Toezicht op kwaliteit in de Wmo

Gemeenten hebben verschillende instrumenten om de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning te waarborgen. Eén van die instrumenten is toezicht op uitvoering van de Wmo-taken. Wanneer heeft ondersteuning kwaliteit? En hoe kunnen gemeenten toezicht op kwaliteit organiseren?

De ondersteuning van een cliënt heeft kwaliteit als het positieve eigenschappen heeft. Bijvoorbeeld: de ondersteuning moet aansluiten bij zijn/haar behoeften en mogelijkheden. Voor de cliënt is dit niet van het kastje naar de muur worden gestuurd, maar geholpen worden door één persoon. Voor de gemeente heeft ondersteuning kwaliteit als het aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van burgers, de ondersteuning de participatie bevordert en de zelfredzaamheid van burgers vergroot.

Kwaliteit van het proces
Movisie heeft in 2013 bestaande kwaliteitsinstrumenten vanuit cliëntperspectief geanalyseerd en tien thema’s benoemd die cliënten belangrijk vinden in de zorg en ondersteuning die zij ontvangen:

  1. Aandacht voor de omstandigheden van de cliënt
  2. Sociaal netwerk en participatie
  3. Veiligheid
  4. Regie van de cliënt
  5. Informatie
  6. Bejegening
  7. Integraal werken
  8. Competenties en vaardigheden van de professional
  9. Locatie
  10. Medezeggenschap van cliënten

 

Toezicht op kwaliteit organiseren

Veel gemeenten hebben de GGD opdracht gegeven toezicht te houden op de uitvoering van de Wmo en de kwaliteit hiervan. Er zijn vier principes die gemeenten kunnen hanteren bij de vormgeving en uitvoering van toezicht:

1. Toezicht door cocreatie

De regering verwacht dat gemeenten kwaliteitsstandaarden gaan ontwikkelen, in overleg met organisaties van cliënten en zorgaanbieders. Cocreatie dus! Om ondersteuning van goede kwaliteit te bieden, is het noodzakelijk te weten wat cliënten, gemeenten en aanbieders/professionals van de begeleiding en ondersteuning verwachten en wat ze daarin belangrijk vinden. Hier zal overlap in zitten, maar mogelijk ook tegenstellingen, waar het gezamenlijke gesprek over zal moeten gaan. Op die manier kan een gemeente samen met professionals en cliënten/gebruikers werken aan een kwaliteitskader voor Wmo-ondersteuning.

2. Toezicht door maatwerk

De kwaliteit die gebruikers ervaren is afhankelijk van hoe de ondersteuning aansluit bij hun vraag, situatie en mogelijkheden. Ook dat is voor iedereen verschillend. Maatwerk dus! Om maatwerk te kunnen leveren heeft de professional autonomie en ruimte nodig om de ondersteuning en afspraken af te stemmen op de cliënt en zijn specifieke vraag en situatie. Als u dit vertaalt naar toezicht, dan betekent het dat u op casusniveau moet kijken of er voldoende vraag- en cliëntgericht wordt gewerkt. Daarmee zegt u ‘nee’ tegen algemeen geldende normen voor professionals. Ook als toezichthouders zien dat veel cliënten hetzelfde aanbod krijgen, kan dit een alarmbel zijn: wordt er wel voldoende naar de vraag, situatie en mogelijkheden van de cliënt gekeken? Want bij maatwerk verwacht je meer diversiteit.

3. Toezicht samen met de cliënt

Toezicht zal meer vorm krijgen in gesprekken met cliënten. Dan komt u erachter of cliënten regie ervaren, of de ondersteuning in samenspraak met de cliënt tot stand is gekomen en of de professional voldoende aansluit bij de mogelijkheden van de cliënt. Dergelijke gesprekken zijn niet altijd makkelijk te voeren en zijn voor een toezichthouder ook nieuw. Hier zou een rol voor cliënten zijn weggelegd. Bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen die zich inzetten als lekeninspecteur. Zij hebben makkelijker toegang, zijn laagdrempeliger en hanteren een manier van gespreksvoering die vaak beter aansluit.
Opmerkelijk is dat bij veel meetinstrumenten cliënten vaak niet betrokken zijn bij het gebruik van de meetresultaten en het doorvoeren van verbeteringen. Ook hier ligt voor toezicht een kans: bespreek ook met cliënten de uitkomsten: wat betekenen ze? En wat zou je ermee kunnen? Het perspectief van de cliënt biedt vaak verrassende en zinvolle invalshoeken, aanknopingspunten en oplossingen.

4. Toezicht als instrument om te leren

Toezicht houden op de uitvoering van de Wmo biedt gemeenten en hun partners de mogelijkheid om te leren van wat er wel en niet goed gaat en om aan verbetering van de kwaliteit van zorg en ondersteuning te werken. Op die manier wordt toezicht een waardevoller en motiverender instrument, dan wanneer het ingezet wordt als instrument om risico’s te beheersen en controles te verrichten.

Welke mogelijkheden hebben gemeenten nog meer om de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning te toetsen en te verbeteren? In dit artikel hebben we toezicht op uitvoering van de Wmo-taken toegelicht. Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld het cliëntervaringsonderzoek en de resultaatmeting (outcome).