Successen en geleerde lessen innovatiekamers laaggeletterdheid

Ervaringsdeskundigen spelen een grote rol in een succesvolle aanpak van laaggeletterdheid. In veertien gemeenten wordt er geëxperimenteerd met deze rol, in speciale innovatiekamers. Het doel? De inzet van ervaringsdeskundigen versterken en verankeren. Movisie monitort de innovatiekamers en brengt successen en geleerde lessen in kaart.

De rol van ervaringsdeskundigen bij de aanpak van laaggeletterdheid wordt steeds meer erkend. De afgelopen jaren is de vraag naar taalambassadeurs daardoor flink gegroeid. Hoe blijf je aan de vraag voldoen? En hoe versterk je dit duurzaam? Vragen waar Stichting ABC met de innovatiekamers een antwoord op wil vinden. De aanpak laaggeletterdheid is gedecentraliseerd naar gemeenten. De innovatiekamers zijn onderdeel van het project ‘Innovatie inzet Ervaringsdeskundigen Laaggeletterdheid bij gemeenten’. Het zijn samenwerkingsverbanden tussen lokale of regionale partners die samen zoeken naar innovatieve werkwijzen om de inzet en werving van ervaringsdeskundigen laaggeletterdheid te bevorderen. 

Lees meer over de innovatiekamers

Zorg voor herkenning

In regio Achterhoek is FNV één van die partners. ‘Volgens de SER maken mensen met de minste schoolbagage het minst gebruik van scholingsmogelijkheden’, vertelt Lidy Hampsink-Aalfs (FNV). ‘Werkgevers ondernemen wel veel om laaggeletterdheid aan te pakken, maar vooral met resultaten voor mensen met Nederlands als tweede taal. De FNV is er voor werknemers, onze leden voelen zich veilig en gehoord. Een goed uitgangspunt om mee te werken.’

Mensen zijn zich bewust van de kloof tussen verwachting en de werkelijkheid

Zij begon met een vragenlijst onder leden. Dat bleek, misschien wel onverwachts door de taligheid van een vragenlijst, een succes. ‘We ontvingen meer dan duizend antwoorden. Mensen zijn zich bewust van de kloof tussen wat je verwacht dat mensen kunnen en de werkelijkheid.’ Daarna is er in twee bijeenkomsten gesproken over wat er vanuit werkgever, werknemer en organisatiebreed moet en kan gebeuren om hiermee aan de slag te gaan. ‘Het raakte mensen echt. En dat maakt het nadenken over wie daar een rol in wil en kan spelen een mooi gesprek’.

‘Bedrijven hebben een groot aanbod voor NT2-ers (Nederlands als tweede taal) ten opzichte van het aanbod voor NT1 (Nederlands als eerste taal). En daar liggen veel mogelijkheden om op in te springen. Je hoopt dat praktisch opgeleide mensen meer gebruik maken van het scholingsaanbod, maar dat is juist minder. Terwijl je juist ook zo graag voor deze, vaak ook minder opvallende, groep iets wilt bereiken. Het is belangrijk om na te denken over hoe je dat een impuls geeft,’ geeft ze aan. 

Hampsink-Aalfs: ‘Zorg dat werkgevers laaggeletterdheid leren herkennen. Praat niet te veel over de ‘echte laaggeletterde’, maar kijk bijvoorbeeld naar digitale ontwikkeling en andere vaardigheden. Focus op de mensen voor wie het allemaal te snel gaat. Als je het hebt over basisvaardigheden om mee te kunnen doen, dan krijg je een bedrijf mee. Dan is het helder dat je daarvoor staat.’

Het hoeven geen mensen te zijn die al ’in het systeem zitten’ of op taalles zitten

Creatieve route

Gonneke Bennes is projectleider van de innovatiekamer in Arnhem. Zij namen een creatieve route voor het werven van taalambassadeurs. ‘Er waren veel enthousiaste netwerkpartners, maar weinig deelnemers aan NT1-lessen. Door in dat enthousiaste netwerk te vertellen over de innovatiekamer en over wat we zoeken in een ambassadeur, bleek de vijver groter dan we dachten. Het hoeven geen mensen te zijn die al ’in het systeem zitten’ of op taalles zitten. In het najaar van 2020 hebben we als innovatiekamer de vele klussen op ons af laten komen en steeds gericht onder de drie ambassadeurs uitgezet. Dat vroeg van de ambassadeurs flexibiliteit en snel schakelen, zeker omdat de benodigde training (mede door het coronavirus) nog even op zich liet wachten.’

‘Daar komt bij dat ook de klusaanbieder vaak geen ervaring heeft met het werken met de laaggeletterde doelgroep en veelal weinig kennis heeft van het geschikt maken van communicatie en campagnes voor een inclusieve doelgroep. Dat vraagt van de projectleider tijd qua voorbereiding en begeleiding. Dat is intensief, maar gelijk ook leerzaam voor alle betrokken partijen.’

De taalambassadeurs van Innovatiekamer Arnhem werkten mee aan verschillende projecten. Van taboedoorbreking in een Human Library (een levende bibliotheek, waar je geen boeken maar mensen leest) tot de gebruikerstest van een website en het meedenken in een campagne over geldproblemen.

Lees meer over de innovatiekamers

Toegevoegde waarde

Bennes: ‘Uit de eerste ervaringen neem ik mee dat de innovatiekamer gaat werken met een checklist richting opdrachtgevers. Wat kunnen zij verwachten van de inzet van een ambassadeur? En wat verwacht de innovatiekamer van de opdrachtgever? Denk aan minimaal twee weken voor de opdracht de vraag uitzetten bij de innovatiekamer, zodat er gezocht kan worden naar de meest geschikte ambassadeur. Of het moment van de opdracht afstemmen met de innovatiekamer. Dit draagt ook bij aan de bewustwording van organisaties om inclusie en inspraak in een vroeg stadium van het project mee te nemen, en niet op het laatste moment of achteraf.’

Innovatiekamer Arnhem wil het team graag uitbreiden met ambassadeurs die verschillen in leeftijd, achtergrond en situatie. Bennes: Van toegevoegde waarde is dat de huidige ambassadeurs ingezet kunnen worden voor specifieke opdrachten omtrent schulddienstverlening, gezinsaanpak en werk. Zo bieden we als Innovatiekamer niet alleen ervaring op laaggeletterdheid, maar in combinatie met de gevolgen (of oorzaken) daarvan voor specifieke problemen/situaties. Naast de wervingscampagne is het de bedoeling dat de ambassadeurs de komende maanden de training kunnen volgen, zodat ze met meer bagage en zelfvertrouwen ingezet kunnen worden op de klussen.’

Stichting ABC is een stichting van en voor laaggeletterden in heel Nederland. ABC heeft belangen behartigen, stimuleren en ontmoeten als doel.