Samenwerking sociaal en medisch domein; in beweging blijven

‘Blijf de relatie water geven. Zorg voor vaste aanspreekpunten, dat zorgt voor persoonlijk contact en verbinding’. Marja van den Berg, teamcoördinator welzijnadvies & ondersteuning, Vitis Welzijn in het Westland vat het mooi samen. Hieronder meer opbrengsten van de sessie over samenwerking tussen het sociaal en medisch domein tijdens de conferentie Een nieuwe generatie ouderen, Langer thuis.

Een goede samenwerking tussen het medisch en sociaal domein is essentieel wanneer ouderen langer thuis blijven wonen, begint gespreksleider Hilde van Xanten, expert Thuis in de wijk en Integraal werken bij Movisie en lid van het consortium BeterOud. Maar hoe zorg je nu dat die samenwerking echt ‘in beweging’ komt? Wat werkt en wat niet? Met die vragen op zak gaat Hilde in gesprek met drie professionals over hun ervaringen in de praktijk.

‘Blijf investeren in de contacten tussen professionals in de wijk’

Balans

Joke Bos, coördinator Amsterdams Ontmoetingscentrum De Pijp van Combiwel, helpt ouderen met dementie en mantelzorgers ‘in balans te komen.’ Ze vertelt hoe er in 1993 al onderzoek is gedaan naar een laagdrempelig aanbod in de wijk voor mensen met dementie. ‘Dat bleek effectief, de mensen zelf voelden zich beter en de mantelzorgers werden minder belast.’ 

In het ontmoetingscentrum De Pijp wordt gewerkt met het zogeheten adaptie coping model, vertelt Bos. Mensen met dementie en hun naasten moeten zich na de diagnose aanpassen, moeten leren omgaan met de ziekte. ‘Iedereen heeft daar weer andere strategieën voor, dat hangt af van persoonlijkheid, omgevingsfactoren, de ernst van de ziekte.’ Daar komt bij dat mensen met dementie en hun mantelzorgers vaak veel met stress zitten. Ze zijn onzeker over de toekomst, hun wereldje wordt vaak kleiner, sociale contacten minder, het zelfbeeld lager. ‘In het ontmoetingscentrum proberen we mensen te helpen de balans in het leven weer te vinden.’

Belangrijkste voorwaarde is dat mensen zich veilig én welkom voelen in het centrum, verduidelijkt ze. ‘Wat hebben mensen nodig om kwaliteit aan het leven te geven?’ Ze geeft het voorbeeld van een oudere bezoeker, een hoogleraar die afasie heeft. ‘Hij had het gevoel dat hij z’n identiteit kwijtraakte. Hij vertelde dat hij vroeger veel naar concerten ging, naar musea. Een collega van mij is toen met hem gaan schilderen en ik ben  met deze meneer gaan dansen. Dat zijn voor hem manieren geworden om zich te uiten, hij voelt zich nuttig en zijn partner is trots.’

‘Wat hebben mensen nodig om kwaliteit aan het leven te geven?’

Online

Ook in deze tijd – met corona – gaan de activiteiten door. Veelal online. ’Zelfs de dansles geven we online en we zien mensen in de huiskamer net zo dansen als hier in het centrum.’ Natuurlijk zijn niet alle mensen en mantelzorgers digitaal vaardig, maar een grote groep lukt het zelf na een goede begeleiding en uitleg.

‘Bij de alleenstaande mensen zijn we – ook ten tijde van de lockdown - met toestemming van de gemeente op huisbezoek gegaan. Op afstand natuurlijk. We gaan ook wandelen. De kunst is toch het contact te behouden.’ De online activiteiten bevallen goed, ook een groep mantelzorgers komt inmiddels ‘digitaal’ samen. ‘Dit willen we zeker behouden en mensen blijken het heel fijn te vinden om gebeld te worden.’

In de wijk De Pijp probeert het ontmoetingscentrum bruggen te slaan met allerlei professionals én vrijwilligers in wijk. ‘We proberen informele en formele zorg te verbinden, we slaan bruggen tussen sociaal en medisch domein. Van huisarts, praktijkondersteuner, wijkverpleegkundigen tot ergo- en fysiotherapeuten.  Dit is een doorgaand proces, je moet hierin blijven investeren, want mensen komen en gaan.’

