Wat is de juiste zorg voor jonge mantelzorgers?

In Nederland groeit ongeveer één op de vier kinderen en jongeren op in een zorgsituatie. Een ouder, broer, zus, opa of oma heeft een langdurige ziekte, een lichamelijke of verstandelijke handicap, psychische ziekte of verslaving. Deze kinderen en jongeren noemen we jonge mantelzorgers. Jarenlang ging de aandacht voornamelijk naar het zieke gezinslid, pas de laatste jaren vindt verschuiving plaats naar een gezinsgerichte aanpak, waarin ook oog en oor voor de jonge mantelzorgers. Speciaal in de Week van de jonge mantelzorger publiceert Movisie het dossier Wat werkt bij de ondersteuning van jonge mantelzorgers.

Jonge mantelzorgers hebben te maken met drie typen zorg. Zo maken ze zich zorgen over hun langdurig zieke gezinslid, hebben extra zorgtaken voor het zieke gezinslid en/of in het huishouden en ervaren een tekort aan zorg van hun ouder(s) die zelf minder kan of het druk heeft met het zieke gezinslid. ‘Omdat er sprake is van verschillende typen zorg worden er in de praktijk ook verschillende interventies ingezet. Zo kan praten met lotgenoten goed werken als iemand zich zorgen maakt over de situatie. Respijtzorg kan werken om juist de extra zorgtaken te ontlasten. Ook kennis over ziektebeelden neemt zorg weg; als zij meer weten over de ziekte van een broertje of zusje dan blijkt vaak dat ouders ook meer over de situatie durven te praten met de jonge mantelzorgers. Een goed functionerend gezin biedt de nodige bescherming’, aldus Marijke Booijink, onderzoeker en medeauteur van het dossier.

Download dossier en infographic

Behoefte jonge mantelzorgers

Veel jonge mantelzorgers groeien zonder al te veel problemen op. Door hun bijzondere thuissituatie ontwikkelen zij prosociaal gedrag: zij houden meer rekening met gevoelens van anderen, zijn meer bereid hulp te bieden aan en te delen met anderen. Maar er is ook een groep jonge mantelzorgers voor wie de thuissituatie zwaar is en die extra ondersteuning nodig hebben om sociaalemotionele problemen te voorkomen.

‘De juiste ondersteuning kan per persoon verschillen. De ene jonge mantelzorger heeft behoefte aan meer flexibiliteit vanuit school, terwijl de ander juist behoefte heeft aan een luisterend oor. Wij bieden met dit Wat werkt bij-dossier kennis over ‘wat werkt’ in de ondersteuning van JMZ. Maar het belangrijkste wat professionals kunnen doen is om het ook altijd de jonge mantelzorger zelf te vragen’, aldus adviseur informele zorg en medeauteur Joost de Haan.

Week van de Jonge Mantelzorger

Tijdens de Week van de Jonge Mantelzorger, elk jaar in de eerste week van juni, worden er landelijk diverse activiteiten georganiseerd om extra aandacht te besteden aan de jonge mantelzorgers. Om ook naast de Week van de Jonge Mantelzorger landelijk meer aandacht en een betere ondersteuning voor jonge mantelzorgers, gezinnen en professionals te realiseren, is er een Strategische Alliantie Jonge Mantelzorg opgericht. Movisie neemt hier aan deel.

Wat werkt

De Haan: ‘In 2015 is het ondersteunen van alle mantelzorgers opgenomen in de Wmo en valt daardoor onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Als raamwerk hebben we gekozen voor 4 V’s:  vinden, versterken, verlichten en verbinden. Deze zijn gebaseerd op de uitgangspunten van de Wmo en bieden gemeenten handvatten om het lokale mantelzorgbeleid vorm te geven.’ Hieronder worden de uitgangspunten in het  kort toegelicht:
 
Vinden: Hoe bereik je de jonge mantelzorgers en hun gezinnen. Dit is een voorwaarde voor de aandachtspunten versterken, verlichten en verbinden. Belangrijk onderdeel is bewustwording.

Versterken: Hoe krijgen jonge mantelzorgers en hun gezinnen meer ruimte en vrijheid in hun situatie? Denk aan bijvoorbeeld interventies gericht op het versterken van de veerkracht van JMZ of gezinsgerichte interventies die aandacht besteden aan de positie van de JMZ in het gezin.

Verlichten: Welke mogelijkheden zijn er om even geen zorgtaken te doen? Zijn het sociale netwerk, vrijwilligers of professionals betrokken bij het uitvoeren van zorgtaken. Kan er vrijaf genomen worden van de zorgsituatie zelf, bijvoorbeeld door ontspanning voor de jonge mantelzorgers of het verlichten van de ouders zodat zij meer ruimte en aandacht hebben voor de jonge mantelzorgers. 

Verbinden: Hoe is de samenwerking tussen verschillende professionals, zoals onderwijs-, zorg- en welzijnsprofessionals? Daarbij gaat het zowel over de samenwerking tussen organisaties, als de samenwerking van professionals met jonge mantelzorgers, het gezin en hun sociale netwerk.  

Leren van ervaringen

Booijink: ‘In Nederland vinden interventies vooral lokaal en projectmatig plaats. Er zijn weinig landelijke interventies die via trainingen, handboeken en andere materialen worden gedeeld. Hierdoor stagneert de verdere kwaliteitsontwikkeling van de interventies. Wij roepen op om interventies meer landelijk beschikbaar te maken zodat er door ervaringsuitwisseling en onderzoek meer bekend wordt over de toepassing en de effectiviteit.’

Jonge mantelzorgers in coronatijden

Tijdens de coronacrisis waren zieke of beperkte gezinsleden meer thuis, waardoor de druk op jonge mantelzorgers om meer hulp te verlenen ook toenam. In dit artikel vind je een aantal tips voor ouders, sociaal werkers, zorgprofessionals en onderwijsprofessionals die tijdens coronatijd extra van belang waren om jonge mantelzorgers niet uit het oog te verliezen.