Vluchteling en homoseksueel: 'Onveilig om open te zijn over seksuele oriëntatie'

De eerste keer is bij de IND. ‘Ik huilde en zei tegen ze: “Het is moeilijk, ik ben er nog nooit officieel voor uitgekomen dat ik gay ben”.’ In een volgend gehoor vragen ze aan de Iraanse Amirpds hoe het voelde toen hij voor het eerst een man kuste. ‘Wat kan ik zeggen? It was awesome, of course.’

Drie interviews bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en in totaal vijftien maanden om ‘te bewijzen dat ik homoseksueel ben’. Maar Amirpds* heeft goed nieuws, vertelt hij als hij langs komt bij Movisie. ‘Ik heb zojuist te horen gekregen dat ik een verblijfsvergunning krijg.’

Kledingstijl en kleuren

De Iraanse vluchteling is een van de zeven LHBT-vluchtelingen en -asielzoekers die Movisie heeft gesproken voor een verkennend onderzoek naar de ondersteuning en acceptatie van deze groep nieuwkomers. Deze verkenning maakt deel uit van het Europese Epsilon-project. Uit de diepte-interviews evenals het literatuuronderzoek en de twee focusgesprekken met professionals en vrijwilligers komt het beeld naar voren dat de vluchtelingen het als onveilig ervaren om bij de IND hun LHBT-gevoelens toe te geven.

Epsilon-project
Samen met verschillende kennispartners uit Italië, Griekenland, Groot-Brittannië en Cyprus maakt Movisie deel uit van het Epsilon-project. Lees meer over dit project in dit Engelstalige artikel.

Een LHBT-asielzoeker krijgt niet per definitie een verblijfsvergunning, de IND bekijkt elke casus individueel. In principe worden twee gesprekken gevoerd, waarbij het tweede – het ‘nader gehoor’ – over de redenen van de asielaanvraag gaat. Soms vindt nog een derde of vierde ‘aanvullend gehoor’ plaats als op basis van de eerste twee gesprekken geen beslissing kan worden genomen. Amirpds: ‘Het eerste interview ging best prima. Maar het laatste gesprek vond ik vreselijk, de medewerkers en de tolk reageerden heel koud op me.’ Naast persoonlijke vragen, vroegen ze hem ook naar zijn kledingstijl en welke kleuren hij mooi vindt. Amirpds trekt zijn wenkbrauwen op en lacht als hij er weer over nadenkt. Movisie komt in het rapport met de aanbevelling dat IND-ambtenaren getraind moeten worden in het afnemen van gehoren bij LHBT’s zodat zij weten hoe ze vragen over seksuele oriëntatie moeten stellen en om te voorkomen dat zij alleen checken op geloofwaardigheid en stereotypen.

'Wanneer je met 500 mensen woont zonder privacy, krijgen ze vermoedens'

Pesten en geweld

In asielzoekerscentra wonen LHBT’s samen met mensen die negatief en agressief op hen reageren, blijkt uit onderzoek. LHBT-vluchtelingen lopen risico op uitsluiting, pesten, bedreiging en mishandeling. Amirpds is in de opvang – evenals alle LHBT-vluchtelingen die Movisie voor dit onderzoek sprak – niet open (geweest) over zijn seksuele oriëntatie. ‘Ik deed alsof ik een van hen was. Maar wanneer je met 500 mensen woont zonder privacy… mensen hebben vermoedens.’ Hij vertelt dat hij bang was dat ze hem zouden aanvallen. ‘Ik zei tegen het COA: one day it’s going to happen.’ Zijn waarschuwing werd genegeerd en na 4,5 maand ‘gebeurde het’.

Het incident was aanleiding voor een transfer naar het Limburgse Echt, waar hij een kamer deelde met een homoseksuele man, die volgens Amirpds geobsedeerd door hem was. Dankzij hulp van het COC is hij overgeplaatst naar een azc in Maastricht, waar hij voor het eerst een eigen kamer kreeg. Helaas waren hier een aantal mensen met wie Amirpds eerder slechte ervaringen mee had. Met behulp van Queer Welfare is hij uiteindelijk verplaatst naar het azc in Utrecht, waar hij nu nog steeds woont. Sinds hij op 27 november 2015 aankwam in Nederland, is dit zijn zesde woonadres. Momenteel woont hij nog in dit asielzoekerscentrum.

vluchtelingen azc
© Rinske Bijl
 

Doorvragen

Zowel bij Amirpds als bij de andere geïnterviewde LHBT-vluchtelingen, blijken medewerkers van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) die doorvragen en de tijd nemen het verschil voor deze groep te kunnen maken. Een van de aanbevelingen is dan ook om COA-medewerkers te trainen om naast signaleren en de juiste manier van doorvragen ook te kunnen doorverwijzen naar organisaties die ondersteuning bieden. Volgens Amirpds zou ieder azc een connectie met een van de LHBT-organisaties moeten hebben. Zelf heeft hij veel steun ervaren van Queer Welfare en de Prisma Groep, waar hij nu als vrijwilliger andere LHBT-vluchtelingen steunt.

