Hoge werkloosheid, grote afstand tot de arbeidsmarkt en een aanzienlijke kans dat ze bij gemeenten uit beeld verdwijnen. De positie van vrouwelijke vluchtelingen in Nederland is weinig rooskleurig. Wat zijn de belemmeringen? Hoe kunnen vluchtelingenvrouwen meer mogelijkheden krijgen op de arbeidsmarkt? Voor een antwoord op deze vragen is een groot aantal professionals van gemeenten, welzijnsorganisaties en uit het bedrijfsleven op 24 april naar de kennisuitwisseling in Utrecht gekomen. ‘Het tekent de urgentie’, stelt dagvoorzitter Olaf Stomp.

‘Een uitdaging voor gemeenten om meer vrouwen te werven’

Projectleider Jamal Chrifi van K!X Works, het programma van Movisie om statushouders te begeleiden op weg naar werk en opleiding, vertelt over het belang van een kleinschalige aanpak. ‘Zo worden de deelnemers ook elkaars netwerk.’ Sinds eind 2015 tot heden hebben ongeveer 500 nieuwkomers aan K!X Works deelgenomen. ‘Ook bij K!X zien we meer mannelijke dan vrouwelijke deelnemers, de verdeling is ongeveer 70/30. Er ligt een uitdaging voor de gemeenten om meer vrouwelijke deelnemers te werven.’ In meerdere gemeenten wordt K!X Works zelfstandig uitgevoerd, omdat de effecten gunstig zijn. De methodebeschrijving en de handleiding van trainingen zijn op de website www.kixworks.nl gepubliceerd en voor iedereen beschikbaar die ermee aan de slag wil. Per 1 oktober 2018 wordt het K!X Works programma afgesloten.

Bekijk hier het filmpje over K!X Works.

Aandacht

Inge Razenberg van het Verwey-Jonker Instituut presenteert vervolgens de resultaten van haar onderzoek ‘Mind the Gap’ van Kennisplatform Integratie & Samenleving naar de arbeidsparticipatie van vluchtelingenvrouwen. Tussen 2014 en 2017 zijn 51.500 vrouwelijke asielzoekers naar Nederland gekomen, 37 procent van de totale groep. In 2016 en 2017 was de meerderheid van de vrouwen nareiziger.

Razenberg benadrukt dat de vluchtelingenvrouwen geen homogene groep zijn, maar dat er wel genderspecifieke belemmeringen zijn die ervoor zorgen dat ze moeilijk hun weg vinden op de arbeidsmarkt. ‘Zo komen deze vrouwen vaak uit meer traditionele rolpatronen waar het logisch is dat de man werkt en de vrouw thuisblijft. Ze hebben vaak ook minder werkervaring.’ Ook het gebrek aan een netwerk, zeker voor de nareizigers, helpt niet.

‘Het beleid richt zich op de meest kansrijke persoon. Dit is vaak de man’

Obstakels

Daarnaast zijn er ook obstakels in het beleid. ‘Het systeem van arbeidstoeleiding heeft voorkeur voor mannen’, stelt Razenberg. ‘In het algemeen richt het beleid zich – vanuit de participatiewet – op de meest kansrijke persoon. Vaak de man. Alle middelen worden op hem gezet. Wanneer het gezin geen uitkering meer nodig heeft, is de kans groot dat vrouwen uit beeld verdwijnen.’ Volgens de onderzoeker krijgen vrouwen hierdoor niet dezelfde informatie en niet dezelfde kansen als de man.

Elena Ponzoni van Refugee Academy vraagt zich af in hoeverre de Nederlandse cultuur hierbij een rol speelt. ‘Onderzoek laat zien dat Nederlandse vrouwen bijvoorbeeld – vergeleken met de rest van Europa –  ook weinig financieel onafhankelijk zijn.’

‘Het besef dat de vluchtelingenvrouwen aandacht verdienen, groeit in Nederland’, stelt Razenberg. ‘Steeds meer initiatieven richten zich specifiek op vrouwen. Een aantal aanbevelingen uit het veld: met de inzet van rolmodellen, het betrekken van de partner en het investeren in de talenten van de vrouwen kan de positie van de vrouwen worden verbeterd.’

