Samen werken aan nieuw aanbod

In Amersfoort had programmamedewerker Esther Eggenkamp vanaf de start veel organisaties persoonlijk leren kennen. ‘De ouderenbonden KBO en PCOB vroegen mijn hulp bij het opzetten van een pilot met Dialoogtafels over het thema Wonen. Dat werd een succesvolle bijeenkomst. Alle aanwezige bewoners voelden zich gehoord. Het elkaar ontmoeten, vonden de mensen ook fijn en er ontstonden nieuwe contacten. Na deze pilot wilde ik verder met Dialoogtafels en peilde bij andere partijen de interesse. Dat bleek er te zijn. NOOM, een netwerk van organisaties van oudere migranten, de welzijnsorganisatie In de buurt 033 sloten aan Ook de ouderenbond KBO bleef betrokken. De gemeente werd via In de buurt 033 uitgenodigd en bleek ook geïnteresseerd in Dialoogtafels. Dit bleek een goede vorm voor de gemeente om hun beleidsplannen voor te leggen aan de ouderen en hierover in gesprek te gaan.’

In Oudesluis zijn de activiteiten heel divers volgens programmamedewerker Irene Ruijter: ‘De Buurtkamer is iedere vrijdagochtend open. De mensen denken gezamenlijk na over het programma. Een van de voorwaarden bij de start was dat het in de Buurtkamer wel ‘ergens’ over moest gaan, oftewel een programma met inhoud. Zo worden er diverse sprekers uitgenodigd, bijvoorbeeld iemand van het centrum voor levensvragen en een moderne uitvaarverzorger. Ook dragen de mensen zelf ideeën aan. Wel vraag ik de ideebedenker om alles zelf te regelen en de contacten te leggen. Op deze manier hebben we altijd activiteiten en is het een bruisende plek.’ 

Petra Teunissen kreeg in Barendrecht de vraag van de woningbouwvereniging of zij mee wilde denken over de doorstroming van ouderen naar geschiktere woningen. ‘Omdat ik zelf een fascinatie heb voor persoonlijke verhalen over spullen bedacht ik het project Opruimgezelschap. Veel ouderen wonen in woningen waar de zolder nog vol staat met speelgoed, schoolboeken, kleding en soms nog een erfenis van hun ouders. We merkten dat de ouderen er vaak tegenop zien om te gaan opruimen. Het kan een emotioneel en fysiek zware klus zijn. Dat kan soms de reden zijn dat iemand niet naar een geschiktere woning verhuist. Wij hebben dit project opgezet en daar bleek veel animo voor. Er waren zelfs meer vrijwilligers dan adressen om te starten. Onder de vrijwilligers veel jonge senioren tussen de 60 en 70 jaar die net uit het arbeidsproces kwamen of zelf net hun ouders hadden verloren en hun inboedel opgeruimd. Zij hebben dat proces zelf doorgemaakt en wilden anderen daar graag een aantal dagdelen mee helpen. Het heet niet voor niets Opruimgezelschap, want er is ook veel tijd voor het gesprek over de spullen en de herinneringen die deze spullen oproepen tijdens het opruimen. Nu het goed loopt, kunnen we het project verder uitrollen, onder andere met financiële steun van de gemeente. Mooi hierbij is dat het project binnen SOW is opgezet. Ik kan het idee en de kennis dus direct delen met collega’s in het land en uiteraard ook binnen Present Nederland.’ 

'Een van de voorwaarden bij de start was dat het in de Buurtkamer wel ‘ergens’ over moest gaan, oftewel een programma met inhoud'

In Assen wordt in het laatste jaar door Monique Bodegom gewerkt aan het doel om beter in te spelen op de behoefte van de vrijwilligersorganisaties en die van de potentiële, oudere, vrijwilliger. ‘Bij de kennismaking gaven veel organisaties al aan dat ze moeilijk vrijwilligers kunnen vinden en ook moeite hebben met het vasthouden van mensen. Samen met welzijn ga ik de organisaties helpen met hun vrijwilligersreis, customer journey. Dit is een tool waarmee het voor organisaties duidelijk wordt waar de kansen liggen en hoe ze beter op de behoeften van de vrijwilligers in kunnen haken. Als je dat in beeld hebt dan kun je de aansluiting maken. Ook ligt er de wens van organisaties om onderling meer samen te werken. Wat als je een vrijwilliger hebt met allerlei talenten, maar die mag niet meer autorijden en nu kun je hem of haar niet meer in jouw organisatie inzetten. Hoe mooi zou het zijn als je dan weet dat ‘de buurman’ nog iemand kan gebruiken. We zoeken naar een manier waarin die samenwerking beter van de grond komt en men beter van elkaar weet wat men doet. Maar ook beter van zichzelf weet of men voldoende aansluit op de wens van potentiële vrijwilligers.’ 

