‘Vertrouw burgers met een persoonsgebonden budget’

Yvon werkt al 16 jaar fulltime als planner in de zorg. Ze is vertegenwoordiger van het persoonsgebonden budget (pgb) van haar dochter en zoon én sinds 2012 ambassadeur bij Per Saldo. Vanuit haar eigen ervaring - en haar rol als ambassadeur - zet Yvon zich in voor alles wat te maken heeft met pgb en beleid. Wat zijn haar ervaringen? Waarom is een pgb zo belangrijk? En welke tips heeft zij voor gemeenten die aan verbetering van de toegang werken?

Yvon’s zoon en dochter hebben allebei een verstandelijke beperking en ontvangen zorg vanuit een pgb. Yvon is al jaren vertegenwoordiger van hun pgb (al voordat de transitie in het sociaal domein plaats vond). ‘Het gaat goed met mijn kinderen. Mijn dochter woont sinds 1,5 jaar op zichzelf en krijgt twee keer per week begeleiding. Ze werkt in de supermarkt en gaat aankomend schooljaar starten op het Mbo. Mijn zoon staat op de wachtlijst voor begeleid wonen. Een sociaal pedagoog helpt hem om te gaan met zijn gevoelens en zich bewust te worden van zijn gedrag. Hij werkt in de horeca, als vorm van dagbesteding. Hiervoor wordt zijn pgb ook gebruikt. Hij heeft nu ook zelf voorbereidingen getroffen voor een betaalde baan bij een sportzaak. Mijn beide kinderen zijn fanatieke sporters en nemen deel aan de Special Olympics.’  

Eigen regie en maatwerk  

‘Dankzij het pgb krijgen mijn kinderen precies de juiste zorg, waardoor ze zich kunnen ontwikkelen en eigen regie ontstaat. Daardoor gaat het zo goed met ze. De persoonsgebonden budgetten zijn heel belangrijk voor mijn gezin. Al voordat ik bij Per Saldo betrokken was wilde ik dit aan gemeenten vertellen. Net als hoe belangrijk het is dat iedereen zijn eigen zorgverlener uit kan kiezen en eigen regie heeft. Met een pgb kun je maatwerk leveren.’  

Wat is een pgb?

Naast zorg in natura kunnen inwoners ook kiezen om zelf zorg in te kopen. Dit gaat via een persoonsgebonden budget (pgb), van de gemeente. Een pgb geeft meer vrijheid in het kiezen van de zorg of ondersteuning. Daartegenover staat dat je meer zelf moet regelen. De budgethouder is degene die de hulp ontvangt. Daarnaast kan de budgethouder het pgb beheren, maar dit kan ook door een wettelijke vertegenwoordiger of een bewindvoerder gedaan worden. Per Saldo is de belangenvereniging voor iedereen met een pgb en tevens aangesloten bij Verbetertraject Toegang

Aansluiten op wensen en behoeften 

Via een pgb is het voor Yvon en haar dochter mogelijk om een zorgverlener te kiezen die aansluit op haar behoeftes. ‘We kunnen ons richten of wat zij belangrijk vindt en nodig heeft. Dat zorgt voor eigen regie. Zo vindt mijn dochter het bijvoorbeeld belangrijk dat ze een klik heeft met haar zorgverlener. Toen ze op zichzelf ging wonen had ik haar kunnen aanmelden voor ambulante begeleiding, maar dan krijgt ze iemand toegewezen die ze niet zelf heeft uitgezocht. Je moet dan maar net het geluk hebben dat er een klik is. Daarnaast is flexibiliteit in de hulpverlening erg belangrijk. Zodat ze bijvoorbeeld ‘s avonds kan bellen als ze overlast heeft van de bovenbuurman of in het weekend begeleid naar een festival wil, dat kan bij een instelling niet altijd.’ Daarnaast is het voor Yvon mogelijk om andere afspraken te maken met de zorgverlener, zodat haar dochter bijvoorbeeld haar grens op mag zoeken en kan ervaren hoe dat is. ‘Daar leert ze van. Het helpt niet als je voor die tijd alle bruggetjes al gaat leggen, daar hebben we niks aan.’ Zowel Yvon’s zoon als dochter worden op een coachende manier begeleid bij de dingen die zij ervaren in hun dagelijks leven.  

'Dankzij het pgb krijgen mijn kinderen precies de juiste zorg, waardoor ze zich kunnen ontwikkelen en eigen regie ontstaat'

Minder beperkingen  

Naast de positieve ervaringen binnen haar eigen gezin, hoort Yvon via haar rol als ambassadeur bij Per Saldo ook van anderen over het belang van pgb. ‘Hulpverlening vanuit een pgb maakt het voor mensen mogelijk om hun leven in te richten zoals zij dat willen. Een inwoner kan bijvoorbeeld afspraken hebben met 10 verschillende zorgverleners via een pgb. Het is belangrijk om daar zelf regie in te kunnen pakken. Als je een beperking hebt is het de beperking die je kan belemmeren, maar is het soms ook nog die zorg die je nodig hebt die jou kan belemmeren.’ 

