De professionals van het bemoeizorgteam Alkmaar/Dijk en Waard komen bij mensen die geen zorg willen, maar waar wel zorgen over zijn. Buren die zich zorgen maken omdat de ramen bij de buurvrouw helemaal dicht getimmerd zijn. Familie die zich zorgen maakt omdat een broer niet goed voor zichzelf kan zorgen en in een klein schuurtje woont. Of mensen waarover klachten binnenkomen vanwege geluidsoverlast in de buurt of vervuiling. Een diverse groep mensen met allemaal hun eigen verhaal. Wat ze veelal gemeen hebben is dat ze zelf vinden dat ze geen hulp nodig hebben. Of geen vertrouwen (meer) hebben in hulpverlening of andere mensen. Het zijn mensen die bij de hulpverlening onder de radar verdwijnen. Cliënten die veelal zijn uitgeschreven bij zorginstellingen, maar het zelfstandig niet redden. Welzijnsorganisaties en wijkteams die vervolgens signalen hierover binnenkrijgen, missen vaak expertise om contact met ze te leggen.

Goede voorbereiding

‘Essentie is dat je met liefde en lef hulp verleent.’

De professionals van het bemoeizorgteam hebben een open benadering. ‘Contact staat voorop, daarna kunnen we pas verder.’ Hier doet het team veel moeite voor en het wordt erop getraind. Zo werd het team getraind op alle essentiële onderdelen van bemoeizorg bij bemoeizorg-psychiater Jules Tielens (podcast www.juleskleedtuit). Ook Houding First, analoog aan housing first, is uitgangspunt. Essentie is dat je als mens met liefde, lef, gemotiveerd en betrokken hulp verleent. De medewerkers bereiden zich goed voor en verdiepen zich in iemands voorgeschiedenis. Ze lezen zich in, zodat ze enigszins weten in welke situatie de cliënt verkeert en met welke situatie ze te maken kunnen krijgen.

Contact houden

Elke twee weken is er teamoverleg. Dan neemt het team de lijst met cliënten door. Nieuwe aanmeldingen worden besproken. Cliënten waar veel zorgen over zijn en die nog niet in een zorgtraject zitten, worden door het team opgenomen in de caseload. ‘Op de overlegmomenten leer je van elkaar. Het zijn momenten waarop je inzicht krijgt in ieders netwerk en zo versterk je het gezamenlijke netwerk.’ De professionals in het pilotteam hebben veel vrijheid en ruimte voor hun werkzaamheden. Ze gaan als duo af op de aanmeldingen die binnenkomen. ‘We gaan altijd met z’n tweeën, omdat je niet altijd weet in wat voor situatie je terecht kan komen.’
Een van de medewerkers die werkzaam is in de ggz vertelt dat ze in vergelijking met haar andere werk in het team bemoeizorg meer tijd heeft voor contact met cliënten. ‘Er is ruimte om contact met ze op te bouwen én dat contact te onderhouden.’

Expertise en divers netwerk

In het team zitten veel verschillende specialismen bij elkaar: expertise vanuit de ggz, verslavingszorg, de ggz en er zijn mensen met veel ervaring in het begeleiden van mensen met een licht verstandelijke beperking. ‘We hebben alle expertise om tafel en een divers netwerk. Enorm waardevol, want zo kunnen we cliënten op creatieve manieren helpen en hebben we verschillende ingangen naar instanties.’ De teamleider is zeer ervaren op het gebied van bemoeizorg en weet snel de goede toon te pakken om cliënten te bereiken. Andere teamleden profiteren daarvan. ‘Het is helpend als je een teamleider hebt die als professional met je meedenkt en goed begrijpt wat bemoeizorg inhoudt.’ 

Aanpakken 

'Er zit altijd een enorm verhaal achter de mens die je begeleidt.'

De praktijk leert dat veel mensen nooit de passende zorg vinden, dat is ook de realiteit. Dan moet je niet loslaten. Bemoeizorg vraagt veel nieuwsgierigheid en veel verdraagzaamheid. Schrijnende situaties kan je soms niet veranderen. Het gebeurt geregeld dat er veel partijen bij een cliënt zijn betrokken, maar dat er toch weinig gebeurt. ‘We zien veel bureaucratie, er ontbreekt vaak slagkracht. We zien organisaties die niet echt samen met elkaar aan de slag gaan. Om succes te hebben, moet je ook echt dingen aanpakken.’ Een goede voorbereiding, oprecht geïnteresseerd zijn in de mensen, een open blik en zorgvuldig kijken, investeren in samenwerkingsrelaties, dat zijn voorwaarden om verder te komen. ‘En bevraag je eigen overtuigingen. Er zit altijd een enorm verhaal achter de mens die je begeleidt. Het zijn geen uitvreters. We zien mensen met veel tegenslag in het leven.’

Passende woonvormen

De professionals van het bemoeizorgteam noemen successen, maar ook verbeterwensen. Voor het team is de bereikbaarheid en de snelle inzet van een psychiater belangrijk. ‘Bij een van onze cliënten is het gelukt om via de huisarts meteen een spoedintake bij een psychiater te regelen.’ De psychiater ging er snel op in omdat hij bekend is met het werk van het bemoeizorgteam. Dat komt omdat een ggz-verpleegkundige uit zijn eigen kring werkt voor de pilot bemoeizorg. Andere psychiaters en managers kunnen echter terughoudend zijn. ‘Als het gaat om cliënten buiten hun postcodegebied, houden ze de boot vaak af.’ Ook het gebrek aan voldoende passende woonvormen is een knelpunt. ‘Over maatwerkvoorzieningen, zoals skaeve huse, wordt al lang gesproken, maar ze komen onvoldoende van de grond. Het aantal specifieke woonvoorzieningen is daarom heel beperkt.’ 

Gezamenlijke aanpak

Het team verklaart het eigen succes uit de gezamenlijke aanpak. Zo nam de politie laatst direct contact op met de betrokken bemoeizorgmedewerkers toen er iets was met een cliënt. ‘We hadden meteen een goede aanleiding om de cliënt op te zoeken’. De gezamenlijke aanpak leidt ertoe dat een cliënt soms op meerdere vlakken geholpen kan worden. Mooi voorbeeld is de cliënt voor wie het bemoeizorgteam eerst een betalingsregeling kon regelen en die vervolgens via het laatste-kans-beleid een woning kreeg.

Effectiever zijn als hulpverlener

Omdat de professionals van het team bemoeizorg werkzaam zijn bij verschillende organisaties, krijgen ze informatie uit verschillende bronnen. Dat werkt goed. ‘In de training die we hebben gevolgd, wees de trainer ons op mogelijkheden om informatie met elkaar te delen.’ Het blijkt dat er vaak meer gedeeld kan worden dan vooraf gedacht. Door een gezamenlijk netwerk kunnen de teamleden makkelijker contact leggen met de ggz of een andere organisatie. Zij onderzoeken wat nodig is en laten los als cliënten (weer) zijn ingebed in de zorg.