Wat werkt bij het activeren van omstanders bij straatintimidatie?

Je staat erbij en je kijkt ernaar

Wat zijn goede manieren om omstanders te laten ingrijpen bij situaties als straatintimidatie en seksueel geweld? Die vraag staat centraal in Grensoverschrijdend gedrag aanpakken.

We kennen allemaal voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag. Denk aan racistische uitlatingen in voetbalstadions of seksueel grensoverschrijdend gedrag op straat of bij de sportclub. Zowel bij overheden als bij burgers groeit het besef dat er meer moet gebeuren aan de veiligheid op straat.

Ingrijpen helpt echt

De gemeente Utrecht heeft sinds 2021 een meldpunt voor straatintimidatie. Aanleiding is een onderzoek waaruit blijkt dat bijna de helft van de bewoners van Utrecht straatintimidatie ervaart. De gemeente Amsterdam heeft een aanpak ontwikkeld die straatintimidatie zichtbaar maakt en laat zien welke trainingen er zijn voor slachtoffers en omstanders. 

In Amsterdam stopt het geweld in zes van de tien gevallen als een vreemde ingrijpt.

Mensen die getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag spelen een belangrijke rol bij het aanpakken ervan. Vaak kan grensoverschrijdend gedrag worden beëindigd door het gedrag tijdig te signaleren, bespreekbaar te maken en een sociale norm te stellen.

Uit een onlangs gepubliceerd proefschrift van Peter Ejbye-Ernst naar straatruzies in Amsterdam blijkt dat ingrijpen door vreemden in zes van de tien gevallen tot het stoppen van geweld leidt. Ook vermindert ingrijpen de schade die het slachtoffer oploopt. 

Drempels wegnemen

Toch grijpen omstanders vaak niet in. Dat heeft verschillende oorzaken. Soms herkennen zij een situatie niet als grensoverschrijdend, soms zijn ze bang om in te grijpen of weten zij niet hoe ze precies moeten handelen.

Zogenoemde ‘omstanderinterventies’ kunnen deze drempels wegnemen. Zij helpen omstanders en professionals om problematisch en grensoverschrijdend gedrag te signaleren, de ernst van de situatie in te schatten, hun moed en verantwoordelijkheidsgevoel te vergroten en vervolgens op een geschikte en veilige manier te handelen.

Zeven voorwaarden

Movisie ontwikkelde een infographic die helder in beeld brengt welke drempels omstanders ervaren en met welke interventies je omstanders en professionals kunt helpen. Een effectieve interventie voldoet aan de volgende zeven voorwaarden: 

  • In het interventieprogramma zijn alle elementen van het Bystander Intervention Model opgenomen.
  • Het programma is inhoudelijk gefocust op het specifieke grensoverschrijdende gedrag.
  • In de interventie zijn theoretische kennis en praktische vaardigheden gecombineerd, toegespitst op de kenmerken van het specifieke grensoverschrijdende gedrag.
  • De vaardigheden die aangeleerd worden, zijn geoefend, bijvoorbeeld in rollenspellen.
  • De aangereikte vaardigheden focussen op de kenmerken van de specifieke grensoverschrijdende situatie.
  • De interventie is geëvalueerd en de effectiviteit ervan is gemonitord.
  • Hoe langer het interventieprogramma duurt, hoe effectiever het is.

Download het rapport Grensoverschrijdend gedrag aanpakken

Dit artikel verscheen eerder in MOVISIES, juni 2022. Ons relatieblad MOVISIES verschijnt drie keer per jaar en een abonnement is gratis.

Aanmelden MOVISIES