Vijf inzichten voor het werken aan een pedagogische civil society
Hoe doe je dat? Werken aan de pedagogische civil society? Jeugdmaatschappelijk werkers in de gemeente Ede zochten het antwoord op deze vraag met actieonderzoek onder begeleiding van Movisie. Sanneke Verweij, onderzoeker bij Movisie, vertelt over vijf inzichten die dit opleverde.
1. Beschrijf gezamenlijk wat de opdracht betekent en wat verwachtingen hierbij zijn
‘Het klinkt basaal, maar in Ede bleek dat medewerkers heel verschillende ideeën hadden over wat een pedagogische civil society precies is en wat hiervoor nodig is. Wij hebben bijvoorbeeld een aantal keer met de jeugdmaatschappelijk werkers meegelopen en toen bleek dat er eigenlijk al best wat gebeurde op dat gebied. Dat was echt een eye opener voor iedereen. Dat dit soort activiteiten al in het werk vervlochten waren. Dan moet je wel van elkaar weten hoe je werkt en dit met elkaar bespreken. Wat is het dan? Waar zijn we wel van en wat doen we niet? En ook, waarom doen we dit? Dat moet je overigens ook met de gemeente overleggen. Zij geven de opdracht, maar wat willen zij bereiken? En wat verstaan zij eronder? Pas als je je visie helder hebt, kun je naar het hoe. Wat en wie heb je daar dan voor nodig en heb je dat in je team voldoende in huis?’
2. Het vraagt echt om een andere manier van werken
‘Als je wilt werken aan het versterken van de pedagogische civil society, vraagt dit andere uitgangspunten in je handelen. Het gaat om mensen met elkaar in verbinding brengen. Van een voornamelijk individuele gezinsgerichte benadering dus, naar een omgevingsgerichte insteek. We zagen dat hierin best wat handelingsverlegenheid was. Hoe leer je mensen in de wijk op een laagdrempelige manier kennen, zonder het gevoel te hebben dat je je met hen bemoeit? Het vraagt ook een grote verandering van inwoners. Zij krijgen een andere verhouding ten opzichte van de professional. Die is niet langer degene die komt zeggen hoe het moet of iets voor ze gaat oplossen. Het is meer een facilitator, die ze op weg helpt bij het zoeken naar kennis of het zoeken van oplossingen. En voor professionals geldt dat ook de relatie met samenwerkingspartners anders wordt. Hoe verhoud je je bijvoorbeeld tot opbouwwerk? Dat was een terugkerende vraag in het actieonderzoek.’
3. Het versterken van de pedagogische civil society kost tijd
‘Het is belangrijk dat iedereen die hiermee aan de slag gaat, zich realiseert dat het niet vanzelf gaat. Het kost tijd en vraagt echt een investering. En dat, terwijl je vooraf niet altijd duidelijk weet wat het resultaat is. Je begint bij het in kaart brengen van wat er al is, de bestaande netwerken. Daarna ga je verder uitbouwen. Je kunt niet zeggen: ik ga in acht gesprekken naar dit resultaat toewerken. De stappen die je gaat zetten, zijn veel minder vooraf te bepalen en afgebakend. Op voorhand is niet altijd te zeggen wat het precies oplevert. Het is een kwestie van inspelen op wat je tegenkomt. Als je echt wilt uitgaan van de kracht in de wijk vraagt het goede randvoorwaarden - zoals capaciteit, kennis en continuïteit - om deze langdurige en flexibele inzet mogelijk te maken.’
4. Sluit aan bij wat er al is
‘Vaak is het beeld – dat zien we bijvoorbeeld in de taal van beleidstukken van gemeenten - dat een pedagogische civil society vanaf de grond moeten worden opgebouwd. Dat is niet zo. Er zijn bijna altijd al verbanden tussen inwoners of plekken waar mensen elkaar tegenkomen. Het gaat dus om het versterken van de pedagogische civil society in plaats van het opbouwen. Sluit aan bij wat er als en bouw dat verder uit. Zet hierbij de inwoners en de wijk centraal. Erken ook dat je als professional op verschillende manieren kunt werken aan een sterke wijk. Dit kan zowel via individueel als collectief georiënteerde handelswijzen. Beide kunnen elkaar versterken en de afbakening is in de praktijk niet altijd zo scherp te maken. Het helpt om met elkaar te bespreken op welke manieren je als professionals gaat werken aan de pedagogische civil society – hoe zit de balans wat betreft individueel of collectief georiënteerd - en wat vind je daarin wenselijk? Ook behulpzaam is te bekijken op welke drie vormen van onderlinge betrokkenheid je je richt: informele steun, informele sociale controle of intergenerationeel contact.’
5. Kies een passende methode voor verantwoording
‘Een aanpak waarin je werkt vanuit de kracht van de wijk, vraagt ook iets voor je manier van verantwoorden. Zoals gezegd wordt het proces veel belangrijker. Dat proces is van waarde en daar moet je ook oog voor hebben. Dat betekent dat je verantwoording meer narratief moet zijn en bovendien flexibel. Het proces ligt immers ook niet vast. Dat betekent dus ook iets voor de sturing vanuit de gemeente. Daarbij is het ook belangrijk om de verwachtingen te managen. Je ziet dat die hooggespannen zijn. Het idee is dat inwoners gaan uitwisselen rond opvoedvraagstukken en elkaar tot steun zijn. Dat is natuurlijk heel mooi, maar het is belangrijk om realistisch te zijn over de mogelijkheden van burgers. Verschillende onderzoeken laten zien dat lang niet iedereen in staat is om voldoende zelfredzaam te zijn, om het zelf te doen. Daar moet je in beleid ook rekening mee houden.’
Meer lezen?
Alle bevindingen uit het actieonderzoek in Ede zijn te lezen in het rapport:
Daarnaast ontwikkelden de jeugdmaatschappelijk werkers van het CJG Ede een profielschets. Die definieert wat zij onder de pedagogische civil society verstaan en wat de visie, rol, taken, activiteiten en werkzaamheden van de jeugdmaatschappelijk werkers hierbij zijn.
Profielschets Pedagogische Civil Society
Actieonderzoek is een vorm van onderzoek, waarbij onderzoek en actie aan elkaar zijn verbonden. Het gaat uit van een concrete vraag in de praktijk. Samen verhelder je deze vraag en formuleer je een plan om de situatie te verbeteren. De betrokkenen voeren deze oplossingen uit en tegelijkertijd wordt dit proces onderzocht en de uitkomsten daarvan gelijk weer ingebracht tijdens bijeenkomsten. Op deze manier worden de wereld van wetenschap en praktijk aan elkaar verbonden.
