Over het begrip evidence based practice (EBP) bestaat een hardnekkig misverstand, zegt Renske van der Zwet, kersvers doctor en onderzoeker Effectieve sociale interventies bij Movisie. ‘Vaak is er de aanname dat een sociaal werker alleen nog maar met bewezen effectieve interventies mag werken. In onrechte, want EBP is nu juist de ‘integratie van onderzoekskennis met professionele expertise én de wensen en behoeften van de cliënt.’

Omslag naar evidence based practice

Ook bij het NIM, inmiddels samen met SWON gefuseerd tot Sterker sociaal werk, bestond bij de professionals aanvankelijk weerstand tegen EBP.  Toch wilde directeur Arie de Vries de omslag naar evidence based practice maken. ‘We wisten dat het niet eenvoudig zou zijn om over te stappen op EBP, want mensen vinden het nu eenmaal moeilijk om iets nieuws te gaan doen. Te meer als er over die vernieuwing een verkeerd beeld bestaat. Alsof onze professionals voortaan vanuit een medisch model moesten gaan werken, met diagnoses en behandeling.’

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

‘Wat onze mensen uiteindelijk overtuigde, is het geleidelijk groeiende inzicht dat EBP ook inhoudt dat hun praktijkkennis die tot nu veelal impliciet is gebleven, voortaan wordt geëxpliciteerd en verbonden met de resultaten van wetenschappelijk onderzoek en de vraag van de cliënt. Wat ook hielp, is dat we vanaf het begin duidelijk hebben gemaakt dat EBP een gezamenlijke verantwoordelijkheid is, van de organisatie en de professionals. ’

Goed op weg

De Vries vindt dat zijn hele (fusie-)organisatie inmiddels goed op weg is met de inpassing van evidence based practice. ‘We hebben een onderzoeksafdeling opgetuigd om de vaart erin te houden, en dat lukt wonderwel.’ Tegelijkertijd meldt hij een gebrek aan tijd en geld. ‘Daardoor kunnen we de resultaten van onderzoek naar de kwaliteit van onze hulpverlening soms minder snel vertalen naar ons handelen dan we zouden willen.’

'Met EBP moeten we de kwaliteit van onze dienstverlening waarborgen, en professionals redenen geven om trots op hun vak te zijn’

Cruciale rol onderzoek

Isolde Driesen, een van de onderzoekers bij Sterker sociaal werk, beaamt de cruciale rol van onderzoek in EBP. ‘Doordat we (Driesen en haar collega-onderzoeker Pamela Besselink, red) beiden beschikken over zowel wetenschappelijke als praktijkkennis zijn we in staat om een brug te slaan tussen onderzoek en praktijk. Daarbij hebben we veel baat bij de samenwerkingsrelaties met de leerstoel en de academische werkplaats Sociaal Werk bij Tranzo, het kenniscentrum Zorg en Welzijn van de Universiteit Tilburg, diverse andere academische werkplaatsen en kennisinstituten en de lectoraten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen.’

Kwaliteit waarborgen

Bij dit alles, moeten de organisatie en de professionals, ‘zich er voortdurend van bewust zijn dat we kunnen aantonen dat onze inspanningen resultaten opleveren. Dat is van belang omdat we moeten kunnen legitimeren wat we doen en voor wie we het doen. Oftewel, met EBP moeten we de kwaliteit van onze dienstverlening waarborgen, en professionals redenen geven om trots op hun vak te zijn.’

Voorbeeldfunctie

De Vries en Driesen zijn positief over de wijze waarop de aanvankelijke weerstand tegen EBP binnen Sterker sociaal werk is overwonnen. Ook Van der Zwet vindt de ontwikkeling binnen de Nijmeegse organisatie waar ze onderzoek heeft gedaan, bemoedigend. ‘Met een eigen onderzoeksafdeling en de verschillende samenwerkingsrelaties met hogescholen en universiteiten heeft Sterker sociaal werk een grote stap gemaakt in het bevorderen van EBP in het sociaal werk, in dat opzicht hebben zij echt een voorbeeldfunctie voor andere organisaties.’  Maar, zegt zij: ‘Je moet dan wel uitkijken dat je niet te snel, te grote stappen maakt.’

'Interventies waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is aangetoond, zijn niet voor elke cliënt altijd de meest geschikte'

Sta voor wat je aanbiedt

Wat de verdere en snellere verspreiding van EBP ook belemmert, is een factor van externe aard. Van der Zwet vindt dat gemeenten soms de neiging hebben om te kiezen voor de inkoop van bewezen effectieve interventies. ‘Gemeenten hebben een verantwoordelijkheid naar hun burgers en de samenleving over de besteding van publieke middelen en willen de beste waar voor hun geld. Begrijpelijk, maar dat zou niet mogen betekenen dat ze alleen maar bewezen effectieve interventies inkopen. Interventies waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is aangetoond, zijn namelijk niet voor elke cliënt altijd de meest geschikte. Bovendien zijn er interventies waarvan het wetenschappelijke bewijs voor hun werkzaamheid nog niet wetenschappelijk is geleverd, maar die in de praktijk wel effectief kunnen zijn.’

Ze erkent dat het tot precaire situaties kan leiden, als een gemeente in de aanbestedingsprocedure aan uitvoerende organisaties min of meer voorschrijft hoe ze bijvoorbeeld eenzaamheid zouden moeten bestrijden. ‘Om je daar als uitvoerder in de hiërarchische verhouding met je opdrachtgever-financier tegen te verzetten, kan ingewikkeld zijn, maar als je overtuigd bent van evidence based practice dan moet je wel.’

Lees meer en download het proefschrift Implementing evidence-based practice in social work: a shared responsibility.

Tekst: Marcel van Engelen. Foto's: MacSiers Fotografie.