In maart 2020 startte Movisie met een leernetwerk van zes gemeenten aan de ontwikkeling van het stappenplan. Het doel was om inzichtelijk te maken welke processtappen nodig zijn om van het huidige doelgroepenbeleid naar een meer inclusief beleid te bewegen. 
Het vraagstuk waar inclusief beleid een antwoord op moet geven is: hoe zorg je dat beleid gaat over álle inwoners en hoe bereik je dat iedereen zich erin herkent en zich gezien voelt. Wat inclusief beleid precies inhoudt, was en is op veel plekken nog de vraag. Dat maakt dat de insteek per gemeente verschilt. De ene gemeenten neemt doelgroepen als startpunt, de andere gebruikt maatschappelijke domeinen als kader. Soms zijn het inwoners die vragen om met inclusief beleid te starten, elders ligt het initiatief bij de gemeentelijke organisatie.

Inclusief beleid

Bij inclusief beleid gaat het erom dat iédereen naar vermogen en behoefte onderdeel kan zijn van het sociale systeem, ongeacht leeftijd, uiterlijke kenmerken, sociaal-culturele achtergrond, gender of sekse, financiële situatie, de mate van gezondheid, levensbeschouwing, opleidingsniveau, seksuele voorkeur, sociale status, de mate van geletterdheid en (arbeids)participatie. Het beleid faciliteert de mogelijkheid om dat te doen. Bij inclusief beleid is er aandacht en waardering voor de verschillen tussen mensen, zonder problemen te koppelen aan specifieke groepen. 

De afbeelding

De binnenste cirkel van de afbeelding staat voor de gemeentelijke organisatie. Het is van belang om ook hier aandacht te hebben voor diversiteit en een inclusieve arbeidsomgeving. Dat draagt eraan bij dat je in het proces richting inclusief beleid de verschillende perspectieven in zicht krijgt. De poppetjes buiten de cirkel staan symbool voor de inwoners en partners in de gemeente. Ook dat zijn vaak heel verschillende mensen met dito wensen en behoeften. De telescoop/het groene sterrenkijker-figuurtje staat voor het verkennen en monitoren van de stand van zaken. Dit is bij elke stap aan de orde. 

Download hier het figuur

De stappen

Het stappenplan bestaat uit zeven processtappen die de gemeente helpen bij het ontwikkelen, implementeren en uitvoeren van inclusief beleid. Over elke stap is afzonderlijk al een artikel verschenen. Lees deze artikelen terug.  

• Hoewel het stappenplan niet om een specifieke volgorde vraagt, is het wel belangrijk om bij aanvang eerst aandacht te besteden aan wat er al speelt op het gebied van inclusie. Deze verkenning vormt het fundament van het proces. Met deze stap wordt duidelijk wat het startpunt van het proces is. 
• Welke stap erna komt, hangt af van de lokale situatie. Als het thema nog niet op de agenda staat of er is nog maar weinig draagvlak voor het thema, kun je verdergaan met de stap agenderen en draagvlak creëren. 
• Als er wel aan aandacht en draagvlak is voor inclusief beleid, kun je aan de slag gaan met visieontwikkeling. Hier bepaal je welk doel inclusief beleid binnen jouw gemeente dient en vanuit welk kader je te werk wilt en kunt gaan. 
• Bij elk van deze stappen kan het prettig zijn om een werkgroep te betrekken. Zij kunnen het thema aanjagen, op de agenda houden, de voortgang monitoren of verantwoordelijk zijn voor de kennisdeling.
• Het verdient ook de aanbeveling om bij alle stappen inwoners en partners uit de gemeente te betrekken. Als je weet hoe de gemeente ‘eruit ziet’ en waar de verschillende knelpunten en behoeften zitten, wordt duidelijk wat nodig is om al die inwoners te bedienen. 
• De stap ontwikkelen en uitvoeren van het beleid gaat over het in de praktijk brengen van de visie. Daarbij is het van belang om die visie goed op het netvlies te hebben. Ook kun je bij deze stap al rekening houden met de volgende stap: evalueren en zorgen voor borging. Op die manier kun je zorgen voor continuering en duurzaamheid van het beleid. 
• Ten slotte is het belangrijk om te hebben nagedacht over hoe je van plan bent te monitoren, meten, evalueren en te zorgen voor borging.