Het succes van de Transitiearena: meer toekomen aan verdieping 

Sinds de transformatie in het Sociaal Domein zo’n acht jaar geleden heeft Movisie een platform ontwikkeld om kennis en praktijkvoorbeelden van waardevol werk met elkaar te delen: de Transitiearena Waardevol Werk. Honderden sociaal professionals, beleidsmakers, vernieuwende initiatieven, betrokken inwoners en ervaringsdeskundigen deden mee. Inmiddels telt Movisie steeds meer transitiearena’s op allerlei thema’s. Initiatiefnemer van de Transitiearena’s bij Movisie is Marjet van Houten. Helen Fitzpatrick en Paul van Yperen vroegen haar wat deze bijeenkomsten zo uniek maakt. 

Wat beleef je in een Transitiearena? 

‘Wat de deelnemers ervaren is natuurlijk weer wat anders dan hoe ik het ervaar. Ik probeer mensen mee te nemen op een reis die hen even boven hun eigen werkelijkheid uit tilt. Het zijn mensen die wel iets gemeenschappelijks hebben maar die in de Transitiearena een zonnebril met drie paarse glazen op krijgen om op een andere, meervoudige manier naar hun dagelijkse werk te kijken. Samen denken we na over hoe we een inclusieve samenleving kunnen creëren waar iedereen naar vermogen kan meedoen. Het is niet zo dat dat altijd lukt, maar het lukt wel heel vaak om mensen een stukje mee op reis te nemen. Ik begin zelf en straal dan uit dat alle meningen en visies ertoe doen. We staan met zijn allen in dezelfde modder en moeten een volgende, zinvolle stap zien te maken.’ 

 ‘We maken ruimte steeds voor de praktijk. Twee voorbeelden staan centraal. Het verhaal van de mensen zelf, geen glamour verhaal, maar wat ze daadwerkelijk aan het doen zijn. Wat goed gaat en waar ze trots op zijn, maar ook waarmee ze worstelen waardoor het soms niet lukt om een volgende stap te maken. Daar gaan we met zijn allen aan werken. En door te kijken door die bril met die drie glazen krijg je zicht op hoe die volgende stap eruit zou kunnen zien.’ 

Je komt dus niet terecht in een arena waarin je met elkaar de strijd aangaat? 

‘Nee, de arena is juist bedoeld in de Oud-Romeinse zin van het woord: het is een plek waar je elkaar kunt ontmoeten en met elkaar de dialoog kunt aangaan. Dat gebeurt vervolgens ook. We gaan in groepen uiteen met mensen die de voorbeelden hebben gegeven en gaan dan met elkaar de dialoog aan. De live bijeenkomsten vind ik meer opleveren dan de online bijeenkomsten want dan beginnen alle mensen spontaan met elkaar te praten, online lukt dat niet. Dan heb ik om tien uur wel eens het gevoel dat ik een proces dat al begonnen is onderbreek. Meestal houden de arena’s om half een op, maar vaak hebben we er ook een lunch bij en dan blijkt dat veel mensen tot wel 2 uur met elkaar ideeën blijven uitwisselen.’ 

Kom naar de Transitiearena’s van Movisie 

Transitiearena Ontwikkelingsperspectief Jong Volwassenen 

Op 8 november 2023 is de Transitiearena 'Ontwikkelingsperspectief voor jongvolwassenen: het kan wél' in Utrecht. Presentaties vinden plaats van initiatieven die jongeren weten te bereiken en praktische en doorlopende ondersteuning bieden op een plek waar ruimte en aandacht is voor ontwikkeling. Daarna gaan we in op vragen als: Hoe doen deze initiatieven dit? Wat werkt in hun aanpak? Wat zijn succesfactoren? Wat zijn de ervaringen? Lees verder. 

Transitiearena Focus op de werkrelatie - Hoe komen we tot échte verbinding met elkaar 

In het sociaal domein is een goede samenwerkingsrelatie tussen professionals en inwoners een van de belangrijkste knoppen waar je aan kunt draaien. Tegelijkertijd zijn er in de praktijk vaak spanningen in de werkrelatie door een ongelijke machtsverhouding. We willen toe naar een meer open cultuur waarin spanningen bespreekbaar zijn en ieders inbreng serieus wordt genomen. In de Transitiearena gaan we in gesprek met elkaar aan de hand van goede praktijkvoorbeelden en experts op dit gebied. Deze transitiearena is op 27 november 2023 van 13.00 tot 16.30 uur. Lees verder.

