Een sterke sociale basis: iedereen is vóór. Maar de grote vraag op deze dag vol talkshows, speeddates en wijkwandelingen is: hoe versterk je de sociale basis? Plaats van handeling is het Krachtstation, waar de ruim driehonderd deelnemers het gebouw delen met onder meer een fietsschool en een sportschool voor dames. Hier wordt dagelijks gewerkt aan een krachtige sociale basis.

Van de inwoners 

Het hart van het Krachtstation wordt gevormd door een kuil, waarin de sprekers aan een tafel zitten. Zij zitten dus niet hoog op een podium en dat onderstreept de kernboodschap van de dag: de sociale basis is iets van de inwoners zelf. Beleidsmakers en wetenschappers moeten die niet vanuit een ivoren toren bedenken.

Beleidsmakers en wetenschappers moeten de sociale basis niet vanuit een ivoren toren bedenken

Meer geld 

‘Aansluiten bij het normale leven’, noemt directeur maatschappelijke ondersteuning Maartje Roelofs van het ministerie van VWS het. ‘In Den Haag kunnen we geen blauwdruk maken voor de sociale basis. Wel is duidelijk dat er geld voor moet zijn, en in mijn ogen moet er meer geld voor komen.’ Janny Bakker-Klein, bestuurder van Movisie, is het roerend met haar eens. ‘Preventie, het welzijnswerk wordt gezien als panacee voor alles. Dan moet je daar ook in investeren. Per jaar gaat er honderd miljard naar de zorg, en drie miljard naar welzijnswerk.’ 

Structurele problemen

Sociaal werker van het jaar Redouan el Khayari ziet naast geld vooral een noodzaak om te politiseren en structurele problemen aan te kaarten, gevolgd door zijn uitspraak over charmant en activistisch. ‘Als tien jongeren zeggen dat ze niet meer durven te gaan studeren vanwege leenstelsel, dan kun je nog denken dat het bij hen ligt. Maar als dat er binnen een jaar honderdvijftig zijn, dan is dat een structurele fout.’ 

Aanbestedingen

Collega sociaal werkers durven dit soort structurele problemen niet altijd aan te kaarten, merkt hij. ‘Soms geven ze dit soort signalen niet door, omdat het invloed kan hebben op aanbesteding het volgende jaar. Er zijn werkgevers die letterlijk op die manier reageren. Maar die werkgevers zouden juist een veilig klimaat moeten creëren voor hun medewerkers.’

Het systeem van aanbestedingen in het sociaal werk moet op de schop

Politie wordt gewoon betaald

Het systeem van aanbestedingen waarin sociaal werkorganisaties elk jaar opnieuw moeten vechten voor hun opdrachten, moet op de schop, daar zijn alle sprekers het wel over eens. Bakker-Klein verwoordt het treffend: ‘Onderwijs en politie worden ook niet aanbesteed. Dat wordt gewoon gedaan en betaald. Daar vertrouwen we op dat ze dat goed doen. Maar sociaal werk wordt steeds opnieuw aanbesteed, dat is echt een belemmering voor samenwerking en continuïteit.’

Ladder in het moeras

Ron Meyer (SP) bestiert de Alliantie Heerlen-Noord en onderstreept het belang van langjarige investeringen. ‘Landelijk gezien is 12 procent laaggeletterd. In Heerlen-Noord is dat 20 procent. Dat poets je niet in een paar jaar weg. Wij investeren daarom in een 25 jaar lopend programma. (…) Wij geloven niet meer in de illusie dat je vanzelf een sociale stijger wordt als je maar hard genoeg werkt. Staat je ladder in de moerasgrond, dan zak je vanzelf weer weg.’

Extra geld niet altijd nodig

Een opvallende toevoeging aan de inzichten komt van de inwoners zelf: namelijk dat extra geld niet altijd nodig is voor een sterke sociale basis. Amina Berkane is inwoner en ondernemer in de wijk en een verbindende schakel in het Krachtstation. ‘Er is een Marokkaans spreekwoord: maak de hond hongerig en hij blijft je volgen. Dat is wat we doen in Nederland. Mensen in schulden of met een laag inkomen kunnen bij tien instanties aankloppen, dat vind ik de grootste onzin.’ Wijkpredikant Henk Bouma sluit zich aan bij het idee dat inwoners onderling heel veel zelf kunnen regelen: ‘Een buurtbarbecue kun je prima zonder subsidie organiseren. Dat kun je dichtbij houden, je hoeft minder afhankelijk van aanbestedingen te zijn.’ 

Ongelijk investeren

Hoewel verschillende sprekers tijdens de verschillende talkshows pleiten voor een samenspel tussen het informele en het formele, waarbij professionele sociaal werkers de inwoners ondersteunen, en ook het ‘ongelijk investeren in gelijke kansen’ weerklank vindt, onderstrepen de inwoners hun punt van eigen verantwoordelijkheid nogmaals. Emilia Hernández Pedrero, sociaal makelaar bij DOCK, wijst op de witte nieuwkomers die wonen in de nieuwbouwwoningen in Kanaleneiland en elke ochtend met hun kinderen in de bakfiets de wijk uitfietsen naar witte scholen. Achterliggende oorzaak is gentrificatie, waarbij er volgens Hernández zowel langs elkaar heen als samen wordt geleefd.

Niet wegduiken

Berkane kijkt daar met een dubbel gevoel naar, zegt ze, maar ze ziet er duidelijk een rol voor zichzelf in: ‘Jij bent mijn buurman en ik zie dat je wegfietst. Dan kan ik onder mijn hoofddoekje wegduiken, maar ik kan ook gewoon groeten.’ Bouma herkent het beeld: ‘Als je nu als wit kind een nieuwkomer bent in de klas, dan krijg je te horen dat je geen salami mee mag nemen naar school. Als het er meer worden, dan verandert dat wel. Maar het heeft tijd nodig. Tot dan is het lastig salami eten.’
Hernández: noemt in dit kader ten slotte een positief initiatief: het programma ‘De Vreedzame wijk’, waar alle scholen in Kanaleneiland bij aangesloten zijn en waarin scholen samenwerken met bewoners, en waarin vooral de moeders een belangrijke rol spelen. ‘Kinderen leren in dat programma vaardigheden om veilig en met elkaar op te kunnen groeien tot democratische burgers.’

Tekst: Tea Keijl