Preventie 

In het Hoofdlijnenakkoord staat preventie centraal, inclusief sport en bewegen en meer aandacht voor gezondheidszorg. Het nieuwe kabinet wil zo de gezondheid verbeteren, gezondheidsverschillen verkleinen en de zorgvraag beheersen.

Wat valt op?

Movisie vindt meer aandacht voor preventie een heel belangrijk punt in het akkoord. We roepen het aanstaande kabinet daarom op om nog een miljard meer te verschuiven en wel van zorg naar welzijn. Meer dan 100 miljard besteden we nu aan medisch-specialistische zorg en geneesmiddelen. Tegen een schamele 3 miljard euro aan sociaal werk en maatschappelijke opvang. Investeer dat miljard in sociaal werkers die ouderen helpen zichzelf te ondersteunen. Dát is het antwoord op de vergrijzing en ook op minder leefbare buurten en wijken. Zulke professionals dragen er aantoonbaar aan bij dat ouderen langer actief zijn, meer op elkaar letten, en elkaar dan zo nodig bij de arm nemen. Dat vraagt lef maar biedt ook hoop en trots.

Bestaanszekerheid

De vier partijen willen de bijstand en het minimumloon niet structureel verhogen. Wel willen zij compensatie met huurtoeslag en het Kindgebonden Budget en het eigen bijdrage verlagen (in 2027). De nadruk in het Hoofdlijnenakkoord lijkt vooral gericht op het vergroten van de bestaanszekerheid voor werkenden: ‘loon naar werken’ en ‘zorgen dat werken meer loont’. Het kabinet wil zekerheid op de arbeidsmarkt stimuleren en heeft dit al er concreet uitgewerkt. Bij knelpuntenaanpak voor specifieke groepen onder het bestaansminimum worden alleen werkende armen specifiek benoemd als doelgroep. Ook initiatieven om te werken aan een inclusieve arbeidsmarkt ontbreken.

Wat valt op?

We weten dat bestaanszekerheid eigenlijk de belangrijkste invloed heeft op gezondheid. Movisie is teleurgesteld dat het kabinet de bijstand en het minimumloon niet willen verhogen, ook omdat een aantal van hen dat steeds heeft bepleit. Het Nibud en de commissie Engbersen hebben de noodzaak daartoe keer op keer beargumenteerd. Het kabinet wil weer repareren door de toeslagen te versimpelen, maar het verleden heeft geleerd dat dat niet eenvoudig is. Waarom dan niet het niveau verhoogd? Dit betekent dat veel burgers op bijstandsniveau of minimumloonniveau niet de noodzakelijke kosten van het bestaan kunnen betalen en niet een leven kunnen leiden als ieder ander. Burgers die afhankelijk zijn van uitkeringen gaan het hierdoor zowel financieel als maatschappelijk heel moeilijk krijgen.

De werkende burger krijgt in het akkoord veel nadruk, maar passages over burgers die waardevol werk kunnen en willen doen buiten de reguliere arbeidsmarkt ontbreken helaas. Movisie wil advies en ondersteuning bieden aan eerstelijnsorganisaties die werken met betrokken individuen en groepen aan aanpak van schuldhulpverlening en armoedebestrijding, bijvoorbeeld via effectieve interventies en best practices. Movisie kan leerprocessen bij gemeenten en schuldhulpverleningsinstanties versnellen om de toegankelijkheid en effectiviteit van schuldhulpverlening voor betrokkenen inwoners te verbeteren. Het gaat om het delen van Wat werkt-kennis, ontwikkelen van trainingen en faciliteren van de lokale samenwerking tussen burgers, sociaal professionals en gemeenten.

Zorg

Versterking, ook door verbetering van de onderlinge samenwerking, van de positie van de eerstelijnszorg, waaronder de huisarts, wijkverpleging en van mantelzorgers. Het aanpakken van de personeelskrapte in de zorg heeft grote prioriteit. Daarom wordt het aantrekkelijker gemaakt om in de zorg te werken, door middel van meer autonomie, loopbaanperspectief, goede arbeidsvoorwaarden en beperking van regeldruk en van administratieve lasten, bijvoorbeeld door meer innovaties. Gestimuleerd wordt dat personeel in loondienst eerste keuze krijgt bij roosterindeling. Het kabinet wil de zorg zo organiseren dat die in de keten op de best mogelijke plek plaatsvindt. Tijdige afstemming tussen zorgwetten in de uitvoering levert hieraan een bijdrage. Om de samenwerking tussen alle zorg- en hulpverleners in de laatste levensfase te borgen, wordt bezien hoe in de verschillende zorgwetten het recht op palliatieve en terminale zorg kan worden geborgd.

‘Belangrijk is dat we anders met elkaar moeten gaan leven, helpen en zorgen’

Wat valt op?

