Succesvolle Buurtopera zorgt voor verbinding in de wijk

Buurt bloeit op door samenwerking tussen welzijn en cultuur

In de Maastrichtse wijk Malpertuis maken buurtbewoners, cultuurprofessionals en opbouwwerkers samen ‘Buurtopera Malpertuis’. Buurtbewoners hebben hier elkaar leren kennen, hun zelfvertrouwen is erdoor toegenomen en er zijn vriendschappen ontstaan.

​Opera Zuid, het cultuurcentrum waar Buurtopera Malpertuis plaatsvindt, is tevens een plek van de buurt geworden. Het is toegankelijk en iedereen loopt zo even naar binnen. Buurtopera Malpertuis is een goed voorbeeld van hoe de samenwerking tussen welzijn en cultuur bijdraagt aan de leefbaarheid van een wijk.

Lees meer over wijkprojecten op WijkWijzer

Buurtopera Malpertuis

Podiumkunst en welzijn ontmoeten elkaar binnen de Buurtopera. Hier staat opera centraal, dat gemaakt wordt door buurtbewoners, kinderen, operazangers, jonge musici van Conservatorium Maastricht, welzijnsorganisatie Trajekt en Orkest Morgenstond (dat gespecialiseerd is in buurtprojecten). Uitgangspunt van de opera zijn verhalen van de Maastrichtse wijk Malpertius. In de voorstelling brengt regisseur Tamara Jongerden (voorheen Sybrand van der Werf) de verhalen, persoonlijke anekdotes en muziek samen. Door de beperkende coronamaatregelen is dit een digitaal podiummoment geworden. Naast de opera dragen buurtbewoners ook zorg voor het decor, kostuums en het eten.

Je zag de de verbinding: iedereen kletste met elkaar, ongeacht de diverse achtergronden

Buurtbewoners delen op verschillende manieren hun ervaringen en verhalen. Zo heeft de betrokken opbouwwerker Manon Pachen van Trajekt diverse recepten laten inspreken door wijkbewoners, die vervolgens weer verwerkt zijn in de opera. Daarnaast konden buurtbewoners in juli deelnemen aan verschillende workshops over kostuum, muziek en verhalen/lied. Uit de drie workshops ontstonden uiteindelijk twee voorstellingen. Tijdens de borrel na de twee voorstellingen zag je de verbinding: iedereen kletste met elkaar, ongeacht de diverse achtergronden, verschillende leeftijden en of je wel of niet uit de buurt komt.

Ondersteuning van Movisie

Voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) selecteerde Movisie Buurtopera Malpertuis als succesvol voorbeeld hoe kunst de leefbaarheid van een wijk kan versterken. Twee experts van Movisie gingen na hoe de Buurtopera werd uitgevoerd. Ze keken naar ervaringen en opbrengsten en onderzochten wat wel en niet goed werkte volgens deelnemers en het projectteam. Movisie organiseerde hierover twee leersessies.

Daarnaast vond de inspiratiesessie ‘Verbinding sociaal en cultuur in Maastricht’ plaats. Inwoners, bestuurders en professionals van Trajekt, Opera Zuid en Cultuurmakers Maastricht (onderdeel van Centre Céramique-Kumulus-Natuurhistorisch Museum Maastricht) gingen met elkaar in gesprek. Ook beleidsmakers, directeuren en wethouders van de domeinen sociaal en cultuur van de gemeente Maastricht waren aanwezig. Buurtopera Malpertuis diende als inspiratie voor verdere samenwerking tussen het sociale en culturele domein. 'De Buurtopera brengt veel verschillende mensen bij elkaar, mensen verwonderen zichzelf over wat ze kunnen. Dat kan alleen maar door de verbinding tussen cultuur en sociaal. Daar moeten we op blijven inzetten', sprak Marjo Hendriks, directeur Sociaal Domein bij de gemeente Maastricht, aan het begin van de inspiratiesessie.

Vriendschappen ontstaan

Uit de twee leersessies en inspiratiesessie blijkt dat het overgrote deel van de deelnemers nieuwe sociale contacten heeft opgedaan. Sommigen zijn zelfs nieuwe vriendschappen aangegaan. Tijdens de inspiratiesessie deelt buurtbewoner Dirk zijn verhaal. 'Ik woon aan de overkant van Opera Zuid en ik vroeg mij altijd al af wat daarbinnen afspeelde. Ik had geen idee wat opera was. Nu ken ik iedereen daar en kom ik zomaar even langs.'

Verder begint de digitale opera met een monoloog van bewoonster Thea. 'Het heeft mij persoonlijk weer laten zien dat welke problemen ook op je pad komen, er altijd een plek is om trots op jezelf te zijn en plezier te hebben', vertelt Thea over de buurtopera. Ook Lotte Lindelauff, productieleider van Opera Zuid, ziet dat het zelfvertrouwen van de deelnemers iedere dag toeneemt.