Centraal LHBT-beleid

Alle vluchtelingen en asielzoekers beschrijven hetzelfde: in Nederland zijn, op zoek naar veiligheid, en dat je dan in de opvanglocatie alsnog met zoveel spanning moet leven, is het moeilijkst. Hoe LHBT-vriendelijk een azc is, hangt nu vaak af van de locatiemanager. Volgens professionals en vrijwilligers moeten de richtlijnen voor het steunen van LHBT-asielzoekers centraal door het COA bepaald worden. Een eenduidig LHBT-beleid dus, waarin locaties worden gefaciliteerd met voorlichtingsmateriaal, posters en bijvoorbeeld een regenboogvlag.

lesbische vrouw
© Rinske Bijl

Dromen

Amirpds is niet verbolgen over zijn ervaringen in Nederland. Hij weet dat hij hier een goed leven gaat krijgen, zegt hij. ‘Ik hoop dat ik op een dag een familie heb, een familiegevoel kende ik in Iran niet. Mijn droom is dat ik een goede man vind, met hem samenwoon en een familie maak. Dat is een big thing for me.

Hij is even stil en fluistert dan: ‘Als ik herboren zou worden en ik de vraag krijg of ik hetero wil zijn, dan zou ik dat niet willen. Ik houd van wie ik ben.’ Amirpds vertelt dat hij door de situatie in de azc’s weleens zelfmoordgedachten had. ‘Maar ik had de moed niet om het te doen. Ik werk nu hard aan mezelf. Wat mij nu overeind houdt en vrolijkt stemt, zijn mijn dromen.’

Tips voor ondersteuning en acceptatie van LHBT-vluchtelingen:

  • Train IND-medewerkers
    Zij moeten onder andere kennis hebben van LHBT’s en hun culturele achtergrond en aansluiten bij ‘de taal’ die zij gebruiken om hun seksuele voorkeur en genderidentiteit aan te geven.
  • Straal LHBT-vriendelijkheid uit op de opvanglocaties
    Het helpt om LHBT’s als doelgroep expliciet te noemen in het protocol voor veiligheid en antidiscriminatie.
  • Train alle COA-medewerkers in het steunen van LHBT-vluchtelingen
    In een training over het steunen van LHBT’s leren COA-medewerkers meer over hoe zij onder andere LHBT’s kunnen signaleren, hoe ze het gesprek aan kunnen gaan in ‘de taal’ van de nieuwkomer met een juiste manier van doorvragen naar behoeften die de nieuwkomer zijn eigen regie laat behouden
  • Vertel LHBT-asielzoekers over LHBT’s in Nederland en geef informatie over ontmoetingsmogelijkheden
    LHBT-nieuwkomers begrijpen vaak zelf niet wat er met ze aan de hand is en kunnen ondersteuning gebruiken in het beter begrijpen van zichzelf en de situatie van LHBT’s in Nederland.
  • Biculturele LHBT-vriendelijke medewerkers en biculturele LHBT’s kunnen steun vergroten in azc
    Deze ervaringsdeskundige medewerkers – zowel professionals als vrijwilligers – kunnen de kennis van de culturele achtergrond van nieuwkomers vergroten bij hun collega’s.
  • Vergroot de acceptatie bij andere nieuwkomers door in te zetten op inleving, empathie en de sociale norm
    Denk aan (films met) ervaringsverhalen van LHBT’s die wat betreft religie, cultuur en leeftijd goed aansluiten zodat anderen zich kunnen inleven en empathie voor hen kunnen krijgen. Lees meer hierover in dit rapport van Kennisplatform Integratie & Samenleving.
  • Wees scherp op homofobe medewerkers en laat hen niet met LHBT’s werken
    In Nederland is er nog altijd sprake van homodiscriminatie, ook onder mensen die met asielzoekers en vluchtelingen werken.
  • Wanneer veiligheid in de opvang niet gewaarborgd kan worden, ga dan voor aparte opvang
    Denk aan het mixen van alleenstaande moeders met LHBT’s of aan een aparte opvang met een eigen toegang.

*Dit is een pseudoniem, zijn echte naam is bekend bij de redactie.