Vier nieuwe onderzoeken in 2023 van start

Mede mogelijk gemaakt door Expertisepunt Basisvaardigheden

Het Expertisepunt Basisvaardigheden (EB) coördineert een landelijke onderzoeksagenda rondom basisvaardigheden. Het EB heeft vier onderzoeken gehonoreerd: zij mogen het onderzoek in 2023 gaan uitvoeren. In dit artikel worden deze onderzoeken toegelicht.

Het onderliggende centrale thema van de Onderzoeksagenda 2022 is kunnen meedoen in de samenleving. De Onderzoeksagenda van 2022 kent twee inhoudelijke thema's: Maatschappij & participatie en Professionalisering.

Ga naar het onderzoeksportaal van het Expertisepunt Basisvaardigheden

Speerpunten

De thema's van de jaarlijkse onderzoeksagenda van het Expertisepunt Basisvaardigheden zijn gebaseerd op actualiteiten, urgente kwesties en vraagstukken uit de praktijk die aansluiten op kennisleemtes in de wetenschap. Voor de thema's zijn speerpunten geformuleerd. Deze speerpunten geven richting aan de onderzoeksvoorstellen. Onder het thema Maatschappij & participatie valt het speerpunt intergenerationele overdracht van beperkte basisvaardigheden. Onder het thema Professionalisering vallen de speerpunten sociaal werk en basisvaardigheden en Basisvaardigheden en de werkvloer.

In totaal zijn er vijftien ideeën ingestuurd voor Onderzoeksronde 2022. Op ieder speerpunt is minimaal één onderzoek toegekend. De toekenning is gebaseerd op inhoudelijke beoordeling en advies van de onafhankelijke onderzoekscommissie van het Expertisepunt Basisvaardigheden. De resultaten van de onderzoeken worden in het najaar van 2023 gepubliceerd.

Toegekende onderzoeken

 

  • Onderzoeksthema Maatschappij & participatie

Onderzoek 1: Speerpunt Intergenerationele overdracht van beperkte basisvaardigheden

De Rekentrein  
Aanvrager: ECBO

Is een aanpak zoals die van de succesvolle VoorleesExpress, gericht op het versterken van taalvaardigheid van ouder en kind, ook denkbaar op het gebied van gecijferdheid? Wanneer ouders drempels ervaren bij het stimuleren van een educatief thuismilieu, zijn er in het geval van taal veel mogelijke interventies. Op het gebied van gecijferdheid zijn er veel minder interventies waarbij ouder en kind op informele wijze aan hun vaardigheden werken. In dit onderzoek wordt aan de hand van kennis en praktijkervaringen een nieuwe aanpak onderzocht en ontwikkeld, namelijk de Rekentrein. Dit wordt gedaan op basis van 1) een verkenning naar werkzame mechanismen in de VoorleesExpress (door interviews en literatuuronderzoek); 2) een verkenning van de bestaande rekenactiviteiten voor intergenerationeel leren (aan de hand van een literatuurverkenning, focusgroep en pilot) en 3) een casestudy bij gezinnen thuis, worden een draaiboek en instrumentenkoffer gecreëerd. Met als uiteindelijke doel om ouders en kinderen te laten ervaren om heel laagdrempelig ongemerkt en op een leuke manier met rekenen bezig te kunnen zijn. De bevindingen van het onderzoek worden gepubliceerd in een toegankelijke eindrapportage en een breed toegankelijk artikel.

Onderzoek 2: Speerpunt Intergenerationeel overdracht van beperkte basisvaardigheden

Perspectiefwisseling in het omgaan met meertaligheid
Aanvrager: Kohnstamm Instituut

