Janny Bakker-Klein zegt in haar proefschrift dat de mensen in de uitvoering meer verantwoordelijkheid en vertrouwen moeten krijgen, omdat zij in gesprek zijn met de mensen om wie het gaat. Pieter Omtzigt beet zich vast in de toeslagenaffaire en bracht onlangs het boek ‘Een nieuw sociaal contract’ uit, waarin hij pleit voor een herstel van het vertrouwen tussen overheid en burgers. ‘Het zijn twee complementaire stukken’, aldus Omtzigt.

Download de publieksuitgave 'Anders kijken'

Instituties herbouwen

Omtzigt is van mening dat we de instituties een stukje moeten herbouwen. 'Zo kunnen we de macht en de tegenmacht aan de burgers geven. Als dit niet gebeurt, gaan we weer recht toe naar het volgende schandaal en dat moeten we niet willen.' Meer ruimte geven aan de uitvoering zoals Janny Bakker-Klein bepleit, gaat dit volgens Omtzigt werken? ‘Zolang je de Belastingdienst niet kunt straffen wanneer zij zich niet aan wetten houdt, blijft de druk van boven om bepaalde targets te halen. Je zult én meer ruimte moeten geven aan de professional, maar de professional moet ook kunnen doorescaleren wanneer deze echt denkt dat er een probleem is. Die ruimte is er niet geweest. Dit kan anders liggen zijn bij de decentrale overheid, bij de medeoverheden, deze staan vaak dichter bij de burger. Hier zie ik meer contact mogelijk tussen ambtenaren en raadsleden en burgers kunnen de gemeenteraadsleden makkelijker vinden.’

Meer transparantie

Inmiddels heeft de regering aangekondigd dat er meer transparantie en een andere houding bij de overheid moet komen en worden ambtenaren op cursus gestuurd. Lost dit iets op, en wat er moet er dan nog meer gebeuren? Gespreksleider Olaf Stomp (Movisie) ging hierover in gesprek met o.a. Reinier van der Grijp (sociaal professional voor Stichting Reindert en associate member van Movisie), Evelien Meester (teammanager Innovatie en Strategie bij Stimulansz en auteur van ‘Maatwerk in het sociaal domein’), Amma Asante (voorzitter van de LCR - Landelijke Cliëntenraad en senior onderzoeker Sociale Veiligheid bij Movisie), Arjo Klamer en Isabel Joosen (VNG) en Janny Bakker-Klein.

Zigzaggen door belemmerende regels

'Janny vond als wethouder in Huizen de weggetjes tussen de regels', aldus Arjo Klamer, Janny's promotor en voormalig wethouder in Hilversum. 'Het is een kwestie van anders denken, waarin je de regels als ondersteunend ziet en je vooral voortdurend en vanuit rechtvaardigheid kijkt wat mogelijk is. Dat je met elkaar een andere cultuur creëert, waarin anders gewerkt en gekeken wordt.' Janny Bakker-Klein: 'We hebben professionals nodig die lef hebben en tegendraads zijn, hoe raar is dit eigenlijk. Mijn pleidooi is, draai het om. Kijk naar de dagelijkse leefwereld van mensen. Kijk wat er nodig is en zet daar een krabbel onder.' Reinier van der Grijp is een voorbeeld van een 'responsieve' professional. 'Wij van stichting Reindert worden ingezet wanneer de systemen niet meer werken en gaan daarbij outreachend te werk, zigzaggend door de belemmerende regels.' In het proefschrift van Janny worden een aantal casussen van de stichting beschreven.

'Er moet ook een doortastende manager zijn die ruimte maakt voor professionals'

Moet je wel beleid maken?

'De rechtspositie van de burger moet versterkt worden', zegt Amma Asante. 'Ook wil ik dat er onafhankelijke klanttevredenheidsonderzoeken komen, als extra check op de uitvoeringsorganisaties. Deze zouden veel meer dienaren van de samenleving moeten zijn. Er is een cultuur waarin de ambtenaar de minister belangrijker vindt dan de uitkeringsgerechtigden. De ambtenaar zit te ver weg van de burger.' Evelien Meester schreef het boek 'Maatwerk in het sociaal domein'. 'Het doel is om mensen te laten zien dat je op een andere manier met wet- en regelgeving om kan gaan en dat er veel meer mogelijk is dan we soms denken. Het is eigenlijk een methode waarin je laat zien hoe je met maatwerk aan de slag kan gaan in het sociaal domein.' Isabel Joosen spreekt over 'anders doen door gemeenten'. Volgens Joosen is het besef dat bij het handelen van de overheid de menselijke maat leidend moet zijn er wel op bestuursniveau, maar bij de uitvoering ligt dit lastiger. 'Er moet ook een doortastende manager zijn die ruimte maakt voor professionals. We zeggen dat we werkers en bestuurders met lef nodig hebben, maar dit geldt ook voor beleidsprofessionals.' Moet je wel beleid maken? Moet je niet de ruimte laten? Janny Bakker- Klein: 'Het beleid moet dienend zijn aan de uitvoering'. Een tip van Evelien Meester voor gemeenten: 'Laat het bestuur bepalen wat we gaan doen en de uitvoering hoe we het gaan doen.'

Verder lezen

Eerder verschenen de volgende artikelen:

• Anders kijken, anders doen, met een fragment uit het proefschrift van Janny Bakker-Klein
• Interview met Janny Bakker-Klein: 'Menselijkheid moet het winnen van het systeem'
• Arjo Klamer: 'Professionals hebben de ruimte nodig'
• Interview met Janny Bakker-Klein en Evelien Meester, manager bij Stimulansz
• Interview met interventiespecialisten Mindert Rakhorst en Reinier van der Grijp