Transgender personen op de werkvloer
Kennisweek: Gender en arbeidsmarkt 2020, dinsdag
Een werknemer die je komt vertellen dat die in transitie gaat. Een sollicitant waarvan je niet weet of die zich als man of als vrouw identificeert. Een transvrouw die aangeeft van het damestoilet gebruik te willen maken. Hoe reageer je als werkgever op dit soort situaties? Wat moet je doen? Wat mag je doen? En wat betekent ‘transgender’ nu eigenlijk precies? Op deze en andere vragen werd tijdens de online sessie ‘Transgender personen op de werkvloer’ antwoord gegeven door een onderzoeker, twee transgender personen en een coach.
Deze sessie maakte onderdeel uit de Kennisweek: Gender en Arbeidsmarkt 2020, georganiseerd door de Alliantie Genderdiversiteit. Bekijk alle verslagen in dit overzicht.
Merle Bartsch werkt als medior onderzoeksmedewerker bij Panteia. Ze is tien jaar ervaringsdeskundig op het gebied van transgender zijn maar dat betekent niet dat haar transitie ook tien jaar geleden is. Want, zo legt ze uit, je kunt trans zijn zonder dat je in transitie gaat.
Haar eerste vraag is: wat betekent transgender?
De antwoorden die de deelnemers geven variëren van ‘je authentieke zelf zijn’ tot ‘zwevend tussen geslachten’ en ‘een andere gender zijn dan wat was geïdentificeerd bij de geboorte.’ De definitie die Merle geeft luidt: ‘Persoonseigenschap van iemand die een andere genderidentiteit ervaart dan hetgeen toegekend is bij de geboorte op basis van lichamelijke geslachtskenmerken.’ Meteen geeft ze aan dat het maar slechts één persoonseigenschap is, net zoals cisgender zijn (= ‘niet transgender’) maar één ding over iemand vertelt. Er zijn ook meer genderidentiteiten dan alleen (trans)man en (trans)vrouw. Zo voelt 3,9% van de bevolking zich niet eenduidig man of vrouw en is dit te verdelen in non-binair, genderqueer, genderfluïde en agender (uitleg over de termen). Als werkgever met een middelgroot of groot bedrijf, kun je er dus vanuit gaan dat je meerdere werknemers hebt die zich niet eenduidig man of vrouw voelen. Dat je dat wellicht niet weet, komt doordat mensen daar vaak slechts selectief open over zijn.
Transitie op de werkvloer van de Koninklijke Militaire Academie
Caroline Pronk is advocaat en ervaringsdeskundige. Ze was zowel de eerste transgender militair als de eerste transgender rechter. Haar verhaal noemt ze ‘niet per se leuk maar wel leerzaam.’ Na een studie rechten ging ze naar de Koninklijke Militaire Academie om hoofdofficier bij de Koninklijke Marechaussee te worden. Tijdens deze opleiding kwam ze uit de kast als trans vrouw. Ze kreeg er de ruimte voor haar transitie en voor de operatie. Er waren collega’s die roddelden en
'De leiding bleek het lastig te vinden, zo’n transvrouw in een hoge functie'
collega’s die er goed mee om gingen. Maar na een tijdje merkte Caroline dat ‘de rem erop ging’. Ze zat in het traject voor leidinggevende maar kwam niet meer in aanmerking voor management development. Tijdens het assessment haalde ze de hoogste score die er ooit gehaald was maar de leiding bleek het lastig te vinden, zo’n transvrouw in een hoge functie.
Een plaatsvervangend commandant van het opleidingscentrum zei dat ze de krijgsmacht belachelijk maakte. Uiteindelijk werd ze afgewezen voor met als reden dat ze niet flexibel zou zijn en niet goed zou kunnen samenwerken.
Caroline koos ervoor om de KMA te verlaten en rechter in opleiding te worden. De sollicitatie bij de rechtbank ging door middel van een gestructureerd sollicitatieformulier waarvan elk onderdeel door iemand anders wordt beoordeeld en je volledig anoniem bent. Ze werd aangenomen maar de teamleider bij de rechtbank vond dat ze niet eerlijk was geweest over aankomende operatie. Dat was niet waar, maar het werd wel zo gezien en was een slecht begin. En hoe objectief de sollicitatieprocedure ook was, eenmaal in dienst worden de beoordelingen weer ‘gewoon subjectief’ gedaan door de opleiders. Het vermeende oneerlijk zijn over de operatie en het daaruit voortgekomen conflict werden opgerakeld en leidde tot een slechte beoordeling op zelfreflectie. Caroline werd ontslagen en haar droom om rechter te worden viel in duigen. Nu is ze advocaat en ‘door de ironie van het onrecht’ heeft ze nu veel meer vrijheid. De boodschap die ze de deelnemers meegeeft is: ‘Stel je oordeel uit.’