Dit onderzoek gaat in op perspectiefwisseling rondom het omgaan met meertaligheid van kwetsbare kinderen en gezinnen. Het onderzoek heeft als doel om duidelijkheid te scheppen in de verschillende aspecten van dit debat en de bijbehorende aannames over hoe meertalige vaardigheden optimaal worden ontwikkeld. Het belang van bewustwording voor professionals over taalontwikkeling en meertaligheid bestaat in de praktijk uit twee belangrijke aspecten: advies naar ouders over taalbeleid thuis en omgaan met meertaligheid of taaldiversiteit op school. In het onderzoek worden aannames van professionals en ouders over taalverwerving en meertaligheid expliciet gemaakt. Discoursanalyse van interviews met professionals die werken met meertalige gezinnen en met ouders van meertalige gezinnen vormen de basis van het onderzoek. De beoogde impact van het onderzoek is om bewustwording en up-to-date kennis over de taalontwikkeling van meertalige kinderen te verspreiden. Professionals zijn dan voldoende toegerust om meertalige kinderen en hun families goed te ondersteunen, zodat deze kinderen daarvan profiteren in het ontwikkelen van basisvaardigheden. De resultaten vormen de basis voor een discussietool en worden gedeeld in een rapport, een podcast, en een overzicht van beschikbare informatiebronnen voor professionals die helpen om het gesprek aan te gaan over meertaligheid.

  • Onderzoeksthema Professionalisering

Onderzoek 3: Sociaal werk en basisvaardigheden

Als basisvaardigheden meedoen beperken: aandacht voor lage basisvaardigheden als bouwsteen binnen stress-sensitief werken in het sociaal werk
Aanvrager: Hogeschool Utrecht

De doorwerking van chronische stress maakt dat kwetsbare inwoners in de ondersteuning die zij aangeboden krijgen lang niet altijd in staat zijn om te doen wat er van hen gevraagd wordt. Aandacht voor stress als verklarende factor versterkt het sociaal werk (door middel van stress-sensitief werken), maar draagt ook het risico in zich dat improductief gedrag als gevolg van een tekort aan basisvaardigheden niet wordt herkend. Dit onderzoek voorziet in de ambitie om aandacht voor een tekort aan basisvaardigheden te integreren in de beweging van het stress-sensitieve werken. Het heeft daarbij als doel om organisaties en sociaal werkers die invulling geven aan stress-sensitief werken te voorzien van een bouwsteen lage basisvaardigheden die hen de handvatten biedt om lage basisvaardigheden te signaleren. Het onderzoek resulteert onder meer in een gesprekskaart signalering van lage basisvaardigheden, een gesprekskaart met ‘ijsbrekers’ om als sociaal werker het gesprek aan te gaan over het onderwerp, en in een overzichtskaart met voorziening waar sociaal werkers mensen met lage basisvaardigheden eventueel naar kunnen verwijzen. Daarnaast worden de resultaten gepresenteerd in een toegankelijk onderzoeksrapport.

Onderzoek 4: Basisvaardigheden en de werkvloer

Van de werkvloer naar het leven
Aanvrager: Instituut voor Taalonderzoek en Taalonderwijs Amsterdam (ITTA UvA)

De rol van werkgevers is belangrijk in het herkennen en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid bij hun werknemers. Het onderzoek heeft als doel om te achterhalen hoe aandacht voor basisvaardigheden op de werkvloer impact kan maken op het leven van de werknemer, op het werk en in de privésfeer, op functioneel niveau en op welbevinden. In het onderzoek kijkt het ITTA naar de verschillende richtingen die elkaar beïnvloeden: hoe de werkgever (via aandacht voor basisvaardigheden) bijdraagt aan oplossen van problemen en welbevinden op diverse leefdomeinen in het dagelijks leven, maar ook hoe problemen in die leefdomeinen invloed hebben op duurzame arbeidsinpassing en ontwikkeling op de werkvloer. Het onderzoek wil identificeren welke werkzame elementen (rond bewustwording, herkenning, toegankelijke communicatie en (taal)scholing) hierbij de meeste impact hebben, welke rol de werkgever kan innemen, en hoe die versterkt kunnen worden zodat werkgevers hun werknemers beter kunnen ondersteunen. Het onderzoek richt zich op werkgevers in Amsterdam (Amsterdams Taalakkoord) en Groningen (Werkfitprogramma Groningen) en werknemers met beperkte basisvaardigheden op het gebied van taalvaardigheid en geletterdheid. Naast een onderzoeksrapportage zullen vanuit het onderzoek producten ontwikkeld worden waarmee werkgevers en werknemers met elkaar in gesprek kunnen om beter aan te sluiten op de wensen en behoeften van de werknemers zelf.