Theaterdansvoorstelling was ‘strohalm’ in tijden van corona

Ouderen vergroten sociaal netwerk dankzij Houtens kunstproject 

Een breder sociaal netwerk. Verbeterde fysieke en mentale gezondheid. Actievere participatie aan kunst- en cultuuractiviteiten. Dat is de oogst voor de zestig Houtense ouderen die vanaf eind 2019 deelnamen aan kunstproject De Vlinder. Movisie ondersteunde het project en beschreef de resultaten in een rapport.

‘De Vlinder’ is de naam van een multidisciplinaire theaterdansvoorstelling voor ouderen in Houten, die vanaf eind 2019 werd voorbereid en uitgevoerd in 2020. De Vlinder verbeeldt het verhaal van Houten: een groot dorp, gebouwd op een delta, die uitgroeide tot dé fietsstad van Nederland.

Projectopzet

Zo’n zestig ouderen werkten in het project toe naar de eindvoorstelling. Ze deden dat in drie groepen, vanuit verschillende kunstdisciplines: dans, beeldend, fotografie, en een zelfstandig koor. De organisatie Gouden Dans en lokale kunstvakdocenten zorgden voor professionele begeleiding. 

De Vlinder verbeeldt het verhaal van Houten

‘De Vlinder’ is de naam van een multidisciplinaire theaterdansvoorstelling voor ouderen in Houten, die vanaf eind 2019 werd voorbereid en uitgevoerd in 2020. De Vlinder verbeeldt het verhaal van Houten: een groot dorp, gebouwd op een delta, die uitgroeide tot dé fietsstad van Nederland. Zo’n zestig ouderen werkten in het project toe naar de eindvoorstelling. Ze deden dat in drie groepen, vanuit verschillende kunstdisciplines: dans, beeldend, fotografie, en een zelfstandig koor. De organisatie Gouden Dans en lokale kunstvakdocenten zorgden voor professionele begeleiding.

Doel van het project was dat deelnemers hun sociale netwerk konden uitbreiden. Inzet was ook een verbetering van de fysieke en mentale gezondheid van de ouderen en het voorzien in een passend cultuuraanbod. Verder beoogde het project dat de deelnemers hun talenten op kunst- cultuurgebied konden ontdekken en verrijken.

Download de rapportage

Ondersteuning Movisie

In opdracht van de gemeente Houten ondersteunde Movisie het project. Twee experts van Movisie het project gingen na hoe De Vlinder werd uitgevoerd, keken naar ervaringen en opbrengsten, en onderzochten wat wel en niet goed werkt volgens deelnemers en projectteam. Hiertoe nam Movisie twee vragenlijsten af onder de deelnemers, een voorafgaand en een na afloop van het project. Ook organiseerde de organisatie gesprekken met acht ouderen in twee focusgroepen.

Steeds verbeteren

Movisie begeleidde daarnaast een leer- & verbetertraject met het projectteam van De Vlinder. In vier sessies ondersteunden de Movisie-experts dat team door samen te reflecteren op het proces en na te denken over verbeteringen. Dat gebeurde volgens een methodische lijn, waarin onder andere gebruik werd gemaakt van ‘kennis over wat werkt’ uit onderzoek en praktijkervaringen.

Aan de hand van een checklist van werkzame elementen bekeken Movisie en werkgroep mogelijke stappen. Op basis daarvan werd de projectaanpak verder aangescherpt. Daarnaast werd met behulp van een ‘wall of wonder’ elke keer teruggekeken op wat men had gedaan, hoe het proces verliep en wat de opbrengst was.

Bekijk de video over De Vlinder

Nieuwe vriendschappen

Uit de reacties en antwoorden op de vragenlijsten door deelnemers aan de theaterdansvoorstelling blijkt dat het project zeer succesvol is. Gemiddeld geven zij De Vlinder een 8,5. Het overgrote deel van de deelnemers heeft nieuwe sociale contacten opgedaan. Sommigen zijn nieuwe vriendschappen aangegaan. Velen geven aan dat ze nieuwe dingen hebben geleerd: uit de comfortzone komen, ontdekken wat je nog kunt, betere foto’s maken, durven optreden, nieuwe creatieve mogelijkheden ontdekken.

Movisie-expert Nada de Groot: ‘Sommige deelnemers woonden nog maar net in Houten en hebben dankzij het kunstproject mensen leren kennen die ze nu bijvoorbeeld op de markt tegenkomen. Ze voelen zich minder anoniem en naar eigen zeggen meer thuis. Deelnemers zijn dankzij het project ook nieuwe, diepere verbindingen aangegaan.’