Uit de comfortzone komen

Buurtbewoners hebben door de Buurtopera veel met en van elkaar geleerd. Zo hebben buurtbewoners verschillende talenten ontdekt. Ze durven nu op te treden, voor grote groepen te koken, ze kunnen kostuums maken en verhalen omzetten in liederen. 'Mensen voelen zich vaak achtergesteld, zo ook de inwoners uit de wijk Malpertuis. Met de Buurtopera staan we meer met elkaar in verbinding. Mensen voelen dat ze ertoe doen. Ze voelen zich serieus genomen. Dat is belangrijk', laat opbouwwerker Pachen weten.

Met de Buurtopera staan we meer met elkaar in verbinding. Mensen voelen dat ze ertoe doen

Ook de professionals hebben geleerd om uit hun comfortzone te komen. Trajekt laat zien dat je met kunst ook sociale doelstellingen kunt behalen. Daarnaast is Opera Zuid ontpopt van een gesloten plek naar een plek waar iedereen even binnen komt wandelen. 'Ik hecht veel waarde aan het woord en de ideeën van wereldburgers', aldus wijkbewoner Halil.

Wat werkt

Een belangrijke reden van het succes van Buurtopera Malpertuis is de intensieve samenwerking tussen welzijn (Stichting Trajekt) en cultuur (Opera Zuid). Trajekt speelt bij de werving van buurtbewoners een belangrijke rol. Buurtbewoner Pieter laat weten dat hij meedoet door de betrokkenheid van opbouwwerker Pachen. 'Je loopt even door de wijk en wie staat daar met een glimlach en een praatje? Manon. Ze heeft ons met de haren bij het begin van de Buurtopera gesleept', zegt Pieter lachend. Pachen steekt niet graag de hand in eigen boezem, maar beaamt wel haar rol. 'Doordat mensen je kennen komen ze ook naar die workshops en stappen ze even binnen om te kijken wat het is. Daar komt bij dat cultuur maken met elkaar op een laagdrempelige manier, inwoners vervolgens stimuleert om ook hulpvragen te stellen. Dan is het goed dat Stichting Trajekt erbij is om zo de vragen op te pikken en er iets mee te doen.'

Buurtopera

Fotograaf: Anna Mathioudaki

Lindelauff stipt ook een andere succesfactor aan. 'Het mooie is dat iedereen bij de Buurtopera iets kan doen. Mensen kunnen meespelen, maar er wordt bijvoorbeeld ook samen gegeten. De keuken was echt het domein van een aantal vrouwen.' De kwaliteiten van iedereen worden zo gezien en iedereen kan iets doen wat hij of zij leuk vindt.

Dat het in dit kunstproject niet draait om de problemen en de gesprekken daarover, speelt volgens Movisie-expert Saskia van Grinsven een belangrijke rol. 'Via kunst kom je op een andere manier met anderen in contact. Met muziek en dans gaat het ook non-verbaal. Daarmee kom je op een andere, niet cognitieve laag en dat kan verdiepend werken.'

Ook heerste er bij Opera Zuid een open sfeer. Iedereen kan gewoon binnenwandelen. 'Tijdens de workshops in juli wilden we eigenlijk werken met aanmeldingen. Dan weet je hoeveel mensen komen in verband met corona. Maar dat werkt hier gewoon niet. Mensen komen via via binnen. Opbouwwerker Manon sleept ze mee of ze komen spontaan binnen omdat we een bord buiten hadden gezet', aldus Lindelauff.

Improviseren is ook een belangrijk aspect. 'Professionals hebben nog wel eens de neiging om een proces vast te leggen in voorbedachte opdrachten. Wanneer buurtbewoners de vrijheid krijgen om te doen en zeggen wat ze willen, ontstaan de mooiste dingen. Zo hebben twee meisjes uiteindelijk een rap gemaakt over hoe het is om als Marokkaanse op te groeien in Maastricht. Als je dat hoort dan komt voor mij alles samen', zegt opbouwwerker Pachen vol trots.

Lees meer over de werkzame elementen

Inspiratie

De betrokkenen bij Buurtopera Malpertuis hopen met de Buurtopera wethouders, directieleden van de gemeente Maastricht en bestuurders van organisaties uit beide domeinen te inspireren tot een structurele samenwerking. Frans Bastiaens, wethouder cultuur, roept op tot actie. 'Elke cultuurorganisatie, welzijnsinstelling en gemeente maakt elk jaar toekomstplannen. Neem hierin twee concrete doelstellingen op waar de verbinding tussen sociaal en cultuur centraal staat. En ga het ook daadwerkelijk uitvoeren, maak er geld voor vrij. Met goede ervaringen kun je de verbinding tussen sociaal en cultuur niet meer los van elkaar zien. Dat laat Buurtopera Malpertuis wel zien.'