‘Anekdotes’ over transitie op de werkvloer
Remke Verdegem werkt op de IT-afdeling van het Nationaal Archief in Den Haag, is bestuurslid bij TNN en voorlichter en coördinator Voorlichting bij COC Haaglanden. Als ze vroeger iets niet durfde, zei haar moeder: ‘Wees gewoon jezelf, dan gaat alles goed.’ Maar kijkend naar de cijfers van transgender personen die discriminatie ervaren op het werk, concludeert Remke dat dat niet voor iedereen geldt. Voor haar was dat reden om pas na 10 jaar op haar werk te vertellen dat ze transgender is. Tijdens de sessie vertelt ze een aantal situaties die ze op haar werk heeft meegemaakt.
Anekdotes van Remke
- Make up. De directeur vond het maar niets dat ze met opgemaakte ogen en gelakte nagels met klanten en leveranciers sprak. Toen hij dat tegen haar leidinggevende zei, zei deze: ‘Dat is jouw probleem, dit ga ik niet met Remke bespreken.’
- Damestoilet. Remke kwam met de wens om van het damestoilet gebruik te kunnen maken. Ze werd doorgestuurd naar personeelszaken en daar zeiden ze dat ze maar aan de dames op haar afdeling moest vragen of die er bezwaar tegen hadden. Ze is ze één voor één afgegaan en gelukkig was niemand die het een probleem vond. ‘Maar,’ zegt ze, ‘wat had ik moeten doen als eentje nee had gezegd’? Daar was geen beleid voor.
- Impertinente vragen. Als je trans bent is dat blijkbaar voor mensen een legitimatie om de meest impertinente vragen te stellen. Zoals: ‘Ben je omgebouwd.’ Alsof ik een auto ben. Of 'Zijn die borsten echt of is dat opvullening?’
- Geaardheid ‘Val je nu op mannen Remke?’ Die vraag vind Remke niet zo erg, maar de aanname is raar. 'Mijn seksuele geaardheid verandert niet opeens.'
- Laat iemand anders maar... De leidinggevende was met vakantie en iemand van een ander departement was overtallig en wilde een verkennend gesprek om te kijken of die op Remke’s afdeling kon instromen. Iemand van personeelszaken zei tegen Remke: ‘Misschien moet iemand anders dat gesprek maar doen.’ Toevallig werd het gesprek uitgesteld en kwam ondertussen de leidinggevende terug van vakantie. Toen zei dit verhaal hoorde zei ze: ‘Nee, hoor, jij doet dat gesprek. Als die persoon er moeite mee heeft dan hoort die hier niet.’ Zo’n leidinggevende wens je elke transgender persoon toe, aldus Remke.
Transitie en regie
Brand Berghouwer begeleidt transpersonen, lhb-ers en werknemers en leidinggevenden die met lhbti-mensen te maken hebben. Onder de titel ‘Regie over je transitie’ geeft hij een kapstokje hoe je als werkgever en werknemer kunt kijken naar een transitie op de werkvloer.
Regie betekent dat je de ruimte hebt om keuzes te maken. Dat klinkt eenvoudig, maar transpersonen verliezen die ruimte vaak. Het in transitie gaan op zich is de regie nemen, maar daarna zijn ze overgeleverd aan wat anderen daarvan vinden, lange wachtlijsten en zogenaamde poortwachters: mensen die bepalen of de transgender persoon medische dingen mag doen en zo ja, welke.
Drama driehoek
Op Brands vraag aan de deelnemers ‘Wat is jouw eerste idee als iemand naar jou komt met “Ik wil in transitie gaan”?’ koos 64% voor ‘Iedereen moet zichzelf kunnen zijn, ik ga het voor je regelen’ en 36% voor ‘Ik pak het beleid erbij, welke stappen moeten we zetten?’ Aan de hand van de Dramadriehoek legde hij vervolgens uit dat als je zegt dat je het gaat regelen, je in de reddersrol gaat zitten. Je neemt de verantwoordelijkheid over, helpt ongevraagd en denkt voor de ander. Daarmee duw je, onbedoeld, de transgender persoon in de rol van slachtoffer. Deze gaat zich hierdoor onmachtig voelen en overgeleverd aan de leidinggevende.
Dit kan leiden tot een situatie waarin de leidinggevende dingen gaat doen die de transgender persoon helemaal niet wil en er uiteindelijk ruzie ontstaat. Beter is het dan ook, zegt Brand, om niet in de Dramadriehoek te stappen maar in de Winnaarsdriehoek. Wanneer je je als leidinggevende opstelt als helper, door de mogelijkheden van de ander te erkennen, een aanbod te doen en te helpen bij een vraag, geef je de transgender persoon ruimte. En daarmee geef je de persoon zelf de regie over de transitie.
💡De boekentip van boekhandel Savannah Bay: Welkom bij de club - Thomas van der Meer
Bekijk alle tips bij boekhandel Savannah Bay
Tekst: Robert Witte