Vrijwilligerstoerisme, ontwikkelingsbeunhazerij en een datingapp

Voluntourism of vrijwilligerswerk in het buitenland is hot onder jongeren. Maar volgens Unicef is er nu sprake van een ‘ongezonde ontwikkeling die moet stoppen’. Unicef start daarom nu de internationale campagne Children are not tourist attractions. De uitwassen gaan echter nog veel verder dan Unicef signaleert.

Steeds meer organisaties bieden reizen naar ontwikkelingslanden aan, waarbij het doen van vrijwilligerswerk gedurende enkele weken een integraal onderdeel van het programma is. Vooral het werken met kinderen in weeshuizen is populair. De deelnemers hebben goede bedoelingen, maar Unicef stelt dat deze hulp niet in het belang is van de lokale kinderen.

Ongewenste ontwikkelingen

De steeds wisselende vrijwilligers kunnen tot hechtingsproblemen leiden bij de kwetsbare kinderen die in een tehuis zitten. Bovendien is het aanbod aan vrijwilligers die kinderen in weeshuizen willen helpen zo groot, dat het de vraag ruimschoots overtreft. Met als bizar gevolg dat het aantal weeshuizen in bijvoorbeeld Nepal, Cambodja en Vietnam groeit, maar het aantal weeskinderen niet. Unicef heeft ook kritiek op het amateurisme van de vrijwilligers. Zo geven ze vaak les voor een korte periode zonder de benodigde opleiding. Goed onderwijs heeft echter goed opgeleide docenten nodig.

Partos, de brancheorganisatie voor internationale samenwerking, sluit zich bij de kritiek van Unicef aan. Zij spreken zelfs over ‘ontwikkelingsbeunhazerij’ omdat veel van de organisaties die dit soort reizen aanbieden zich weinig aantrekken van lessen uit het verleden en steeds opnieuw dezelfde fouten maken.

Sociale media en een datingapp

Tegenwoordig delen we al onze ervaringen via sociale media als facebook. Jongeren die aan voluntourism doen, zetten foto’s daarvan op hun sociale media. En sporen andere jongeren aan om het ook te gaan doen omdat het je facebook pagina zoveel interessanter maakt. En nu is er dus sinds anderhalf jaar het onder jongeren populaire Tinder. Tinder is een datingapp waarbij je een date selecteert via het swipen van foto’s. En de nieuwste trend op Tinder: jezelf profileren door een selfie gemaakt tijdens je voluntourism.  Meestal maar niet uitsluitend gaat het daarbij om foto’s van jonge blanke vrouwen omringd door schattige donkere kindertjes.

Dit roept de vraag op: willen deze mensen vooral helpen of zijn andere motieven belangrijker? Op zich is er niks mis mee als het vrijwilligerswerk de vrijwilliger zelf ook wat oplevert. Je kunt er bijvoorbeeld competenties mee opdoen of je cv versterken, waardoor je weer meer kans maakt op een leuke baan. Maar in het geval van voluntourism is er meer aan de hand. En dat gaat nog veel verder dan de uitwassen zoals Unicef die signaleert.

Effecten op lokale gemeenschappen

Voluntourism drijft lokale gemeenschappen uit elkaar. Volgens de website MO Mondiaal nieuws: Dossier Voluntourism ontlenen bewoners die goed liggen bij de blanke vrijwilligers daar macht en prestige aan. Voluntourism kan ook lokaal (betaald) werk verdringen. Een en ander leidt tot jaloezie en ruzies tussen dorpsbewoners en tussen familieleden. Dat kan toch nooit de bedoeling zijn!

Optimale positieve impact

Natuurlijk zorgt de vrijwillige inzet in het buitenland ook voor veel positieve effecten. Zo raken vrijwilligers vaak erg betrokken bij het project waaraan zij deelnemen en genereren vaak extra inkomsten voor het project. Maar Unicef geeft met deze actie wel een wake-up call aan alle (vrijwilligers)organisaties die zich in ontwikkelingslanden inzetten: Hoe zorgen we er met ons allen voor dat de inzet van vrijwilligers tot een zo optimaal mogelijke positieve impact ter plekke leidt?

Do’s en dont’s

Betekent dit dat we de vrijwilligers ter plekke veel beter moeten gaan begeleiden? Meer aandacht voor do’s en dont’s voordat we mensen uitsturen? Meer aandacht voor waar de ontvangers van hulp werkelijk behoefte aan hebben en hoe daaraan het best voldaan kan worden? Met als consequentie dat we er bijvoorbeeld vaker voor gaan kiezen om in plaats van vrijwilligers te sturen, ter plekke mensen in te huren. Mensen die vaak beter gekwalificeerd zijn om muurtjes te metselen of weeskinderen te verzorgen. Dat levert naast meer schooltjes, waterputten en weeshuizen ook extra werkgelegenheid op. En meer draagvlak in de lokale gemeenschap.

Discussie nodig

Kant en klare antwoorden zijn er niet altijd. Maar de discussie over deze en soortgelijke vragen zou vaker dan nu het geval is, gevoerd moeten worden. De hierboven al genoemde website MO Mondiaal nieuws geeft hierin een goed voorbeeld met zowel kritische kanttekeningen als positieve voorbeelden.

Wat doet Movisie?

Movisie faciliteert voluntourism tot nu toe door het aanbieden van een overzicht van de organisaties die hierin actief zijn. Movisie wil ook graag een platform bieden voor de hierboven vermelde discussie. Wij roepen iedereen die ervaring heeft met voluntourism op om hieronder te reageren.

Mark Franken is content manager www.vrijwilligerswerk.nl en Movisie kennisdossier vrijwillige inzet.