Wat versta jij onder toegang?

‘Onder toegang versta ik het toegankelijk maken van voorzieningen. Bij toegang gaat het erover dat de gemeente inwoners toegang geeft tot hulp en ondersteuning. Ik gebruik graag de metafoor van een magazijn. Er zijn twee magazijnen: een ‘gesloten magazijn’ en een ‘open magazijn’. In het ‘gesloten magazijn’ liggen spullen waar je toestemming voor moet hebben om die te ontvangen. Dat gaat om ‘dure’ spullen, vandaar een beschikking. In het ‘open magazijn’, ofwel voorliggend veld of sociale basis, liggen minder ‘dure spullen’, die inwoners zelf mogen ophalen. Toegang gaat óók over het schakelen tussen die magazijnen. Toegangsmedewerkers zijn ‘magazijnmedewerkers’, zou je kunnen zeggen. Soms halen ze een artikel uit het ‘magazijn’, soms verwijzen ze naar het andere ‘magazijn’. Wat betreft het voorliggende veld, we weten niet wat daarin allemaal beschikbaar en verkrijgbaar is. Inwoners weten dat ook niet. Je zou het kunnen vergelijken met een vlooienmarkt: een markt van organisaties met kraampjes met wisselende inhoud. De ontsluiting van deze activiteiten is lastig, niet altijd is het aanbod up to date, maar een voordeel is dat veel hulp- en ondersteuningsaanbod op een vaste plek wordt aangeboden, bijvoorbeeld in het buurthuis.’

'Van een integraal aanbod wordt iedereen beter'

Hoe kan de toegang worden verbeterd? 

‘In Altena werken we volgens het uitgangspunt 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur. In de drie gemeenten die gefuseerd zijn tot Altena, werd wisselend gewerkt: enerzijds vanuit de wet, anderzijds heel integraal. Wat we nog wel zien is dat je achter ‘1 gezin, 1 plan, 1 regisseur’ moet zeggen: ‘… per wet’. De wetten zorgen voor een verkokerde aanpak. Wmo, jeugd, participatie: elke wet heeft zijn eigen logica en dynamiek. De spullen die in het gesloten magazijn liggen, zijn natuurlijk erg gewild. Denk aan huishoudelijke hulp. Dat wil iedereen. Het is bovendien verslavend; als je eenmaal huishoudelijke hulp krijgt, wil je daar niet meer van af. Het zou de gemeente veel tijd en middelen schelen als we niet voor alles toestemming of een beschikking hoeven te geven. Bovendien zie je het liefst dat inwoners hun problemen zo dicht mogelijk bij huis zélf oplossen. Ik denk dat het belangrijk is om ons te realiseren dat niet het doel van de gemeente is om zoveel mogelijk hulp te verlenen. Nee, het gaat erom dat mensen tijdelijk geholpen worden om daarna weer zelfstandig verder te gaan. Vergelijk het met de bijstand: de bijstand is geen doel, maar een middel. Uiteindelijk geven we ‘spullen’ uit het ‘magazijn’ om ervoor te zorgen dat inwoners uiteindelijk zonder ‘spullen’ verder kunnen.’

Wat is de reden dat jullie participeren in het landelijke leer- en verbetertraject toegang?

‘Dat is tweeledig. Enerzijds lopen we tegen vraagstukken aan die wat mij betreft alleen op landelijk niveau te tackelen zijn. En anderzijds willen we graag geïnspireerd raken door andere gemeenten hoe zij de toegang verbeteren – daar kunnen wij van leren, en mogelijk zij ook van ons!’

Kan je een voorbeeld geven van een landelijk vraagstuk waar jullie tegenaan lopen?

‘Jeugdconsulenten hebben te maken met een beroepsregistratie, waarbij ze persoonlijk aansprakelijk zijn voor het al dan niet inzetten van interventies. Toegang tot zorg en ondersteuning is echter een verantwoordelijkheid van het college. Toegangsmedewerkers maken voortdurend een afweging: wat is er nodig, wat is er aan hulp en ondersteuning, is de voorziening gerechtvaardigd? Zij kijken naar de rechtmatigheid en doelmatigheid van interventies. De jeugdconsulenten kijken vooral naar: wat heeft het individu nodig, niet of de gemeenschap erbij gebaat is. Jeugdzorg is helaas in veel gevallen noodzakelijk, maar kent ook een hoge prijs. Dat zie je nu in het land: vrijwel alle gemeenten worstelen met de hoge kosten van de jeugdzorg. Het zou zomaar kunnen betekenen dat er bezuinigd moet worden op andere voorzieningen of dat de lasten stijgen.’

'We willen inwoners en cliënten aan de voorkant betrekken, bijvoorbeeld als het gaat om de gemeentelijke dienstverlening'

Op welke manier wil jij geïnspireerd worden door andere gemeenten? 

‘In Altena willen we een breed informatie- en adviespunt inzetten. Je zou dat een voorportaal van de magazijnen waar ik het net over had, kunnen noemen. Maar dan ook echt breed: niet alleen aanbod vanuit gemeente en welzijn, maar ook met aanbod vanuit woningbouwcorporaties, zorgverzekeraars enzovoorts. Niet alleen de gemeentelijk ‘winkel’, maar ook andere ‘winkels’ erbij betrekken. Van een integraal aanbod wordt iedereen beter. Ik ben benieuwd of er voorbeelden in het land te vinden zijn waarbij zo’n breed adviespunt is opgezet en waarbij het wérkt. Wij zijn niet op zoek naar concrete suggesties: hoe pak je dit aan, wat werkt, wat moet je vooral wel en niet doen? Dat!’

Hoe weet je of dit aanbod aansluit op de behoeften van de inwoners van Altena?

‘Suggesties van inwoners en cliëntenraden nemen we mee bij het opstellen en uitvoeren van beleid. Het informatie- en adviespunt was een suggestie vanuit een cliëntenraad. Daar gaan wij dan dus ook echt mee aan de slag. We willen inwoners en cliënten aan de voorkant betrekken, bijvoorbeeld als het gaat om de gemeentelijke dienstverlening. En als straks het informatiepunt er is, zou het mooi zijn als we inwoners en cliënten kunnen inzetten als mystery shoppers: je kunt zo’n balie organiseren, maar werkt het ook voor inwoners? Pas als dat het geval is, ben ik tevreden.’