‘Via kunst ga je op een andere manier met anderen in contact'

Volgens haar Movisie-collega Saskia van Grinsven speelt een belangrijke rol dat het in zo’n kunstproject niet draait om problemen en praten over problemen. ‘Via kunst ga je op een andere manier met anderen in contact, met muziek en dans ook non-verbaal. Daarmee kom je op een andere, niet cognitieve laag en dat kan verdiepend werken.’

'Wie danst, vergeet alles'

De Groot beaamt: ‘Ik heb deelnemers horen zeggen dat ze bij dans de energie van de ander voelden en daarin meegingen. Muziek en dans helpen je ook om te gaan met moeilijke emoties.’ Ze herinnert zich een vrouw die nog maar kort weduwe was en die vertelde dat dansen haar hielp in het rouwproces. ‘Die vrouw zei: “Wie danst, vergeet alles, je wordt een met de muziek en het ritme en je denkt alleen aan het bewegen en de muziek.”’ 

Lockdown

De pakweg zestig deelnemers aan het project konden door de eerste lockdown in maart 2020, enkele maanden na de start van het project, niet door met de geplande activiteiten. Uit antwoorden op een enquête achteraf blijken ze echter lovend over de creativiteit waarmee het projectteam met de situatie omging. Het zorgde voor een Whatsapp-groep en stimuleerde deelnemers om activiteiten te ondernemen en in contact te blijven.

Sommigen deelnemers bestempelden de theaterdansvoorstelling zelfs als ‘strohalm’ in tijden van corona.

Bijvoorbeeld door gerichte opdrachten te geven als: ga naar buiten, maak foto’s in je omgeving en deel ze in de whatsapp-groep of in de mail. De contacten die de deelnemers hadden gelegd bij de start van het project, vielen niet stil. Sommige deelnemers zochten elkaar actief buiten op, bijvoorbeeld op het terras of thuis. Sommigen deelnemers bestempelden de theaterdansvoorstelling zelfs als ‘strohalm’ in tijden van corona.

Toen in mei en juni de repetities weer beperkt mochten worden opgepakt, gingen deelnemers buiten een film maken. Op verschillende buitenlocaties, onder andere in het bos, filmden ze de dansers. Dat was weer een mooi ontmoetingsmoment. Zo werkten ze - ondanks de beperkingen van corona – toch steeds toe naar concrete producten.

Download de rapportage

In september 2020 konden de repetities naar ieders opluchting weer worden opgepakt. Niet veel later beleefden de deelnemers het hoogtepunt van het project met een reeks van zes optredens in theater De Slinger in Houten. Het aantal gasten dat naar binnen mocht was nog wel beperkt tot dertig per voorstelling, maar dankzij een livestream werden de voorstellingen toch door ruim drieduizend mensen gezien.

Iets tastbaars kan het positieve effect van het project verlengen

Waardevolle ondersteuning

Movisies inbreng en ondersteuning van het project werd erg gewaardeerd, zo bleek uit feedback door het projectteam. Zo werd het inbrengen van kennis over wat werkt bij het uitvoeren van bij kunst en cultuurprojecten (zie ook: Wat werkt bij-dossier Movisie) als waardevol ervaren. De Groot: ‘Een van de dingen die men bijvoorbeeld oppakte, was het samenstellen van een ‘Herinneringsboekje’ waarin deelnemers met foto’s en teksten hun ervaringen en herinneringen aan De Vlinder weergeven. Zoiets tastbaars kan het positieve effect van het project verlengen, weten we uit ervaring.’

Van Grinsven: ‘Het projectteam gaf ook terug dat zij het een enorme luxe vonden dat wij ze met onze vragen telkens aan het denken zetten: hoe doen we het? Liggen we op koers? Moeten we bijsturen? Dat vonden ze super waardevol.’

Kunstprijs

Eind mei ontvingen de Gemeente Houten en Theater Aan de Slinger de BNG Lang Leve Kunstprijs voor het project Onvergetelijk Houten, waar De Vlinder onderdeel van uitmaakt. 
De jury, onder aanvoering van Hedy D’Ancona zegt in haar rapport over De Vlinder: ‘Er is sprake van een goede balans tussen artistiek niveau en sociale cohesie. Bijzonder is om te zien hoe comfortabel de deelnemers zich voelen in hun lijf, zowel op het podium als voor de camera. Ook merkt de jury op dat In coronatijd handig gebruik is gemaakt van digitale middelen.’