Sociaal werker Redouan El Khayari: ‘Maak van sociale hulpverlening een grondrecht’

De Agenda van het Sociaal Werk 2022

Continuïteit en methodisch werken zijn cruciale steunpilaren van het sociaal werk. Maar in de praktijk gaat dit niet altijd goed. We hebben te maken met tijdelijkheid, wisseling en discontinuïteit. Hoe komt dit en wat kunnen we eraan doen? Sociaal werker en docent/onderzoeker Redouan El Khayari ziet een oplossing: maak van het sociaal werk een grondrecht.

Geen goede samenwerking tussen het rijk en gemeenten, een groot wantrouwen van burgers naar de overheid en organisaties die financieel afhankelijk zijn geworden. Het zijn zaken die sociaal werker Redouan El Khayari opnoemt als hem naar pijnpunten in het sociaal werk gevraagd wordt. ‘Ik ervaar een aantal zaken die niet goed gaan en dat baart mij zorgen. Een werkbare vertrouwensrelatie is de basis voor continuïteit en methodisch werken. Maar het wantrouwen naar de overheid is groot. Vanuit de gemeenten, maar ook vanuit burgers. Sociaal werkers worden dan vervolgens gezien als de boeman, omdat wij letterlijk het gezicht zijn voor de cliënt. Terwijl wij ook maar een speelbal zijn van het beleid.’ El Khayari noemt een recent voorbeeld: ‘Onlangs was ik voor iemand de derde begeleider. Ik moet dan eerst het vertrouwen richting de hulpverlening herstellen voordat ik de persoon echt goed kan helpen. En dat is niet eerlijk tegenover die persoon.’

Vertrouwensrelatie en signaleringsfunctie

Een werkbare vertrouwensrelatie tussen burger en overheid en sociaal werker en cliënt is de basis voor continuïteit en methodisch werken, aldus El Khayari. ‘Als je in iemand zijn of haar huid wil kruipen, moet het vertrouwen goed zijn. Iemand moet zich bloot durven geven. Vooral als we het hebben over herstel, progressie en ontwikkeling. Je moet eerst mentaal toegang krijgen. Dat lukt niet goed als je steeds wisselende gezichten hebt.’ Sociaal werkers hebben daarbij ook een signaleringsfunctie. ‘Signaleren hoort ook bij methodisch werken. Als je als sociaal werker merkt dat beleid voor discontinuïteit zorgt, en daarmee een vertrouwensrelatie in de weg zit, dan moet je dat agenderen.’

Signaleren en agenderen wordt volgens El Khayari sinds anderhalf jaar meer gedaan. ‘Ik zie een ommekeer. Sociaal werkers durven zich meer uit te spreken in het publieke debat. Er komen kritische onderbouwde signalen naar buiten. Dat is goed. Want heel veel organisaties zijn financieel afhankelijk geworden en de marktwerking en de bijbehorende concurrentie zie je om je heen. Het kost geld en banen. Een desastreuze combinatie.’

De Agenda van het Sociaal Werk 2022: Het belang van vertrouwde gezichten

De Agenda van het Sociaal Werk 2022 op 6 oktober gaat over continuïteit en methodisch werken. Waarom zijn vertrouwde gezichten zo belangrijk in het sociaal domein? En hoe werk je als sociaal werker methodisch met mensen die gebukt gaan onder eenzaamheid, armoede, ziekte, scheiding, mishandeling, dakloosheid of een beperking? Met verschillende sprekers, waaronder Redouan El Khayari, kaarten we problemen en oplossingen aan. Je kunt je hier aanmelden voor de fysieke bijeenkomst. Ook is de bijeenkomst later terug te kijken.

Meld je hier aan!

Discontinuïteit door beleid

Niet alleen wantrouwen zorgt voor discontinuïteit. Continuïteit wankelt ook door beleid en organisatie. In een artikel van Zorg+Welzijn noemt Movisie-expert Radboud Engbersen discontinuïteit zelfs ‘de olifant in het sociaal domein’. Dat speelt op drie niveaus: beleidsmatig, organisatorisch en relationeel. Daarover schreef Engbersen het essay Het geheim van de lange relatie.

