Deze gedragscode gaat niet alleen over seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar ook over middelengebruik. En de verenigingen spreken ook af dat ze een vertrouwenspersoon instellen. Saskia Daru: ‘De verenigingen zullen op zoek moeten naar de risicofactoren voor grensoverschrijdend gedrag in de organisatie.’

Duidelijke normen

Saskia Daru: ‘Een aantal van die factoren zijn mogelijk juist bij de studentenverenigingen aanwezig. We weten onder meer dat sterk hiërarchische verhoudingen en alcoholgebruik risicofactoren zijn. Ook traditionele opvattingen over seks en gender vormen een risico. En hoewel de onderlinge sterke verbondenheid heel positief ervaren wordt, is het ook een risicofactor. Het kan dan ook niet anders dan dat verenigingen kijken naar de manier waarop ze georganiseerd zijn en naar hun gewoontes en rituelen. Grensoverschrijdend gedrag kent altijd een individuele kant en een institutionele kant. Door middel van een gedragscode stel je duidelijke normen. Maar normstelling is niet voldoende. De formele en niet-officiële processen, structuren en normen, zijn nadrukkelijk medebepalend voor de schade die mensen oplopen. Institutionele verandering doet pijn, maar die blaren horen bij de reis.’

Studentenpact

Op uitnodiging van Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, was Saskia Daru afgelopen jaar bij de lancering van het studentenpact tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarover zei zij toen: ‘Het was een mooie middag die ik positief geïnspireerd verliet. Een pact gaat niet alles oplossen, maar het feit dat zo veel studenten eraan hebben gewerkt en zij het zo normaal vonden om dit op te pakken, daar liggen kansen. Je studententijd is een tijd waarin je de toekomst verkent en soms gaat dat fout. Dat kan gebeuren, maar we willen niet dat het ernstig fout gaat en studenten echt veel schade oplopen. We willen niet dat er een structureel fout patroon ontstaat waarin grensoverschrijdend gedrag normaal wordt. Voor een veel te groot aantal studenten geldt dat ze seksuele grensoverschrijding meemaken. 11% van de vrouwelijke studenten en 1% van de mannelijke studenten had te maken met seksuele penetratie zonder hun instemming tijdens hun studententijd. En dan hebben we het nog niet over seksistische praat, aanrakingen waar je niet van gediend was of shame sexting.’

Lees meer over het pact

Toestemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid

Saskia Daru: ‘Door met een groot aantal studentenorganisaties samen te werken wordt een nieuwe sociale norm neergezet en versterkt. Eentje waarin toestemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid noodzakelijk zijn voor fijne seksuele ontmoetingen. We willen niet dat er een structureel fout patroon ontstaat waarin grensoverschrijdend gedrag normaal wordt. Op dit moment zien we meer ontwikkelingen op dit vlak bij de universiteiten dan bij hbo- en mbo-instellingen. Daar staat alle betrokkenen nog iets te doen. Juist bij beroepsopleidingen ligt er mogelijk een kans om niet alleen gedrag van studenten onderling aandacht te geven, maar dit thema ook te verbinden aan professionaliteit en het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Later of tijdens de studie, tijdens stages.’

Verandering van binnenuit 

Cultuurverandering vergt een lange adem en de inzet van voortrekkers binnen een organisatie, mensen die bereid zijn om zich uit te spreken en gerichte stappen te zetten naar minder (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en meer veiligheid. Dat nu studentenverenigingen een gedragscode instellen is een mooie vorm van ‘verandering van binnenuit’. Movisie heeft ervaring in het ondersteunen en versterken van dergelijke veranderingsprocessen binnen andere 'gesloten' gemeenschappen, zoals in de succesvolle Alliantie Verandering van Binnenuit. Ook heeft Movisie ervaring met het werken met een normstellend kader waarmee je kunt vaststellen of gedrag (seksueel) grensoverschrijdend is of niet, zoals het Vlaggensysteem en RelatieWijs.

Onderzoek

Saskia Daru sluit af: ‘Ik zou het echt een gemiste kans vinden als we geen meelopend onderzoek zouden inrichten. Op verschillende plekken in Nederland gaan studentenverenigingen aan de slag met het studentenpact of de gedragscode. Wat helpt? Wat werkt? En wat niet? Ik sta te popelen om hier meer over te weten te komen.’

Lees verder: Digitale publicaties | Movisie | Niet seks, maar macht

Dit artikel is een geactualiseerd artikel met nieuwe informatie over de gedragscode. Het oorspronkelijke artikel verscheen in augustus 2023.