Hubert-Jan de With: ‘Mijn kandidaat en ik hadden er goed over nagedacht. De jongeman die al aan de slag was bij Werkdag, wilde graag weer betaald gaan werken als taxichauffeur. Samen gingen we naar de klantmanager om in een uurtje het plan uit te leggen. Al is dat weinig tijd voor een klantmanager om de hele situatie te begrijpen. Toen het woord ‘taxichauffeur’ viel, zei de klantmanager dat de jongeman bij een collega voor zzp’ers moest zijn. Dit bedoel ik: mijn cliënt had alle moed verzameld om zijn verhaal en plan voor te leggen. En toen was het moment weg.’ Het illustreert de onzekerheid die veel mensen voelen. Vaak hebben mensen veel tegenslag gehad, op meerdere levensgebieden. Rinske Wegener: ‘Ze hebben al het gevoel dat niemand op ze zit te wachten. De angst van mensen voor het systeem zit er diep in. Soms terecht, ook al is er veel verbeterd de afgelopen jaren en wordt er hard gewerkt door de landelijke politiek en gemeenten om het anders te doen.’

Armoedeval

Hubert-Jan de With: ‘Administratieve belemmeringen kunnen bijvoorbeeld zorgen voor een armoedeval. Stel, je hebt de stap naar betaald werk gezet. Maar het gaat - soms tijdelijk - niet meer en je wordt ontslagen. Je moet dan opnieuw de aanvraag voor een uitkering doen. Er kan wel 3 maanden zitten tussen je laatste salaris en het storten van je uitkering. Maar je vaste lasten en rekeningen lopen gewoon door. Of neem die mevrouw die betaald werk had gevonden en een naheffing van 3.000 euro kreeg, door een verrekening van salaris en toeslagen. Achteraf gerekend was de naheffing onterecht. De stress die zo’n situatie oplevert, verergert de onzekerheid bij volgende stappen alleen maar. Het is een greep uit de problemen waar mensen mee te maken krijgen die stappen willen zetten van dagbesteding naar werk of andersom.’

Benefits counseling

Hoe kunnen we het switchen tussen (arbeidsmatige) dagbesteding en betaald werk simpeler maken? In Haarlem zijn meerdere oplossingen bedacht. Ze doen onder meer aan benefits counseling. Kort gezegd: een professional denkt mee met inwoners over financiële consequenties wanneer ze de stap naar werk maken. Wegener: ‘We adviseren mensen waar ze op moeten letten bij veranderingen in inkomsten en toeslagen. Dat werkt verhelderend. Het gevoel dat je inzicht hebt en snapt wat er gebeurt met je inkomsten, geeft veel rust. Zelfs als de uitkomst niet per se betekent dat mensen meer inkomen krijgen als ze betaald gaan werken.’

'Het gevoel dat je inzicht hebt en snapt wat er gebeurt met je inkomsten, geeft veel rust'

Daarnaast ‘bevriest’ de gemeente Haarlem de uitkering van mensen die de stap naar werk maken voor 3 maanden. Daardoor switchen mensen makkelijk weer terug naar de uitkering als de betaalde baan toch niet lukt. Wegener: ‘Ik zou ook graag zien dat mensen een verkorte aanvraag kunnen doen als ze langer dan 3 maanden zijn uitgestroomd. Maar processen veranderen kost tijd.’

Zwemmen

Mensen die willen werken, moeten vertrouwen krijgen en de veiligheid voelen om die stap te maken. Hubert-Jan de With: ‘Het opdoen van werkervaring is belangrijk. Pas als je in het water ligt, leer je hoe je moet zwemmen. Je wilt weten of er iemand met een reddingsboei aan de kant staat als je zinkt. De houding van een activiteitenbegeleider of jobcoach is daarbij cruciaal. Als die vanuit enthousiasme en positiviteit vertrouwen geeft aan een cliënt, dan voelt iemand zich gesteund.’ Rinske Wegener beaamt dit. ‘Het allerbelangrijkste is dat iemand in je gelooft en dat het ook mag mislukken. We houden je aan de hengel en als het misgaat vissen we je op en gaan we ergens anders zwemmen.’

Nazorg

Ze benadrukken allebei dat begeleiding niet moet stoppen zodra iemand een baan heeft. Hubert-Jan de With: ‘Soms hebben mensen al lange tijd inkomen uit betaald werk, maar komen problemen op andere levensgebieden weer boven. Voor mensen kan dat een trigger zijn om hun werk te verliezen. Iemand die jou kent, je problemen signaleert, kan je helpen om het weer recht te trekken. Zo voorkom je dat iemand helemaal opnieuw kan beginnen.’ Rinske Wegener: ‘Ook wanneer je al meer dan 10 jaar aan het werk bent, moet je een strohalm kunnen pakken als het misgaat. Ik ben voorstander van Harries. Zulke ‘collega-maatjes’ kunnen aan de bel trekken en dat voorkomt dat een situatie uit de hand loopt.’ De With: ‘Contact houden is essentieel. Ik ben ervan overtuigd dat de kosten daarvan een stuk lager zijn dan wanneer iemand stopt met werken. Er kan meer dan het beeld is. En het kost minder dan het beeld is.’