Reflecteren

Hoogleraar diversiteit en integratie, Halleh Ghorashi, zelf dertig jaar geleden als politiek vluchteling naar Nederland gekomen, ziet veel herhaling in beleid en aanpak. ‘Ik ben nu 25 jaar actief binnen dit veld. Het wiel wordt elke keer opnieuw uitgevonden. We zijn eigenlijk niet in staat om te reflecteren. Wat kunnen we leren van de trainingen die we aan de migrantenvrouwen hebben gegeven? Wat kunnen we leren van al het onderzoek?’

In plaats van naar de vluchtelingen te kijken, moeten organisaties de hand in eigen boezem steken. ‘Te veel wordt er gefocust op de vluchteling, die zich moet aanpassen ‘om net zo te worden als wij’. Deze deficitbenadering is sterk aanwezig in verzorgingsstaten. Het is die mindset die we ter discussie moeten stellen. Anders kunnen we honderden cursussen geven, maar blijven zij altijd de ander. Alle goede bedoelingen ten spijt.’

Ze schetst een somber beeld. De inclusiviteit gaat niet vooruit maar achteruit. ‘We worden door globale discussies gedwongen om ons bij de eigen groep te voegen, de polarisatie groeit. We kunnen ons daarom niet veroorloven vrijblijvend met dit thema om te gaan. Hoe inclusief zijn we als organisatie? Als we die vraag niet stellen, zijn we te laat.’

Advies

Terug naar de oplossingen. Wat hebben vrouwelijke vluchtelingen nodig om een baan te vinden? Wat kunnen gemeenten en werkgevers doen? Over deze vragen buigt zich een vierkoppig panel. Een greep uit de adviezen.

Sara Sheikhi, projectleider Young Professionals Programma voor Statushouders bij gemeente Amsterdam: ‘Je moet ballen hebben. Gewoon iemand aannemen.’

Johan Tijink, eigenaar KFC Lelystad, heeft tien statushouders in dienst: ‘Eén vrouw, dat is te weinig. Maar ik zie ze niet komen. Tegen ander werkgevers zeg ik: begin eens met één persoon. Geef deze mensen dat duwtje in de rug. Wij hebben ze nodig.’

Shukri Said, pedagogisch adviseur en zelfstandig ondernemer: ‘Sluit aan bij wat mensen willen. Kijk naar hun dromen en regel een gezinsvriendelijk beleid.’

Iman Zorlak, financieel analist en ervaringsdeskundige: ‘Ruim twintig jaar geleden hadden we het over dezelfde thema’s. Over empowerment, over werk. Het probleem zit ‘m in het vertrouwen van de samenleving. Hoe stellen we ons open voor de ander, voor het onbekende.’

Johan Tijink: ‘Werkgevers die ook statushouders willen aannemen, mogen me bellen. Het mooie is dat iedereen me voor gek verklaarde en nu word ik in Lelystad als voorbeeld gezien. Hoe zorg je dat dit gedragen wordt in de hele organisatie? Ik heb 75 mensen aan het werk en ik zit boven aan de kerstboom. Ik maak het belangrijk, zo werkt het gewoon.’

De middag wordt afgesloten door Domenica Ghidei Biidu, onder andere lid van de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie (ECRI). Ze kwam als minderjarig meisje uit Eritrea naar Nederland. Ook zij ziet de herhaling in beleid, in de praktijk. Biidu was in het verleden nauw betrokken bij de Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON). ‘Vluchtelingenvrouwen kwamen bij elkaar om weerstand te bieden. We werkten samen met de Nederlandse vrouwen in hun strijd voor emancipatie, uit een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Maar veel kennis uit die tijd lijkt verloren gegaan.’ Biidu roept bedrijven en organisaties op diversiteit te omarmen. ‘Durf te reflecteren op de eigen organisatie, ga voorbij de stereotiepe beelden en beperkingen en zie de mogelijkheden!’