de enquête in

Agenderen

Het tweede bestanddeel van het Samen voor Someren model gaat over het agenderen. Aan de eerste Stamtafel van het jaar worden de signalen uit de samenleving gebundeld. ‘Voorafgaand daaraan nodigen we de inwoners extra uit om thema’s aan te dragen’, vertelt Nijssen. ‘We doen bijvoorbeeld een oproep via een bestaand digitaal panel. Deze signalen komen – samen met de thema’s waarop de gemeente nieuw beleid wil maken – op de Samen voor Someren agenda. ‘We merken dat de agenda in dit eerste jaar vooral gaandeweg het jaar vorm krijgt. En ook in de toekomst zal het een dynamische agenda blijven.’ Via open source software tools als Your Priorities kunnen inwoners een rol krijgen bij de weging. De behandelde signalen krijgen waar mogelijk opvolging met een concrete actie, een aanpassing in de dienstverlening of met een tijdelijke thematafel.

Tijdelijk en flexibel

De tijdelijke thematafels vormen het derde bestanddeel van het Samen voor Someren model. Aan deze thematafels worden specifieke en concrete onderwerpen verder uitgediept, vertelt Nijssen. ‘Deze zomer gaan we samen met jongeren een digitaal platform ontwikkelen. Door samen op te trekken, kunnen we beter aansluiten bij hun belevingswereld.’ In het algemeen geldt dat de thematafels bemenst zullen worden door inwoners die belang hebben bij het onderwerp en ervaringsdeskundigen. Ook creatieve geesten en friskijkers zijn zeer welkom. Met de thematafels krijgt ook de wens van flexibel en integraal adviseren in het sociaal domein vorm. ‘Alle inwoners kunnen op een laagdrempelige manier meedenken en adviseren, zonder zware vergaderstructuur. Het concrete thema is het gesprekonderwerp, en dat is vaak portefeuille- en budgetoverschrijdend.’ Maas noemt als voorbeeld de participatie van jongeren met een beperking, dat zowel aan Wmo- als aan participatiebeleid kan raken. ‘Een meisje van zestien met een ernstige fysieke beperking vertelde me dat ze graag net als haar zus een bijbaantje zou willen hebben. Dit vraagstuk is heel geschikt als onderwerp voor een thematafel. Want ook op zaterdag moet je mee kunnen doen, ook al heb je een rolstoel onder je billen.’

Terugkoppeling

Afhankelijk van het thema varieert de vorm van de thematafels: van een panel, focusgroep of themacafé tot een pizzameeting, wijkwandeling of flitspeiling. De gesprekspartners aan de thematafels komen na afloop met een advies, actieplan of oplossing, gericht aan de gemeente of de uitvoeringsorganisatie waar iets moet veranderen. De gemeente en uitvoeringsorganisaties nemen de input of het advies mee om hun beleid of dienstverlening te verbeteren. Ze koppelen terug wat er met de inhoud gebeurd is. Deze terugkoppeling vormt het vierde en laatste bestanddeel van het model. Een vraag die daarbij speelt is of en hoe de gemeente nog advies moet vragen op een nota of verordening waarbij inwoners al in een vroeg stadium betrokken waren. Nijssen: ‘Het is in die fase vooral belangrijk terug te koppelen hoe de inbreng van inwoners aan de voorkant een plek heeft gekregen in het beleid of in dienstverlening.’

Perspectief

Someren is bijna halverwege het experimenteerjaar. ‘Het Samen voor Someren model vergroot de waarde van de burgerbetrokkenheid door signalen van zo veel mogelijk inwoners op te pikken en op een flexibele manier te behandelen’, concludeert Nijssen. ‘Het is overigens niet de enige ontwikkeling op dat vlak hier, het sluit aan bij een heel palet.’ Maas plaatst de beweging die mede door het Samen voor Someren model in gang is gezet in breder perspectief. ‘Er wordt vaak gezegd dat we signalen en betrokkenheid van onderop willen. Maar dat woord vind ik oneerbiedig. Het moet eigenlijk van bovenaf zijn. Want daar zitten de inwoners. Als gemeente zijn we er om hen te dienen en te ondersteunen.’