Een Eritrese jongen stond vanmorgen al om half negen voor de deur. Te vroeg voor het wekelijkse inloopspreekuur voor statushouders in Leeuwarden. ‘Helemaal in paniek. Grote ogen. Hij wist het allemaal niet meer.’ Sociaal werker Marieke Vos van het team statushouders van Amaryllis - een team voor de hele gemeente - maakt zich zorgen. De eenzaamheid onder haar cliënten is groot. Veel Syriërs en Eritreeërs zijn door corona hun baan kwijtgeraakt en hebben het afgelopen jaar hun dromen in rook zien opgaan. Ze behoren toch tot de kwetsbare groepen die in crisistijden het eerst getroffen worden.

Huisuitzettingen

‘Hun wereldje wordt steeds kleiner. Veel jonge statushouders zijn hier alleen en hebben nu te veel tijd om na te denken, om te malen. Ze slapen slecht’, somt Vos op. Een vreemd wereldwijd virus helpt niet. Bij de eerste lockdown in het voorjaar was het wekelijks spreekuur voor nieuwkomers gesloten. ‘Dat hebben we geweten. Mensen verdwenen volledig uit beeld, maakten geen post meer open. Later zagen we ineens een stijging van het aantal huisuitzettingen. Dus bij de tweede lockdown was sluiting echt geen optie.’

Boze buurman

Corona zet samenleven op allerlei manieren onder druk. Sociaal werkers zoals Marieke Vos en haar collega Ellen Scholte van wijkteam Oud-oost zien elke dag de gevolgen. Voortdurend houden ze de vinger aan de pols in de stad, in de wijk. Ze controleren de temperatuur van boze buurmannen, stille nieuwkomers, eenzame ouderen en mensen die in de war zijn. Deze Friese professionals hebben het niet zo vaak over polariseren, maar spreken over ‘de boel gladstrijken’ en ‘karretjes op de rails zetten’, over elkaar treffen op de middenstip en begrip tonen. 

Complot

Ook Ellen Scholte had deze week nog te maken met een verwarde man. ‘Hij was zo de weg kwijt dat ik toch de politie maar heb ingeschakeld. Tsja, als je de hele week alleen thuis bent en je zit je op te winden over die lawaaiige buurman. En dan lees je op Facebook al die verhalen over computerchips die ze gaan injecteren. Dan word je toch ook knettergek?’ Ze horen de meest uiteenlopende complottheorieën voorbijkomen. In het begin weigerde een boze burger nog wel eens een mondkapje op te doen. Marieke: ‘Nee, ik ben dan ook heel duidelijk. Het maakt me niet uit wat je gelooft, maar hier dragen we een mondkapje. Maar nu kom ik dat niet meer tegen.’

Achter de voordeur

Heel veel mensen staan nu eenmaal onder hoogspanning, klinkt het. Een kat in het nauw maakt vreemde sprongen. Veel signalen staan op rood. Meldingen huiselijk geweld en kindermishandeling nemen toe, crisisdiensten lopen over en ook bij het meldpunt Overlast van de gemeente komen steeds meer telefoontjes binnen. Ellen Scholte: ‘Er lopen zoveel mensen op hun tandvlees. Het borrelt overal. In alle wijken en dorpen speelt nu van alles achter de voordeur.’

Friezen zijn over het algemeen wel tolerant

Spanningen

Maar in de oude wijken – waar al zoveel mensen moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen en waar de muren van de goedkope woningen vaak slecht geïsoleerd zijn – is thuisblijven moeilijker. En lopen de spanningen eerder op. ‘Met vier kleine kinderen en een man die net zijn baan kwijt is geraakt op zestig vierkante meter?’, schetst Marieke. ‘Ik geef het je te doen.’ Ze is de afgelopen tijd al een aantal keer bij een burenruzie gehaald. ‘Een wanhopige buurman, hij moest thuis werken, maar zijn Eritrese buurvrouw had net een familielid verloren. De hele dag kwam er mensen langs, het huilen en jammeren stopte niet.’ Gelukkig was de buurman redelijk. ‘Hij vroeg ook meteen of hij iets voor de familie kon doen.’

