Het raakte Redouan El Khayari dat staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) tijdens de uitverkiezing op het jaarcongres van Sociaal Werk Nederland aandacht vroeg voor de sociale staat van Nederland. ‘Dat gaf mij hoop. Wij zijn partners van de overheid, doen het samen, en moeten als sociaal werk en -domein niet tussen de burger en overheid in staan. Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het goed gaat op dit vlak.’

Inzet van het sociaal werk

Want hij ziet steeds meer hoe de wereld, in de woorden van socioloog Max Weber, onttovert. De sociale cohesie bladdert af, wat vooral kwetsbare mensen treft. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het sociaal werk daarin een belangrijke rol kan spelen. Beleidsmakers hebben niet altijd even goed door, wat de inzet van het sociaal werk hen oplevert. Vertrek weer vanuit de mens, en niet vanuit doelen als Kritische Prestatie Indicatoren of andere targets. Dan sluit je weer aan bij de behoeften van de mensen voor wie wij werken en spelen politieke (electorale) belangen niet de hoofdrol zoals nu nog te vaak gebeurt.’

Verder helpen

Want dat was ooit de reden waarom hij voor dit vak koos, zegt hij. ‘De mens zien en zorgen dat zij kansen en mogelijkheden krijgen, zichzelf kunnen ontwikkelen als ze uit een gezin of omgeving komen waar dat niet voor de hand ligt. In mijn eigen omgeving en voor mezelf zag ik de waarde van het sociaal werk. En hoewel ik daarna sociologie heb gedaan en al jaren werk op de Haagse Hogeschool als docent/onderzoeker blijf ik werkzaam als jongerenwerker. Ik doe dat voor jongeren die het gevoel hebben dat ze zich niet staande kunnen houden, omdat ze bepaalde codes, normen en waarden niet aangereikt krijgen. Die jongeren wil ik verder helpen.’

‘Je doet je vak tekort als je misstanden niet durft te benoemen’

Voorwaarden

Behalve het sociaal werk committeren aan internationale mensenrechtenverdragen is er meer nodig om de positie van het sociaal werk te verstevigen en erkenning te krijgen, zegt hij. Een sterke sociale sector ontstaat alleen als alle partijen intensief samenwerken en zich met elkaar verbinden, en samen ook een vuist maken als het moet. Pas dan ben je op alle niveaus betrokken. ‘Je doet je vak tekort als je misstanden niet agendeert en benoemt. Bij de sluiting van de scholen tijdens de lockdowns is het psychosociale domein hierover geen advies gevraagd. Openhouden van het onderwijs is een mensenrecht en daarmee niet alleen de verantwoordelijkheid van het onderwijs maar ook van ons. Ik ken jongeren die toen zelfmoord hebben gepleegd. Als we de ruimte niet krijgen, moeten we deze nemen.’ 

Leegloop

Volgens hem is het gebrek aan bewegingsruimte de reden dat steeds meer sociaal werkers het vak verlaten. ‘Ze zijn vooral bezig met het behalen van cijfermatige resultaten. Afstrepen. Velen ervaren dat als zinloos. Er treedt een beleidsvervreemding op, waar niemand iets aan heeft. Niet de sociaal werker, en ook niet de mensen voor wie we het doen. In Den Haag hebben we hard geknokt om het korte termijn denken los te laten en te gaan naar een langer contract van vier tot zes jaar. Want alleen getalsmatige resultaten behalen, kan niet het doel zijn.’ Een andere reden waarom het steeds moeilijker wordt om vacatures te vervullen, is de toenemende administratie- en regeldruk. ‘Mijn collega’s en ik zijn wekelijks een derde van onze tijd kwijt aan het maken van rapportages. En al die tijd ben je niet met de inhoud van je werk bezig. Ook dat zorgt ervoor dat het vak niet aantrekkelijker wordt.’

Toetsen

Dat het vak sociaal werk niet de erkenning heeft die het behoort te krijgen, doet El Khayari pijn. ‘Vaak wordt gedacht dat we maar wat doen, terwijl breed wordt gewerkt met op wetenschap gebaseerde methodieken en grondslagen. Zelf ben ik verbonden aan drie onderzoekslijnen binnen het Sociaal Werk. De wetenschap biedt instrumenten die aansluiten op de logica van de overheid. Zo kun je als Sociaal Werk legitimiteit creëren en je positie verstevigen. Maar nog belangrijker: zo vergroten we de kwaliteit van ons werk en kun je toetsen of je nog steeds het goede doet. Werken je interventies zoals moet, of zijn er wellicht betere? Met de hulp van de wetenschap blijven we ons altijd ontwikkelen.’ Het onderwijs is de ideale plek zegt hij, waar toekomstige sociaal werkers leren wetenschap in hun dagelijks werk te incorporeren. Maar het mooiste zou zijn als er gekozen zou worden voor een consortiumachtige aanpak waarin alle partijen bijeen zijn: onderwijs, werkveld en overheid.

‘Te weinig ruimte en de administratiedruk zorgen voor leegloop’

Het gekke is, zegt hij, dat sociaal werkers zich vaak niet bewust zijn van de mate waarin ze wetenschappelijke kennis toepassen in hun dagelijks werk. ‘Ik zag dat toen ik een jaar lid was van een stedelijke vakgroep jongerenwerk hier in Den Haag. En als je collega’s kunt overtuigen van de meerwaarde ervan, doen ze het ook. Maar het is de kunst om de praktijk en de academische wereld goed op elkaar aan te laten sluiten. Gebruik daarvoor de taal van de sociaal werkers. Praat niet over concepten of variabelen. Een rapper schreef ooit: how can you teach me, when you can’t reach me? Je moet dus op de juiste frequentie kunnen communiceren.’

Volgens El Khayari hadden we nu geen toeslagenaffaire gehad als de wetenschap een grotere rol had kunnen spelen. ‘Wetenschap is toetsend en heeft een signalerende functie. Dan was wel eerder duidelijk geworden dat dit beleid niet werkte en moest worden gecorrigeerd. Wetenschap is geen dode materie, maar zorgt juist voor inzichten en verandering. Dat is de echte winst ervan.’