Vertrouwen in inwoners 

Wat kan volgens Yvon beter in de toegang tot ondersteuning binnen de gemeente, in relatie tot en pgb? ‘Heb vertrouwen in inwoners en heb meer oog voor de mensen zelf! De bejegening en het stigma rondom pgb zitten me dwars. Wil je de ondersteuning gaan regelen vanuit een pgb, dan staat fraude al bijna op je voorhoofd. Terwijl het al een behoorlijke drempel is om überhaupt zorg aan te vragen.’ Volgens Yvon willen meerdere gemeenten niet eens over de mogelijkheid van een pgb praten, omdat het fraudegevoelig is en bij sommige het idee leeft dat een pgb meer geld kost. ‘En het wantrouwen naar inwoners is ook heel groot. Natuurlijk zitten er rotte appels tussen, maar dat betekent niet dat iedereen er zo mee om gaat. Over het algemeen gaat het bij 99% goed en heeft iedereen er profijt van om met een pgb te werken. Ik vind het een prachtig middel voor eigen regie en zelfontwikkeling. Bij onze kinderen zie ik echt een positieve verandering. Ze staan met beide benen op de grond en zijn zelfs gegroeid in hun IQ, daar heeft de persoonlijke begeleiding zeker bij geholpen.’ 

'Regel niet zomaar iets zonder de burger zelf te vragen waar die behoefte aan heeft'

Informatievoorziening 

Yvon loopt er daarnaast tegenaan dat gemeenten soms informatie verspreiden die niet altijd klopt. ‘Ik lees vaak dingen over een pgb die niet kloppen. Dan staan er bijvoorbeeld bepaalde praktische dingen niet in of lijkt het anders te zitten dan de werkelijkheid. Je moet van A tot Z in de folder omschrijven hoe het moet en welke stappen je moet ondernemen. En je moet eerlijk zijn.’ Ook de informatie van toegangsmedewerkers klopt niet altijd. ‘Bij de toegang had ik een medewerker aan de lijn die mij vertelde dat de indicatie van mijn dochter maar tot 2022 duurt. Dat klopt niet, want die indicatie is voor haar hele leven. Uiteindelijk bleek het contract van een organisatie waar ze mee werken in 2022 af te lopen. Dat is iets anders dan de indicatie van mijn dochter.’  

Onafhankelijke cliëntondersteuning  

Yvon wil gemeenten verder meegeven om te kijken naar de behoefte van de inwoner. ‘Bied een luisterend oor. Regel niet zomaar iets zonder de burger zelf te vragen waar die behoefte aan heeft.’ Ook wijst Yvon op onafhankelijke cliëntondersteuning, zij staan inwoners bij tijdens gesprekken en kijken welke mogelijkheden er liggen voor passende zorg of ondersteuning. ‘Ik hoor dat er weinig of geen opmerkingen worden gemaakt over de mogelijkheid tot onafhankelijke cliëntondersteuning. Als zij erbij zouden zitten denk ik dat je als inwoner al een heel eind verder komt.’  

Wat wil Yvon gemeenten verder nog meegeven? 

  • ‘Inwoners die zorg aanvragen zijn geen vinkjes, wij zijn mensen! Ik snap dat er letterlijk vinkjes afgestreept moeten worden bij een gesprek, maar laat dat lijstje even links liggen en vul het na het gesprek in. Dan ben je serieus met de inwoner bezig geweest en niet met een papiertje. Het is de mens die zorg vraagt, niet het papiertje.’ 
  • ‘Probeer als gemeente een bepaalde manier van denken te bewerkstelligen naar degene die zorg aanvraagt. Het is niet het doel dat het pgb budget op moet, maar dat de doelen bereikt moeten worden. Je vraagt zorg aan, geen geld.’  
  • ‘Ik zie bij veel mensen om mij heen: als je de gelegenheid krijgt voor goede begeleiding, dan bespaar je geld in de toekomst. Onze zoon heeft nu nog een bijstandsuitkering, maar als het hem lukt is hij straks zelfvoorzienend. Dan kan een deel van de begeleiding weg en dat bespaart de gemeente weer geld. Wat dat betreft is het gewoon een cirkel.’ 
  • ‘Evalueer met budgethouders. De gemeente heeft mij nooit gevraagd wat het verdere doel is van de zorg die ik aanvraag. Daar probeer ik gemeenten nu voor te prikkelen, omdat het ook belangrijk is. Ik snap dat dat evalueren tijd kost, maar fraude kost nog meer tijd en geld en kun je hiermee voorkomen.’