Anders kijken

In Samen Ouder Worden zoeken we naar de meerwaarde van intergenerationeel contact. Naar betekenisvol contact. Met een andere bril naar elkaar (leren) kijken. In Amersfoort is dit Esther gelukt om door de combinatie van verschillende partijen. ‘Ik werd door de buurtwerkers vaak uitgenodigd om aan te schuiven bij ontmoetingsgroepen. Daar hoorde ik de mooiste levensverhalen van Turkse en Marokkaanse ouderen. Daar wilde ik iets mee doen. Via Vier het Leven kwam ik in contact met een documentairemaker en het plan ontstond om een toneelstuk ontwikkelen zodat er meer verbinding zou komen tussen ouderen met een migrantenachtergrond en ouderen zonder. Vanuit ons netwerk werden verschillende ouderen voorgedragen. Maar door corona werd het toneelstuk geschrapt en kwamen we met het idee voor een boekje waar we de verhalen in konden publiceren. Vanuit het ROC afdeling design & media wilden ze wel meewerken en een ontwerp maken. De docenten wilden een verdiepingsslag maken voor de studenten. Toen hebben we de levensverhalen geanonimiseerd opgestuurd naar de studenten met de vraag: wat doet het met je? Hoe kijk jij naar je ouders en herken je patronen? Vanuit school kregen ze ook de opdracht om met een ouder persoon te gaan praten (opa, oma of buurman) en dit te vertalen in een kunstuiting. De resultaten werden zo bijzonder dat we alle kunstuitingen in het boekje plaatsten. Het zijn hele mooie gesprekken geweest en tijdens de presentatie voerden we diepe gesprekken met de studenten. Ook de docenten geven terug dat het hele project diepe indruk heeft achtergelaten bij de studenten.’ 

Barendrecht is een gemeente waar een snelweg doorheen loopt. Petra legt uit: ‘ Je hebt het oude dorp aan de oostkant en 25 jaar geleden is er aan de westkant een Vinex wijk gebouwd. Ik woon zelf aan de Vinex kant. De mensen die toen 60 waren toen ze een appartement betrokken, zijn nu 85 jaar en er is aan deze kant te weinig voor ze te doen. Gelukkig is de bibliotheek enorm opgeknapt en in het gebouw zijn ook wijkteams gekomen en een Veiligheidspost. In de bibliotheek werkt een uitstekende regiefunctionaris die alle mogelijke kansen aangrijpt om samen te werken met andere organisaties. Zij heeft SOW alle vrijheid geboden om activiteiten te ontplooien in de bibliotheek. We zijn met een open inloop gestart op dinsdagmorgen: Koffie en de Krant. Daar kan iedereen gezellig komen kletsen. Ook organiseren we zeven lunchlezingen. De eerste keer haken we aan bij de week van de poëzie en tweede keer bij het thema Boekenweek. Ook komen de ouderen zelf met ideeën over boeken die ze gelezen hebben. Het is belangrijk om lokaal in te zetten op verschillende typen activiteiten. Want iedere oudere is anders en heeft andere behoeften.’

'Er ontstaat onderling meer begrip, meer vertrouwen, meer sociaal weefsel en meer verbondenheid met elkaar'

Meer samen doen

Uit de monitor van Movisie blijkt dat de programmamedewerkers vinden dat door Samen Ouder Worden de afstemming en samenwerking met maatschappelijke organisaties beter is geworden. Niet alleen op lokaal niveau maar ook op landelijk niveau vindt er een doorwerking van het programma plaats. Ook op landelijk niveau werken de 11 organisaties, aangesloten bij het programma, nauw samen. Daar komen nieuwe samenwerkingsvormen uit voort. Een goed voorbeeld is Amersfoort. Esther: ‘Wat ik een mooie samenwerking vind, is de samenwerking met NOOM, een netwerk voor ouderen migranten. We willen bij Vier het Leven in de toekomst meer ouderen met een migrantenachtergrond meenemen naar het theater en daar een goed aanbod voor ontwikkelen. Dus die samenwerking is dierbaar en een toevoeging voor ons allebei doordat we onze kennis delen.’ 

In Assen geeft Monique aan dat zij vooral heeft samengewerkt met de welzijnsorganisatie Vaart Welzijn. ‘Maar voor de interviewreeks heb ik samenwerking gezocht met veel verschillende vrijwilligersorganisaties. Vaak wordt bij het begrip ouderen gedacht aan mensen in een afhankelijke positie. Het is goed om dan de kracht en waarde van ouderen te kunnen laten zien, ook als het gaat om vrijwillig actief zijn.’ 