‘De kunst is toch het contact te behouden’

(G)oud in Almere

Esther Schrijver, onderzoeker Thuis in de wijk, Movisie, is de volgende spreker en zij vertelt over het project (G)oud in Almere. Een gemeente die in rap tempo vergrijst. De vergrijzing neemt in 2040 toe met 4,1 % gemiddeld per jaar (mensen boven de 65 jaar). Daarmee stijgt het aantal 65-plussers in Almere sneller dan in de rest van Nederland, waar de toename van 65-plussers gemiddeld 1,4 % per jaar is. Ook eenzaamheid is onder de ouderen in Almere – zo blijkt uit onderzoek van de GGD – een groot probleem. ‘Dit is de aanleiding voor het programma (G)oud geweest.’ Met (G)oud in Almere werken veertig partners - gemeente, senioren, maatschappelijke organisaties, eerstelijns gezondheidszorg, woningcorporaties en bedrijven - nu aan een Almere waarin ouderen gezond, waardig en prettig oud kunnen worden. 

Movisie is betrokken bij een onderzoek in Almere Haven, waarbij ouderen geïnterviewd worden door mensen ‘uit het netwerk’’. ‘Het gaat om 25 interviews met ouderen uit Almere Haven, afgenomen door de huisarts, ouderenwerker, kortom mensen met wie ze al een vertrouwensband hebben.’ In de interviews krijgen ouderen vragen voorgelegd over hun wijk, waar ze behoefte aan hebben maar ook over zingeving. De opbrengsten – die door Movisie worden verwerkt in een rapport – worden later met de deelnemers aan de coalitie én ouderen gedeeld en vertaald naar acties in Almere Haven.

‘Interviews door mensen met wie ouderen al een vertrouwensband hebben’

Welzijn op Recept

Marja van den Berg, teamcoördinator welzijnsadvies & ondersteuning van Vitis Welzijn vertelt vervolgens hoe in het Westland rond Welzijn op Recept met het medisch domein wordt samengewerkt. Het zijn namelijk de huisartsen en praktijkondersteuners die in de meeste gevallen doorverwijzen naar Welzijn op Recept. De welzijnsadviseurs van Vitis kijken vervolgens hoe de persoon het best geholpen is. ‘We zijn begonnen met arrangementen, maar dat hebben we losgelaten. Het blijft toch maatwerk.’ 

Gemiddeld krijgt Vitis ongeveer 50 aanvragen per kwartaal. Soms gaat het om korte trajecten – iemand die een maatje zoekt, soms langer – dan is een aantal gesprekken nodig om de behoefte van de hulpvrager goed helder te krijgen. Ze geeft het voorbeeld van een mevrouw die met veel verlies te maken heeft gehad en de zin in het leven was verloren. ‘Vroeger had ze graag geschilderd maar daar zag ze nu het nut niet meer van in. Tot dat de welzijnsadviseur vroeg of ze niet weer een keer zou willen exposeren. Toen begonnen haar ogen te twinkelen.’ De mevrouw begon weer te schilderen en geregeld werd dat ze in het buurthuis kon exposeren. ‘Een prachtig voorbeeld’, vindt gespreksleider Hilde van Xanten. Ze wil weten hoe het contact met de huisartsen in het Westland verloopt. De ene huisartsenpraktijk verwijst eerder door naar Welzijn op Recept dan de ander, vertelt Marja van den Berg. ‘Je moet dit water blijven geven, blijven investeren in dat persoonlijke contact, dat zorgt voor verbinding. Onze adviseurs gaan een of twee keer per jaar langs, we leggen folders zowel voor de huisarts als voor de patiënten in spreekkamer.’ Vitis zorgt ook voor de terugkoppeling naar de doorverwijzer, met toestemming van de cliënt wordt hiervoor een formulier ingevuld en met de huisarts of poh’er gedeeld.

‘Ieder mens is anders, het blijft maatwerk’

Tips

Tot slot nog een paar tips uit de praktijk. Joke Bos adviseert ouderen met dementie om mee te blijven doen. ‘Schaam je niet, blijf contacten zoeken.’ Zowel Esther Schrijver van Movisie als Marja van den Berg adviseren professionals om elkaar te leren kennen. ‘Leer elkaars taal spreken’, zegt onderzoeker Schrijver. Ze benadrukt het belang van sociale relaties voor de gezondheid.  De gezondheidswinst is vergelijkbaar als stoppen met roken, pillen zijn soms zelfs niet meer nodig. Zingeving en sociale contacten zijn zo belangrijk.’ Volgens Joke Bos moeten professionals in het medisch domein ook ‘naar de hele mens’ kijken en niet alleen naar de medische aandoening. Andersom moet het sociaal domein medische klachten niet over het hoofd zien. ‘Wanneer iemand veel klaagt over hoofdpijn of een wond heeft, schakel dan iemand in.’

Lezingen conferentie terugkijken?

Je kunt je op de website van Een nieuwe generatie ouderen, Langer thuis aanmelden om lezingen online terug te kijken.