Tolerante Friezen

Veel overlasttelefoontjes zijn een stuk minder vriendelijk. Zeker wanneer het statushouders betreft. Het Meldpunt Overlast gemeente schakelt wanneer nodig met de professionals van het team Statushouders. Met rechts-extreme sentimenten valt het in Leeuwarden volgens haar wel mee. Ze gelooft niet dat corona dit soort gevoelens aanwakkert. ‘Ik moet zeggen dat Friezen over het algemeen wel tolerant zijn. Dat zagen we ook in 2015, bij de noodopvang hier. Op sociale media werd toen van alles geschreeuwd en geroepen. Maar uiteindelijk stonden er 4 mensen met een spandoek bij de rotonde, tegenover honderden vrijwilligers die zich aanmelden.’ Het stille midden blijkt toch altijd groter dan ‘roeptoeters’ online willen doen geloven, weet ze. ‘Ook bij een inspraakavond over het asielzoekerscentrum bleek de zaal vol te zitten met redelijke mensen.’

Begrip

Wat doen de 2 sociaal werkers wanneer de gemoederen in hun stad oplopen? ‘Tja, wat doe ik dan?’, vraagt Marieke zich hardop af. ‘Goed luisteren, begrip tonen, daar komt het mijn werk vaak op neer. En geduld. Dat ik heb wel geleerd. Heel veel geduld. Ik probeer toch begrip te creëren voor alle partijen. Deze periode is voor niemand makkelijk. Het is vaak al genoeg dat er iemand eens echt luistert. Ook naar die boze buurman.’ Ellen: ‘Het karretje op de rails houden, dat zet ik wel eens als doel bij de cliënten die ik begeleid. En dat geldt in deze tijden helemaal. Veel mensen rijden nu van die rails af. De een schiet de lucht in en schreeuwt z’n frustratie richting Rutte en De Jonge, de andere schiet 6 meter de grond in en komt niet meer buiten. Ons werk is vooral om te normaliseren. Het klokje weer even gelijkzetten. Je mag denken wat je wilt, maar even ademhalen. Even die angel eruit.’ Ze gaat daarom ook regelmatig wandelen met cliënten. ‘Mensen moeten ventileren, het huis uit, zien hoe het zonnetje schijnt.’

Het is vaak al genoeg dat er iemand eens echt luistert

Cambuur

De avondklokrellen eind januari verrasten velen in Nederland. Experts buitelden in de media over elkaar heen op zoek naar verklaringen voor al die opgekropte woede. Een teken van vergaande polarisatie, een gevolg van de groeiende tweedeling in de samenleving van boze burgers die niet meer gehoord voelen door Den Haag? Veel kwam die avonden samen, denkt Ellen. ‘Het verbaasde me eigenlijk niet. Verveling, frustratie, angst voor het virus, onvrede met de politiek.’ In Leeuwarden bleef het rustig, ondanks opruiende berichten online. Nuchter: ‘Het regende en de harde kern van Cambuur had gewaarschuwd de stad te beschermen. Tsja, dat soort steun uit onverwachte hoek was ook wel weer bijzonder.’

Welkomhuis

Wat gaan ze als sociaal werker doen wanneer de coronamaatregelen weer worden afgeschaald? En als mensen elkaar weer zonder drempels mogen bezoeken? Marieke: ‘We moeten elkaar weer ontmoeten, dat is volgens mij zó belangrijk. We hebben met ons team statushouders een langgekoesterde droom voor een Welkomhuis – een soort buurtkamer waar iedereen kan binnenlopen. We willen graag een pand met kamers waar we jonge statushouders kunnen klaarstomen voor de samenleving. Ik hoop dat we daar dit jaar verder mee kunnen.’ Ze vertelt enthousiast over het geslaagde theaterproject Eritreatown dat de stichting Haring & Humus eind 2018 in het centrum van Leeuwarden organiseerde. Eritreeërs en Friezen stonden samen op de planken. Leeuwarden maakte kennis met de Eritrese cultuur. ‘Dat soort iniatieven zijn belangrijk. Net als maatjesprogramma’s. We hadden hier ook een drukbezocht taalcafé. Mensen moeten elkaar toch leren kennen en dan blijkt vaak dat we meer op elkaar lijken dan verschillen.’

Bakkie koffie

Ook Ellen kijkt graag vooruit. ‘Iedereen is nu alle kanten opgeschoten, we zaten allemaal in een overlevingsmodus. Maar straks zullen we elkaar toch weer moeten treffen op die middenstip of in ieder geval op hetzelfde veld.’ Ze hoopt dat haar bewoners snel weer voor een praatje in de buurtkamer terecht kunnen. ‘Nu zijn we dicht, alleen een klein groepje mensen die het alleen echt niet redt, mag af en toe langskomen voor een bakkie. Even een vriendelijk gezicht, even spuien. Dat haalt vaak een hoop druk weg.’

Tekst: Jessica Maas
Foto: Bas Losekoot