Movisie adviseert om dit aan te pakken als zorg- én welzijnsvraagstukken. Mensen met een ziekte/aandoening kunnen op veel vlakken geholpen worden met oplossingen buiten de zorg. Denk aan oplossingen voor de enorme toename van huisartsbezoeken. Die kunnen gevonden worden in het sociaal werk. Movisie vindt het goed dat het kabinet mantelzorgers in een adem noemt bij de samenwerking met huisartsen en wijkverpleging. Maar vergeet niet dat er ook andere partijen erg belangrijk zijn in het leven van mensen met een ziekte of beperking en hun naasten. Denk aan sociaal werkers bijvoorbeeld bij de aanpak Welzijn op recept. Ander aandachtspunt is dat er krapte is in de zorg maar dat ook het sociaal werk daar onder lijdt. Belangrijk is dat we anders met elkaar moeten gaan leven, helpen en zorgen.

Ouderen

De coalitie heeft in het akkoord veel aandacht voor vergrijzing. Het kabinet wil gaan investeren in betere ouderenzorg bijvoorbeeld in zorg- en verpleegplekken voor ouderen. Denk aan verbetering van de onderlinge samenwerking en aan versterking van de positie van de eerstelijnszorg, waaronder de huisarts, wijkverpleging en van mantelzorgers.

Wat valt op?

800 miljoen naar ouderenzorg lijkt Movisie belangrijk, maar waar wordt dat in geïnvesteerd? Movisie ziet interessante nieuwe vormen in zorg- en verpleegplekken zoals de Thuisplusflats in Rotterdam of de Lang Leven Thuisflats in Amsterdam. En naar een voorstel van econoom Marcel Canoy: maak het splitsen en delen van woningen veel aantrekkelijker, zodat bijvoorbeeld een oudere in de helft van diens woning kan blijven wonen en de andere helft naar een jong gezin gaat. We missen in het Hoofdlijnenakkoord ook ambitie ten aanzien van ouderen. De partijen noemen ouderen als degenen die zorg verdienen omdat ze onze ‘welvaart en samenleving hebben opgebouwd’. Maar ouderen verdienen net zo goed dat ze voor vol worden aangezien. En als mensen die, als ze dat willen, ook nu nog gewoon in de benen moeten kunnen komen in betaald werk of als vrijwilliger. Wij hebben ze nodig, in de klaslokalen, in de ouderenzorg.

Sociale veiligheid

Het kabinet wil dat er een recht op vergissen komt, zodat een enkele fout een burger niet langer diep in de problemen kan duwen. De aanmanings- en incassokosten van de overheid gaan fors omlaag. De bereikbaarheid van overheidsorganisaties voor burgers moet omhoog, onder meer door daadwerkelijke verruiming van de mogelijkheden, tijden en locaties voor contacten in persoon, meer tijdig en adequaat telefonisch contact en grotere beschikbaarheid van hulp bij digitaal contact. Bestaande niet-digitale communicatie door de overheid met burgers wordt gehandhaafd. Belangrijke gezamenlijke programma’s zoals het ‘Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid’ en ‘Elke Regio Telt’, worden doorgezet. Veiligheid en een weerbare samenleving zijn topprioriteiten. Tegen grensoverschrijdend gedrag, tegen intimidatie en tegen alle vormen van straatterreur wil het kabinet keihard laten optreden. Er worden maatregelen genomen tegen geweld gericht tegen lhbtiqa+ personen. Om (kwetsbare) jongeren te beschermen die worden gedwongen om hun seksuele gerichtheid te onderdrukken, wordt een effectieve aanpak geïntroduceerd. Er wordt daadkrachtig opgetreden tegen degenen die zich schuldig maken aan discriminatie, racisme, antisemitisme en moslimhaat, zowel op straat als online. Tegelijkertijd stelt het akkoord zeer strikte maatregelen voor om de asielinstroom en migratie naar Nederland maximaal te beperken. Om te zorgen dat de politie ruimte heeft voor prioriteiten en kerntaken worden werkzaamheden, onder meer met betrekking tot personen met verward gedrag en administratieve verrichtingen in de asielketen, overgeheveld naar andere, ter zake deskundige organisaties.

Wat valt op?

Movisie is enthousiast dat de aanpak van discriminatie doorgaat, maar ziet in andere passages ook een dubbele standaard ten aanzien van de discriminatie van moslims. Ook valt op dat er helemaal niet wordt gesproken over arbeidsmarktdiscriminatie. Voor een stabiele en stevige arbeidsmarkt is de aanpak van arbeidsmarktdiscriminatie cruciaal. Daar staat nu geen ambitie op geformuleerd behalve dan dat discriminatie streng bestraft zal worden. De ervaring is echter dat straffen alleen niet werkt. Er moet ook preventief ingezet worden op een sectorgerichte bevordering van inclusief werkgeverschap. Rond sociale veiligheid valt de sterk repressieve aanpak op terwijl uit onderzoek blijkt dat vooral een preventieve aanpak effectief is. Ten slotte is Movisie benieuwd naar de uitwerking van het recht op vergissen en van institutionele discriminatie. Wie mag zich in de praktijk vergissen en hoe wordt dat nagegaan?