‘Nederland telt ongeveer twaalfduizend volksvertegenwoordigers en bestuurders. Daarvan heeft 0,5 procent een beperking, tegenover 10 tot 15 procent van de overige Nederlanders. Dat is een ontzettend brede groep burgers, want je kunt lichamelijk, psychisch, verstandelijk of anderszins beperkt zijn. Deze groep neemt niet of nauwelijks deel aan politieke of bestuurlijke functies.’
 
Aan het woord is Henk Beltman, projectleider bij Zorgbelang Inclusief, een organisatie die werkt aan een leefbare, inclusieve maatschappij waarin iedereen mee kan doen. Als mensen met een beperking niet mee kunnen doen in politiek of bestuur, is dat een probleem, zegt hij. ‘Omdat ze een groot deel van onze bevolking vormen, en een representatieve democratie vereist dat álle burgers mee kunnen doen aan de samenleving. Anders is het geen democratie voor álle burgers.’

Grondwettelijke stimulans

Naast het streven naar een representatieve democratie is het VN-verdrag Handicap de grondwettelijke stimulans voor gemeenten om meer betrokkenheid van burgers – onder wie mensen met een beperking – te genereren, stelt Beltman. ‘Nadat dit VN-verdrag werd geratificeerd, vroegen Tweede Kamerleden hoe het met de politieke participatie van mensen met een beperking stond. Het kabinet kwam vervolgens met een actieplan met allerlei goede voornemens. Eén van deze plannen is het project Toegankelijke Politiek in Gelderland. Mensen met een beperking die belangstelling hadden in politiek en er politiek toe wilden doen, meldden zich hiervoor aan. We zijn met dertig van hen aan de slag gegaan. Dit project diende ertoe om te kijken wat ze konden betekenen. Ze dachten mee met het verkiezingsprogramma, de campagne, ondersteunden de fractie en sommigen van hen werden uiteindelijk burgerraadslid.’

‘Men voelt zich niet altijd serieus genomen’

Beeldvorming

Beltman zegt dat mensen met een beperking met een aantal knelpunten te maken krijgen als ze politiek actief willen worden. Beeldvorming is daar één van. ‘Men voelt zich niet altijd serieus genomen. Niet degene in een rolstoel, maar de begeleider wordt aangesproken. Verder speelt financiële onzekerheid een rol, want wie gemeenteraadslid wordt, wordt gekort op de WIA-uitkering. Dat is een grote belemmering. Een ander punt is de technische ondersteuning, maar dat is tegenwoordig nog de minst grote uitdaging.’ Er zijn allerlei faciliteiten om te zorgen dat iedereen aan een gemeenteraadsvergadering mee kan doen, van schrijftolken tot leesapparatuur, zegt Beltman, verwijzend naar de praktijkverhalen van Simone Cox en Françoise Groenendaal (zie kaders). ‘De griffies zijn over het algemeen zeer behulpzaam, alleen speelt onbekendheid bij sommigen nog een rol.’

Ook mensen met een verstandelijke beperking hebben te maken met beeldvorming. Beltman: ‘Voor politieke en bestuurlijke functies heb je over het algemeen een bepaald kennisniveau en vaardigheden nodig. Dat is niet meteen voor iedereen weggelegd of heeft niet ieders belangstelling. Echter: alle burgers, ook mensen met een verstandelijke beperking, kunnen een bijdrage leveren aan de politiek. Als deelnemer aan een partijvergadering, in de verkiezingscampagne, als steunfractielid, enzovoorts. Niet iedereen hoeft een abstracte inleiding te kunnen houden. Politiek is breed, je moet het ene niet hoger inschatten dan het andere. Alle burgers kunnen een bijdrage leveren.’

‘Rolmodellen stimuleren anderen, laten zien wat er mogelijk is. Het belang van rolmodellen is gigantisch groot’

Succesfactoren

Om mensen met een beperking actiever te betrekken bij politiek en bestuur, noemt Beltman als eerste succesfactor het belang van rolmodellen. ‘Dat belang is gigantisch groot. Rolmodellen stimuleren anderen, laten zien wat er mogelijk is. De tweede factor, de technische ondersteuningsfaciliteiten, is inmiddels geen grote hobbel meer, zoals ik eerder zei. Wat ook meespeelt, is de cultuur van gemeenten. Sommige gemeenten vergaderen laat, dat vergt extra energie van mensen met een beperking. Verder is inzicht in de financiële situatie van belang, want veel mensen zijn bang om op hun uitkering gekort te worden, of deze zelfs te verliezen. In de praktijk wordt dit vaak opgelost door deze mensen de maximale vrijwilligersvergoeding te geven, al staat dat niet in verhouding tot de geleverde inzet.’

Beltman zag bij het project Toegankelijke Politiek in Gelderland met eigen ogen dat systematische begeleiding over een langere periode belangrijk is. ‘Als mensen opgenomen zijn in een project, gaat het niet meer om losse bijeenkomsten of trainingen. Men voelt zich onmisbaar, nuttig en onderdeel van een groter geheel, wat hun inzet uiteindelijk weer ten goede komt.’