Wat voor mensen komen naar een Transitiearena? 

‘Liefst wil ik zoveel mogelijk diversiteit. Dat gebeurt ook vaak bij de Transitiearena’s die ik leid, de Transitiearena Waardevol Werk en de Transitiearena Werk en Wijk. Daar komen mensen die zich in het werkspectrum bevinden, diegenen die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar participatie begeleiden, maar ook mensen uit de zorg, gemeenten, vaak mensen van landelijke organisaties, soms van ministeries, en de mensen die het betreffen zelf. Maar die komen vaak mee met de voorbeeldinitiatieven die we laten zien.’ 

soep

Is iedereen welkom? 

‘Ja. Iedereen is altijd welkom. Ik heb altijd dezelfde presentatie met twee essentiële plaatjes. Aan de hand van de eerste, de Transitiearena soep, leg ik ook het begrip Transitiearena uit. Door die soep is ook meteen dat beeld van strijden in de arena verdwenen. Het andere plaatje is dat van de berg, de arbeidsmarkt die moet zakken. Die twee plaatjes zijn de ankerpunten voor mensen om die reis te kunnen maken. De laatste tijd heb ik er nog een nieuw element aan toegevoegd, de persoonlijke transitie barometer. Dan geef ik een voorbeeld van iets uit de actualiteit en duidt dat in termen vanuit de transitiekunde. De laatste keer was dat een essay van de VNG, ‘Bestaanszekerheid als belofte’. Daar staat in dat we in een “crisis” zijn, dat “doorbraken” nodig zijn en “als gemeenten zitten we in een moeras”. Dan duid ik zo’n essay.

Het is opmerkelijk dat de VNG niet een standpunt inneemt maar maatschappelijke partners uitnodigt om met hen in gesprek te gaan. Dat zegt iets over hoe zij zich opstellen ten opzichte van de maatschappij. Dat zij woorden als “crisis” en “doorbraak” gebruiken betekent vanuit de transitietheorie dat we op zoek zijn naar nieuwe waarden. In feite is transitie niet iets anders organiseren of financieren, maar vooral anders denken vanuit nieuwe waarden. Daar is dialoog voor nodig. Andere keren heb ik weer wat anders actueels. Daardoor voelen mensen aan hoe je die bril op kunt zetten. Dat is ook het kader waarmee we daarna aan de tafels met elkaar in gesprek gaan. We gaan het niet alleen hebben over geld en over hoe je het organiseert, maar over hoe je bijvoorbeeld inclusiviteit met elkaar kunt realiseren en wat je daar dan bij voelt.’ 

Bij Movisie komen meer Transitiearena’s. Welke tips geef je iemand die een nieuwe Transitiearena gaat leiden? 

‘De eerste is: je moet er helemaal zijn - niet alleen als deskundige of alleen als procesbegeleider. Je moet er helemaal zijn en snappen waar transitiekunde over gaat. Het gaat over weten, niet-weten, zoeken naar nieuwe waarden en waarden centraal stellen. Dus geen antwoorden geven, maar vragen durven stellen en zorgen dat mensen daarover in gesprek gaan. 

Mijn tweede tip is: kies de voorbeelden zorgvuldig uit en brief ze goed. Mensen vinden het altijd spannend en denken vaak dat ze zich als heel “goed” moeten presenteren. Maar de essentie van de Transitiearena is niet dat je laat zien hoe goed je iets doet maar dat je iets doet wat ertoe doet en dat je daarmee een andere, nieuwe stap maakt, op zoek naar het onbekende. Voor anderen is die stap soms helemaal niet nieuw, want niet iedereen heeft hetzelfde tempo.’ 

berg

Je leidt al sinds 2014 Transitiearena’s. Wat was een bijzonder moment? 