Engbersen constateert dat decentralisaties niet goed zijn geweest voor de continuïteit in het sociaal domein. Dat beaamt El Khayari. ‘Iedereen heeft een eigen budget en eigen vraagstukken. Als je gaat decentraliseren zonder duidelijke kaders voor gemeenten en sociale partners, ontkom je niet aan discontinuïteit. Het gebeurt nu te vaak dat er geld aan gemeenten worden gegeven en dat de gemeenten zelf ook niet weten wat zij ermee moeten doen. Gemeenten zitten dan ook met het handen in het haar.’ De overheid zou volgens El Khayari duidelijk moeten labelen wat waar voor is. Bijvoorbeeld een specifiek bedrag voor preventie. ‘Doordat dit nu niet gebeurt, gaan gemeenten nu eerst zelf nog plannen maken waarmee ze spanningen en onzekerheden creëren bij organisaties.’ Volgens de sociaal werker moet zorgbeleid overal hetzelfde zijn. ‘En dan heb ik het over terminologie, afspraken en gedachtegang Het is te gek voor woorden dat er verschillende zorg geboden wordt in verschillende gemeenten. Het mag niet zo zijn dat iemand met een lvb niet meer dezelfde zorg krijgt als hij of zij naar een andere gemeente verhuist.’

Het gaat gelukkig niet altijd verkeerd, ziet ook El Khayari. Er zijn beleidsmedewerkers die de samenwerking goed oppakken. ‘Een ambtenaar zei tegen mij: ‘Redouan, ga door met wat je nu doet. Ik regel dit.’ Hij droeg zo bij aan de continuïteit van mijn werk. Als ambtenaren de samenwerking goed onder de knie hebben, dan gaat het fantastisch.’

Redouan El Khayari is in 2022 uitgeroepen tot Sociaal Werker van het Jaar. El Khayari is één van de sprekers bij De Agenda van het Sociaal Werk 2022: Het belang van vertrouwde gezichten op 6 oktober 2022. Ook is El Khayari één van de talkshowgasten op het Congrestival Back to Basics op 23 september 2022.

Sociale grondrechten

Discontinuïteit werkt volgens zowel Engbersen als El Khayari door in de wisselwerking tussen gemeenten en sociaalwerkorganisaties en het heeft invloed op de relatie tussen hulpverlener en cliënt. El Khayari vindt dat sociaalwerkorganisaties hun rug recht moeten houden. ‘Als organisaties buigen, verliezen de burgers het vertrouwen in ons, de sociaal werkers.’ De overheid moet volgens hem stoppen met marktwerking in een sector die op menselijke en publieke waarden drijft. ‘Er zit een groot gat tussen beleidsmakers en de sociaal werkers. En ook dát heeft invloed op vertrouwen en continuïteit.’

Het sociaal werk in het sociaal domein moet volgens hem daarom ook opgenomen worden als sociaal grondrecht. ‘Het is keer op keer hetzelfde riedeltje en we hebben onze mond vol over mensenrechten. Neem sociale hulpverlening nou gewoon op als sociaal grondrecht. Als dat geregeld is, wordt de positie van sociaalwerkorganisaties en sociaal werkers sterker en zijn zij minder speelbal van discontinuïteit en wisselend (overheids)beleid.’ Volgens El Khayari versterkt het ook het vertrouwen tussen burgers en sociaal werkers en organisaties. Hij vervolgt: ‘Je kunt het dan ook wettelijk opnemen dat de overheid verplicht is zich te laten adviseren door het sociaal werk. Hiermee krijgt het sociaal werk veel meer mandaat’.

Charmante activisme

El Khayari wil sociaal werkers meegeven dat ze trots op hun vak moeten zijn, maar dat ze ook een waakhondfunctie hebben. ‘Draag het uit en zet de signalerende functie in. Je bent ook pleitbezorger. Het gaat om mensenrechten en als die in het geding zijn, dan is het je plicht om te handelen. Ook dat is onderdeel van methodisch handelen. Agendeer dus en vraag vreedzaam aandacht. Ik noem het charmante activisme.’