Veiligheid in coronatijd: hoe werk je goed samen met migrantenorganisaties?
‘Maak meer gebruik van informele kracht van gemeenschap’
Betere samenwerking tussen gemeenten en migranten- en vluchtelingenorganisaties is hard nodig om kwetsbare en geïsoleerde groepen áchter de voordeur te bereiken. Een belangrijke les uit de coronatijd, zo bleek 2 november 2020 tijdens de Movisie-sessie Veiligheid in coronatijd: Hoe werk je goed samen met migrantenorganisaties? ‘We maken nog te weinig gebruik van informele kracht van een gemeenschap of netwerk. Dat moet echt beter’, stelt de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch.
Burgemeester Marcouch was één van de sprekers van de bijeenkomst Veiligheid in coronatijd: hoe werk je goed samen met migrantenorganisaties’, georganiseerd door Movisie en het Consortium Zelfbeschikking vanuit de Alliantie Verandering van Binnenuit. De burgemeester riep tijdens de eerste lockdown Arnhemmers in een brief op alert te zijn op signalen van huiselijk geweld. ‘Het gemeenste gevaar op aarde’, aldus Marcouch. ‘Dit geweld geschiedt namelijk op die ene plek die voor ons heilig is. Thuis. Meestal gepleegd door de mensen die je het meest lief hebt.’
Alliantie Verandering van Binnenuit
De Alliantie Verandering van Binnenuit werkt sinds 2018 aan gelijkheid, veiligheid en acceptatie van vrouwen en van LHBT’s en richt zich daarbij op de migranten- en vluchtelingengemeenschappen. Niet 'van boven af' maar van 'binnenuit'. De alliantie is een samenwerking tussen het Consortium Zelfbeschikking van organisaties voor en door mensen met een migranten- of vluchtelingenachtergrond, en Movisie. De Alliantie Verandering van Binnenuit organiseerde 700 bijeenkomsten in het hele land, geleid door zo’n 150 gespreksleiders met heel diverse achtergronden. Tijdens deze bijeenkomsten zijn allerlei gevoelige onderwerpen – van zelfbeschikking, homoseksualiteit, huiselijk en eer gerelateerd geweld – besproken. De alliantie wordt gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Zijn brief heeft in Arnhem veel in beweging gezet, vertelt Marcouch. ‘Veel reacties uit de stad, er zijn veel meer huisbezoeken afgelegd bij families waarover zorgen bestonden en Veilig Thuis biedt nu ook de mogelijkheid om via WhatsApp zorgen te uiten en te melden.’ Opvallend genoeg is het aantal meldingen van huiselijk geweld in Nederland tijdens de eerste lockdown niet toegenomen. Volgens de burgemeester zegt dat niet zoveel. ‘We weten dat huiselijk geweld een groot maatschappelijk probleem is en dat mensen soms heel lang lijden voordat ze hulp vragen. Daarom moeten we echt waakzaam en alert blijven.'
Bevorderen
Ook migranten- en vluchtelingenorganisaties kunnen bij de preventie en signalering een belangrijke rol spelen, zegt Marcouch. ‘Wij proberen die samenwerking in de stad echt te bevorderen. We gebruiken de informele kracht van familie, netwerk en gemeenschap nog te weinig. Dat moet echt beter.’ De inzet van rolmodellen uit de verschillende gemeenschappen kan volgens Marcouch ook helpen. Mensen die zelf het slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld en vertellen hoe zij hun leven toch weer hebben opgepakt. ‘Veel slachtoffers hebben het gevoel geen kant uit te kunnen.’ Maar de beste preventie zit volgens de burgemeester in de opvoeding. ‘Hoe voeden we een toekomstige generatie op in geweldloosheid? Daarom moeten we niet alleen oog hebben voor het directe slachtoffer maar voor het hele gezin. Dus ook voor het kind dat toekijkt.’
Inventarisatie
De Alliantie Verandering van Binnenuit heeft de ervaringen van migranten- en vluchtelingenorganisaties – de leden van het consortium Zelfbeschikking – tijdens de lockdown geïnventariseerd. Huiselijk geweld bij migrantengroepen is tijdens de eerste lockdown - volgens de leden - zeker toegenomen. Habib el Kaddouri van het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN) licht toe: ‘Bij veel families liepen de spanningen binnenshuis op. Mensen zijn klein behuisd, hebben hun baan verloren, ondernemers zijn in een klap hun inkomen kwijt. Dit alles zorgt voor stress en situaties van onveiligheid. Het melden van huiselijk geweld gebeurt echter weinig. De schaamte is groot, hulpverleners worden buiten de deur gehouden en er is vaak sprake van berusting. Even doorbijten.’
‘De vraag was voor iedereen: wat gebeurt er achter die voordeur?’
Zelforganisaties en sleutelfiguren hebben tal van acties ondernomen om kwetsbare families te bereiken en te helpen. ‘De vraag was voor iedereen: wat gebeurt er achter die voordeur? Er zijn organisaties die een helpdesk hebben geopend, er zijn telefooncirkels in het leven geroepen, er is informatie in eigen taal verspreid. Maar het bleef lastig – juist omdat de mogelijkheid tot persoonlijk contact ontbrak – om mensen goed te bereiken.’