‘In het kader van het project De drempel over waren we bij de Eagle Shelter in Dongen. Bij de eerste Transitiearena daar waren allerlei partijen aanwezig, ook de wethouder, een beleidsambtenaar en natuurlijk de mensen van de Eagle Shelter zelf. Het is vrij klein daar. We zaten in een kring en de nieuwe wethouder zat op een kabouterkrukje. Die zat naast de oprichter van een nieuw initiatief dat een van de twee presentaties gaf. Die man had het goed voorbereid en wilde heel rustig en gedegen gaan vertellen wat voor goed werk zij deden, maar na drie zinnen brak hij in tranen uit. Ik had in mijn inleiding al verteld dat veel initiatiefnemers enorm goed bezig zijn, maar dat hun initiatieven desondanks vaak bestaansonzeker zijn. Op dat moment raakte dat een snaar bij hem want ook hij steekt al zijn energie in het initiatief. Hij schaamde zich wel een beetje voor zijn tranen maar de wethouder die naast hem op het kabouterkrukje zat legde zijn arm over zijn schouders. Dat bleek een heel cruciaal moment in het proces daarna.  

Ik kan wel duizend keer vertellen over wat bestaansonzekerheid betekent, maar als zo’n man vertelt dat hij en zijn vriendin al drie jaar niet op vakantie konden omdat ze hun initiatief van de grond proberen te trekken en bij de gemeente en andere partijen maar geen gehoor krijgen… Dat zegt veel over bestaansonzekerheid. Maar nu zijn ze gewoon in beeld bij de gemeente. En datzelfde geldt voor de Eagle Shelter.’ 

De Transitiearena is oorspronkelijk ontwikkeld door Drift. Waarom vond je het interessant voor Movisie en het sociaal domein? 

‘Ik merkte dat veel projecten die ik deed telkens weer over structuren gingen, over organiseren, maar zelf was ik op een punt gekomen dat ik voelde dat het niet over organiseren ging maar over de onderliggende waarde. In het traject dat we samen met Drift hebben gedaan, voelde ik een power – en nog steeds voel ik dat – in het centraal stellen van waarde. Er zijn niet zoveel plekken waar dat gebeurt, waar het echt over achterliggende en onderliggende waarde gaat. Ik geloof er enorm in dat de totale gelijkheid in het gesprek daarbij essentieel is: de veiligheid, de vriendelijkheid, de laagdrempeligheid. De Transitiearena paste bij mij op dat moment en die ben ik verder gaan ontwikkelen.  

Een element dat ik in het begin vaak gebruikte was het beeld van de ijsberg, dat ook in de transitiekunde zit. De dingen die we zien, de manifestaties van iets, zijn vaak maar een klein deel van wat er gaande is. Vaak zit in de weerstand de kern van verandering. Als iemand iets wil veranderen in het sociaal domein voel ik vaak in mijn tenen dat je die weerstand moet omarmen. Ik kan natuurlijk daarin mijn eigen verantwoordelijkheid nemen, want ik zit in de positie dat ik die verbinding kan maken. Vroeger was ik een veel sterkere activist dan nu en was ik vooral met tegenpraten bezig. (Lachend:) Meepraten zal ik sowieso wel nooit kunnen, maar ik was ook klaar met tegenpraten omdat daar te weinig uit voortkwam. Ik zocht dus naar een manier van communiceren die meer verbindt, die prettiger maar tegelijk ook betekenisvol is.  

Ik denk dat we veel te veel bezig zijn met zenden, zenden, zenden. Heb ik trouwens zelf ook heel veel gedaan. Of dat we mensen te vaak meenemen in allerlei interessante vormen. Daarvan hebben we ook bij Movisie nog een heel hok vol liggen. Maar we komen nog te weinig toe aan verdieping. Ik wil niet zeggen dat dat bij de Transitiearena’s altijd lukt. Maar dan nog is het waardevol om met elkaar te realiseren dat je in een veranderende wereld zit en om elke keer te proberen een stukje kennis toe te voegen over hoe we zelf onderdeel zijn van deze wereld en invloed uit kunnen oefenen op dat geheel. Ik vind het heel fijn om dat bewustzijn te helpen kweken.’ 

Fotografie: MacSiers Imaging