Oudesluis is een kleine gemeenschap, maar door het programma zijn ze wel meer gemeenschap geworden. Irene: ‘Het gaat in Oudesluis niet over samenwerking tussen organisaties. Maar over bewoners. Regelmatig komt de Kletspot op tafel. Hierin zitten vragen op allerlei gebieden. De inwoners leren elkaar, door de antwoorden, van een nieuwe, soms verrassende kant kennen. Er ontstaat onderling meer begrip, meer vertrouwen, meer sociaal weefsel en meer verbondenheid met elkaar. Dit is een vruchtbare voedingsbodem waarin men naar elkaar omziet, elkaar helpt en elkaar weten te vinden. Mensen zijn meer voor elkaar gaan doen.’

In Barendrecht is er vanaf het begin een verbindingsteam van enthousiaste partners opgezet. Petra: ’Hierin zaten de ouderenbonden, de diaconieën, de woningstichting en iemand die een soort Knarrenhof aan het opzetten is. Dit team denkt mee en is organisch gegroeid tot wat we nu noemen, de maatschappelijke coalitie Barendrecht. Vanuit deze coalitie zijn we structureel in gesprek met de gemeente over ouderen, zorg en vrijwillige inzet. Ik maak zelf een kwartaalnieuwsbrief waarin allerlei activiteiten worden vermeld van organisaties die binnen SOW samenwerken. Deze gaat met name naar contactpersonen binnen deze organisaties, maar ik merk dat de nieuwsbrief ook breder verspreid wordt binnen Barendrecht. Als er nu nog organisaties zijn die niet weten wat SOW is dan hebben ze niet goed opgelet of de lokale krant niet gelezen!’

Hoe gaat het nu?

Corona gooide in Barendrecht veel roet in het eten. Petra: ‘Ik had met allerlei dingen al veel verder willen zijn. Ook is er veel minder georganiseerd. Het verbinden is goed gelukt. Het op de kaart zetten van ouderen als doelgroep waaruit we de kracht laten zien, is goed gelukt. Het zou heel goed zijn voor Barendrecht als de onafhankelijke functie van programmamedewerker blijvend wordt. Iemand die verbindingen aangaat en mensen en activiteiten aan elkaar knoopt. Ik ben ondertussen wel bezig om te zorgen dat alles doorgaat, ook zonder mij. Zo werkt er bij Koffie en de krant een actieve vrijwilliger die iedere dinsdag meehelpt en die kan straks zeker de coördinatie van mij overnemen.’

'We moeten niet alleen activiteiten voor ouderen, maar vooral met ouderen organiseren'

In Oudesluis heeft de Buurtkamer vorm gekregen en worden er leuke activiteiten gedaan. Irene: Maar toen kwam de uitdaging voor mijzelf want wat was nu mijn rol? Medebewoner of programmamedewerker? Dat vond ik wel een uitdaging. Ik ben zelf nogal een doener en geneigd om de kar te trekken. Hierover heb ik gesprekken gevoerd met de programmabegeleiding vanuit Samen Ouder Worden. Daardoor werd ik me meer bewust van mijn eigen handelen en hoe ik me kon verhouden tot de groep. De bewoners waren aan het begin nogal huiverig voor vastomlijnde rollen, maar het is toch gelukt om iemand te vinden die de financiën beheert en iemand die de activiteiten aankondigt op Facebook en in het dorpskrantje. Er is nu een groep van zes mensen die nadenken over het programma. 

Amersfoort heeft, mede door de inzet van programmamedewerker Esther, nu in alle wijken een burenhulpdienst. ‘De coördinatie wordt gedaan door In de buurt 033. Stedelijke buurtwerkers organiseren twee à drie keer per jaar alle buurthulpdiensten bij elkaar en dan praten ze over waar ze tegen aan lopen en wat er goed gaat. Ook het designproject met ROC is afgerond, maar we moeten de publicatie nog breed verspreiden. De ouderen en studenten hebben al exemplaren ontvangen. We willen het boekje na de gemeenteraadsverkiezingen uitreiken aan de nieuwe wethouder.’ 

In Assen werkt men aan een handleiding Actief in Assen vol inspiratie en handige tips voor (potentiële) vrijwilligers en organisaties die met vrijwilligers (willen) werken. Monique: ‘Dan ligt er iets waar partijen wat mee kunnen. Maar ook hierbij vragen we ons af: voor wie doen we het en zit men erop te wachten? Daar gaat het weleens fout. We moeten niet alleen activiteiten voor ouderen, maar vooral met ouderen organiseren. Daarom is het in Assen zo leuk dat we na de bijeenkomst, over de resultaten van de enquête, nu een groep van actieve vrijwilligers hebben die zelf hun eigen ideeën gaan uitwerken. Ook de gemeente is enthousiast over het stimuleren van vrijwillige inzet onder ouderen en heeft budget toegezegd.’