Transformatie Jeugdzorg: voorwaarden voor verandering

Met de verschuiving van de jeugdzorg naar gemeenten wil het kabinet ervoor zorgen dat het jeugdstelsel eenvoudiger wordt. De stelselwijziging gaat niet alleen om een verandering in de structuur (transitie). Decentralisatie is pas zinvol is als die de bestuurlijke en organisatorische randvoorwaarden creëert voor een inhoudelijke transformatie.

Daarbij gaat het om het veranderen van cultuur, werkwijzen en de verhoudingen en communicatie tussen burgers, professionals, instellingen en gemeenten.

Gedeelde visie nodig

Deze verandering kan pas plaatsvinden als alle betrokkenen met elkaar een gedeelde visie ontwikkelen op de wijze waarop kinderen veilig en gezond kunnen opgroeien. Ook moeten alle betrokken partijen erkennen dat ieder van hen daar een eigen bijdrage aan te leveren heeft. Er zijn drie elementen te noemen die nodig zijn voor een gezamenlijke visie:

  1. positief jeugdbeleid: een positieve benadering van jeugd en opvoeders;
  2. nadruk op gewoon opgroeien en positief opvoeden bij opvoeders;
  3. andere rollen en verhoudingen van professionals en vrijwilligers.
     

Positief jeugdbeleid

Positief jeugdbeleid is een belangrijk fundament voor de transformatie. Positief jeugdbeleid betekent dat we ons niet langer laten leiden door vragen naar problemen bij de ontwikkeling en het vermijden of vroegtijdig opsporen van risico’s, maar ons afvragen wat kinderen en jongeren nodig hebben om zich positief te ontwikkelen. De bronnen voor een positieve ontwikkeling zijn te vinden in het gezin, in de buurt, in de klas en op school, maar ook in de stad of zelfs de maatschappij. Het is de kunst om deze op te sporen en deze verder te ondersteunen of stimuleren.

Transformatie biedt kansen

Zo biedt de transformatie de kans om meer kinderen een goede start te geven door te investeren in de algemene voorwaarden voor een gezonde ontwikkeling in de eerste levensjaren en in de voorzieningen die daarin een rol spelen, zoals de kinderopvang. Ook biedt de transformatie voor kinderen en jongeren de kans om meer aangesproken te worden op hun mogelijkheden en talenten. Daarbij draait het om aansluiten bij de intrinsieke motivatie, de kracht van succeservaringen en het kweken van veerkracht.

Nadruk op gewoon opgroeien en positief opvoeden

Dat ouders primair verantwoordelijk zijn voor het opvoeden en opgroeien van hun kinderen, is niet nieuw. Maar in de transformatie wordt sterker dan voorheen benadrukt dat ouders de plicht tot adequaat opvoeden hebben. Ouders staan in principe altijd aan het stuur, tenzij de ontwikkeling of de veiligheid van het kind in het geding is. Daarbij is het van belang dat ouders niet alleen vanuit hun rol als opvoeder worden benaderd, maar dat voor de bredere invalshoek van het ouderschap wordt gekozen. In de transformatie ligt de nadruk op de factoren die een gunstige invloed hebben op het opvoeden door ouders. Een sociaal netwerk waar ouders zo nodig een beroep op kunnen doen, is bijvoorbeeld zo’n factor. Het is belangrijk dat ouders het gevoel ontwikkelen en ervaren dat zij invloed hebben op de lichamelijke en psychische gezondheid en het welbevinden van hun kind.

Andere rollen professionals en vrijwilligers

Van professionals en vrijwilligers die met en voor kinderen en jongeren werken, wordt verwacht dat zij hen op een positieve wijze kunnen stimuleren en ondersteunen bij het ontwikkelen van hun talenten. En dat zij alledaagse hobbels in het opgroeiproces van jeugdigen samen met ouders weten te nemen, zonder deze hobbels meteen als probleem te bestempelen. Het creëren van een positieve en veilige leefomgeving zijn daarbij kernwoorden.

Vertrouwen in elkaars deskundigheid

Daar waar hulp nodig is bij opgroeien of opvoeden is het belangrijk dat zo veel mogelijk gebeurt in aansluiting op de behoefte en de eigen kracht van het kind of het gezin, in de eigen omgeving en met inschakeling van de betrokkenen die sowieso een rol spelen in het opvoed- of opgroeiproces. Dat kunnen zowel personen uit het informele netwerk rond gezinnen zijn, als professionele medeopvoeders. Dit stelt ook eisen aan de samenwerking tussen professionals en vrijwilligers; goede afstemming en vertrouwen in elkaars deskundigheid zijn cruciaal. De grenzen van vrijwillige inzet zullen daarbij voortdurend bewaakt moeten worden.

Snel schakelen bij zware problematiek

Bij zware problematiek moet er snel adequate hulp kunnen worden ingeschakeld, zonder dat er tijd verloren gaat door ingewikkelde procedures en wachtlijsten. Dat betekent dat hulpverleners van leidinggevenden en beleidsmakers de ruimte moeten krijgen om zelfstandig keuzes te maken.

Rol overheid: bieden van ruimte, steun en vertrouwen

De transformatie heeft alleen kans van slagen als organisaties, professionals en burgers van de overheid de ruimte, de steun en het vertrouwen krijgen om te leren anders met elkaar en met kinderen, jongeren en opvoeders om te gaan. Gemeenten moeten en kunnen vanuit hun regierol stimuleren dat nieuwe verbindingen vorm krijgen. Zij moeten  investeren in een positief pedagogisch klimaat waarin ouders, verzorgers, professionals en vrijwilligers bereid zijn om in de eigen sociale netwerken en in het publieke domein de verantwoordelijkheid rond het opvoeden en opgroeien van kinderen met elkaar te delen.

Bezuinigingen extra prikkel voor vernieuwing

Alle eerder genoemde decentralisaties en ontwikkelingen gaan gepaard met bezuinigingsopgaven. Dit biedt een extra prikkel aan gemeenten en aanbieders om tot nieuwe samenwerkingsrelaties, nieuwe werkwijzen en zorginhoudelijke vernieuwing te komen.

Rol MOVISIE: verstevigen functies nuldelijns jeugdzorg

MOVISIE richt zich met name op de transformatieopgave in de nuldelijns jeugdzorg (alle brede voorzieningen rond jeugd en opvoeding, inclusief jeugdwelzijnswerk). Wij zien het als onze opdracht om de functies in deze 0e lijn te verstevigen, effectiever te organiseren en meer erkenning en waardering te vragen voor de waarde van deze inzet. Concreet doen we dat door samen met partners als het Nederlands Jeugd Instituut, CMO-net, Verdiwel en de MO-groep te werken aan kennis en tools voor beleidsmakers, managers, professionals en vrijwilligers rond de thema’s uit de transformatie. We ondersteunen lokale en regionale experimenten en projecten  met advies en onderzoek en we maken de resultaten zichtbaar via bijeenkomsten en publicaties. Meer weten? Neem contact met ons op!