El Kaddouri: ‘Kortom, we hebben veel geleerd van die eerste periode. De verhalen die nu naar boven komen, zijn nog maar een topje van de ijsberg. Het belang van een nauwe samenwerking tussen gemeenten en migrantenorganisaties rondom huiselijk geweld is helder. Bij deze organisaties zit veel kennis en expertise en zij hebben vaak toegang tot deze kwetsbare en soms geïsoleerde groepen. 'Professionals ervaren soms ook handelingsverlegenheid richting migrantengroepen, weet El Kaddouri. ‘Daarom het is belangrijk dat we elkaar leren kennen en dat we met hulp van trainingen versterken.’ Andere aanbevelingen uit de inventarisatie: betrek de GGD’s en zorg voor een draaiboek in crisissituaties waar ook migrantenorganisaties en sleutelfiguren bij betrokken.
Nissewaard
Er zijn gemeenten die al nauw samenwerken met migranten- en vluchtelingenorganisaties, blijkt uit het voorbeeld van van de gemeente Nissewaard. In deze gemeente bestaat een platform van migrantenorganisaties. ‘We hebben met elke organisatie een samenwerkingsovereenkomst, met recht op ondersteuning, twee keer per jaar is er ook overleg met de wethouder’, licht Ada van de Kamp van de gemeente toe. Van die nauwe banden heeft de gemeente de afgelopen maanden de vruchten geplukt. ‘We hebben nu echt profijt van deze korte lijntjes. We hebben deze organisaties ook meteen na de lockdown gebeld, wat betekent dit voor jullie? Wat kunnen we aanpassen?’
Leyla Kalender van het burgerinitiatief Ik Wil in Eindhoven, een stichting die zich inzet om buurtbewoners te stimuleren, activeren, deelt ook haar ervaringen. ‘Op casusniveau weten we elkaar in Eindhoven prima te vinden, maar het is geen duurzame samenwerking. Ik zou heel graag ambtelijke ondersteuning krijgen bij bijvoorbeeld het schrijven van projectvoorstellen. We worden nu soms hetzelfde behandeld als een tweedelijnsorganisatie met een groot backoffice.’ Tijd die zij en haar vrijwilligers liever besteden aan de hulp aan mensen in een kwetsbare positie. ‘Ik zie echt de kracht van informele netwerken. Een slachtoffer van huiselijk geweld belt mij, niet de huisarts. We zijn laagdrempelig en ook de herkenning van taal en cultuur speelt een rol. We zijn een soort redmiddel voor sommige groepen in de samenleving. Dat zagen we ook tijdens de eerste lockdown en die erkenning voor onze rol zou ik graag in de stad zien.'
Duurzame bruggen bouwen tussen lokale migrantenorganisaties en formele instellingen
Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) onderzocht al eerder hoe samenwerkingsverbanden tussen vluchtelingen- en migrantenzelforganisaties en lokale (formele) instellingen duurzaam bijdragen aan het verbeteren van de positie van maatschappelijk kwetsbare burgers met een migratieachtergrond. In een rapport brengt KIS de bevindingen in kaart. Ook is er een praktische handreiking gemaakt voor gemeenten, instellingen en migrantenorganisaties.
Samenwerking
Hilde Bakker, senior adviseur van Movisie, weet dat de samenwerking tussen gemeenten en zelforganisaties soms wat moeizaam verloopt. De behoefte aan administratieve ondersteuning is vaak groot. ‘We pleiten in onze handreiking er bijvoorbeeld voor om gebruik te maken van andere manieren van evalueren aan het einde van een project. Bijvoorbeeld met hulp van foto’s.’ Volgens Bakker moeten gemeenten, sociale professionals en migrantenorganisaties gezamenlijk, meer doen aan preventie en voorlichting om huiselijk geweld te voorkomen. ‘Sleutelpersonen hebben hier een belangrijke taak in. Zij kunnen taboe-onderwerpen gemakkelijker bespreekbaar maken en zij kunnen bemiddelen in een gezin. Dit kan een professional niet overnemen. Maar het gevaar van overbelasting van deze vrijwilligers is groot, daarom is die samenwerking met professionele hulpverlening zo belangrijk.’
De Alliantie Verandering van Binnenuit werkt hierbij nauw samen met het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating (LKNA). ‘Zij worden vaak pas ingeschakeld wanneer de problemen heel ernstig zijn. Dan zijn er al jongeren achtergelaten of gedwongen huwelijken gesloten.’ Movisie en het LKHA gaan daarom regionaal leersessies organiseren voor zowel sleutelpersonen als sociale professionals. ‘We hebben enorm veel expertise en kennis te bieden. Maak daar gebruik van.’
Heb je als gemeente advies nodig hoe je in of na de coronacrisis alle inwoners kunt bereiken, informeren en ondersteunen? Of wil je (meer) contact met lokale migranten- of vluchtelingenorganisateis? Neem voor advies contact op met Ahmet Azdural (coördinator Consortium Zelfbeschikking) via: a.azdural@iot.nl of 030-2343625 of met Joline Verloove (Movisie) via j.verloove@movisie.nl of 06-55440605.
