De gemeente Amsterdam heeft goed voor ogen hoe de nieuwe zorg en ondersteuning eruit moet zien: gebiedsgericht, de eigen kracht van bewoners centraal, meer ruimte voor professionals om eigen afwegingen te maken en als gemeente uit de praktijk leren. Maar hoe kom je tot deze nieuwe zorg en ondersteuning? Movisie ontwikkelde, samen met het stadsdeel, een aanpak in Gaasperdam/Driemond. De aanpak bestaat uit drie elementen die een succesvolle combinatie vormen: uitgangspunten voor de transformatie, ondersteuning van het proces met behulp van coaching en mediation, en de werkwijze van waarderend cocreëren.

Begin bij de bewoners

Om ervoor te zorgen dat de bewoner daadwerkelijk centraal staat, is gestart bij de bewoners. Ambtenaren van het stadsdeel gingen in gesprek met individuele bewoners die te maken hebben met zorg en ondersteuning vanuit de gemeente, zoals een alleenstaande tienermoeder, een mantelzorger en een jongere met ervaring in de schuldhulpverlening. Het waren 1-op-1 gesprekken waarbij niet het beleid van de gemeente centraal stond, maar de ervaringen van bewoners. Voor veel ambtenaren was dit een unieke ervaring.

Coaching van ambtenaren

Movisie coachte en trainde de ambtenaren in gesprekstechnieken en de methode van ‘waarderend co-creëren’. Daarbij is gezamenlijk op zoek gegaan naar de toekomstperspectieven van mensen. Technieken uit mediation zijn ingezet waardoor bewoners, professionals en beleidsmakers een gelijkwaardig gesprek met elkaar konden voeren. Deze gesprekken werden voortgezet in bijeenkomsten met alle betrokkenen uit de wijk. Hoe ervaren de bewoners het gemeentelijk beleid, welke obstakels ervaren zij in hun dagelijkse leven? En hoe moet de zorg en ondersteuning er in hun ogen uit zien?

Check op inhoud

Dit proces is gekoppeld aan drie uitgangspunten voor een succesvolle transformatie. Zonder inhoud wordt het proces een doel op zich, in plaats van een middel om te komen tot betere en betaalbare zorg en ondersteuning voor burgers. Elke stap in het proces is daarom getoetst aan deze transformatie-uitgangspunten. Draagt dit bij aan een sociaal domein met nieuwe verhoudingen tussen burger, professional en overheid, dat ongedeeld en verbonden is en dat zich kenmerkt door een reflectieve praktijk en reflectief beleid?

Gesprek over waarden

De combinatie van proces en inhoud hebben geleid tot een serie waarden die door alle betrokkenen – bewoners, vrijwilligers, professionals en beleidsmakers – worden gedragen. Deze zes waarden – autonomie, betrokkenheid, compassie, gelijkwaardigheid, solidariteit en zelfbeschikking – vormen de basis voor de nieuwe zorg, hulp en ondersteuning in dit specifieke gebied in Amsterdam Zuidoost. Op basis van deze waarden gaan bewoners, professionals en beleidsmakers jaarlijks (in waardenkringen) met elkaar in gesprek. Hoe kan het dat sommige bewoners geen betrokkenheid van professionals of van de overheid ervaren? Wat is er nodig om zelfbeschikking en autonomie bij bewoners te ondersteunen? En hoe stimuleer je de solidariteit die een belangrijke drijfveer vormt voor vrijwilligers en mantelzorgers?

Nieuwe aanpak

De waarden vormen de basis voor een nieuw actieplan voor het gebied, dat het stadsdeel samen met de bewoners en professionals ontwikkelt. De kracht van deze waardengedreven aanpak is dat het laat zien waar het bij zorg, ondersteuning en participatie écht om gaat: de waarde die het heeft voor bewoners, vrijwilligers én professionals. Anders gezegd: de samenwerking tussen het stadsdeel Zuidoost en Movisie heeft geleid tot een nieuwe waardengedreven aanpak voor het gebied, die de gemeente in staat stelt om samen met alle betrokkenen in de wijk de zorg en ondersteuning beter te organiseren, nu en in de toekomst. De aanpak die Movisie en het stadsdeel voor dit gebied ontwikkelden, voorziet in een aantal werkzame elementen (zie kader boven). Ook in andere gemeenten kunnen die gebruikt worden om de transformatie in het sociale domein duurzaam vorm te geven.