Werken aan W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is in Osdorp
Onderzoek naar de implementatie van de werkwijze Mens tussen de mensen
In Amsterdam-Zuid is een werkwijze ontwikkeld om inwoners met een psychische kwetsbaarheid een steuntje in de rug te geven als ze willen meedraaien in de wijk. Ook in Osdorp willen GGZ-medewerkers, opbouwwerkers en ervaringsdeskundigen plekken realiseren waar mensen welkom zijn en waar ze hun dromen kunnen waarmaken, ondanks hun kwetsbaarheid.
De professionals zijn met het handboek Mens tussen de mensen aan de gang gegaan. Wat ze al doende leren, beschrijft Movisie in dit artikel.
Lees hier het handboek Mens tussen de mensen
Aanleiding voor werkwijze
Voorafgaand aan de implementatie van W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is in Osdorp is in 2019 in stadsdeel Nieuw-West al een project rondom mensen met een psychische kwetsbaarheid geweest: het project Blomwijck. Dat project richt zich op het activeren van de mensen met een ernstig psychiatrische aandoening. De partners gaan met de betreffende bewoners op zoek naar activiteiten die de bewoners willen doen. Het project wordt uitgevoerd door medewerkers van het huis in de wijk ’t Blommetje van Combiwel, het FACT-team Osdorp, GGZ inGeest en TEAM ED. Zij vormen de projectgroep. Het stadsdeel heeft het project gedragen en gefinancierd. De FACT-team medewerkers vragen deelnemers welke behoeften zij hebben om actief te zijn. Ze vragen ‘wat zou je willen doen?’ en ‘wat vond je vroeger leuk?’ en onderzoeken welke activiteiten voldoen. Met die informatie gaan de medewerkers van ’t Blommetje en TEAM ED op zoek naar een passende plek in de wijk. Bij voorkeur gaat het om plekken in de wijk waar de deelnemers bij een bestaande activiteit aan kunnen sluiten of kennis kunnen maken met mensen op een laagdrempelige plek. En waar ze welkom worden geheten. Op deze wijze ondersteunen de coaches GGZ en Welzijn en de ervaringsdeskundigen ondersteunen de deelnemers om hun behoefte te realiseren.
Zo werken blijkt een uitdaging. Deels komt dat doordat de deelnemers het lastig vinden om hun draai te vinden: om uit hun isolement te komen, zich te voegen naar de routines van zo’n plek of ze kampen met terugkerende ziekteverschijnselen. Deels komt het ook doordat de locaties niet allemaal even goed voorbereid zijn op hun komst. Betrokkenen weten niet goed hoe ze de nieuwe deelnemers het beste kunnen ontvangen of tegemoet komen. Toch is door het project een aantal deelnemers actief geworden. Daarnaast levert het project ook andere resultaten op: de projectgroep heeft er veel van geleerd. Bijvoorbeeld het belang van samenwerken en een gedeeld doel hebben. Maar ook de noodzaak van doorzetten en uithoudingsvermogen. Zowel richting de eigen organisatie als de deelnemers. En zeker ook in de buurt: in contact met de ontvangende partijen, om hen te helpen om bij te dragen aan een GGZ vriendelijke wijk waarin professionals en vrijwilligers zorgen voor een welkom gevoel voor mensen die kwetsbaar zijn. Tegelijkertijd levert dit project een netwerk in de buurt op. Maar bovenal worden de projectleden gesterkt in hun overtuiging dat alle mensen erbij horen. Ook als hun gedrag niet goed begrepen of ‘verstaan’ wordt door hun omgeving.
Deze lessen vormen de aanloop voor de introductie van de werkwijze W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is in Osdorp in 2020. Het project Blomwijck levert een aantal tips en tops op; nuttig voor anderen die in een wijk willen samenwerken voor deze doelgroep.
Invoeren W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is Nieuw-West
Begin 2020 starten dezelfde partijen met het implementeren van W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is. Hierbij richten de betrokken partijen zich op het kwartiermaken in de buurt. Kwartiermaken staat voor de poging een maatschappelijk klimaat te bevorderen waarin meer mogelijkheden ontstaan voor mensen in de marge om erbij te horen en mee te doen naar eigen wens en mogelijkheden. Het project legt het accent op het creëren van plekken waar mensen met een psychische kwetsbaarheid kunnen meedoen. Door training en coaching aan te bieden aan medewerkers, vrijwilligers en ondernemers in de wijk.
Movisie voert in het eerste invoeringsjaar actieonderzoek uit om de implementatielessen vast te leggen.
Personen die niet bekend zijn met – soms – afwijkend gedrag van mensen met een ernstige psychische aandoening, zijn daar niet altijd op voorbereid. Het kan onverklaarbaar lijken. Een van de coaches noemt dat als volgt: ‘Zij zijn vaak handelingsverlegen in de omgang met mensen uit deze doelgroep’. Een mooie term, dat handelingsverlegen. Het vertolkt beter waar die onbekendheid met zulk gedrag toe kan leiden: angst voor het gedrag en daarmee angst voor mensen die zulk gedrag vertonen.
Het vraagt dus wel wat om mensen met een ernstig psychiatrische aandoening te ontvangen: je moet eerst je eigen onbekwaamheid in handelen en angst ‘overwinnen’. En dat kan goeddeels door meer kennis te hebben, na te denken over wat er ter plekke gebeurt, hoe jij je daartoe verhoudt en welk gedrag je zelf laat zien. En daar speelt W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is op in bij de medewerkers, vrijwilligers en ondernemers in de wijk.
Daarnaast verkondigen de welzijns- en GGZ-coaches én de ervaringsdeskundigen van TEAM ED in de wijk dat zij beschikbaar zijn. Zodat medewerkers van plekken waar alle inwoners komen – dus ook mensen met een ernstige psychiatrische aandoening – hen kunnen bereiken als ze niet weten hoe om te gaan met een bezoeker. Of als er een situatie ontstaat, die voor één of meerdere deelnemers onprettig of onveilig is. Of omdat buurtbewoners of medewerkers signaleren dat het niet goed met iemand gaat. Ook kunnen mensen gewezen en toegeleid worden naar de EDplaats voor lotgenotencontact of individuele ondersteuning door een ervaringsdeskundige van de Vliegende Brigadier. Samen met de aanwezigen kunnen zij de situatie aangaan.
Dit is kort samengevat waar in het eerste jaar aan is gewerkt in Amsterdam Osdorp. Voor een uitgebreid verslag van lessen voor implementatie verwijzen we je naar de rapportage W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is Nieuw-West – Implementeren van werkwijze Mens tussen de mensen.
Wat leert het eerste jaar van implementeren?
Movisie-adviseur Margit van der Meulen: ‘Ondanks de bekendheid met de werkwijze, blijkt het een flinke klus om de werkwijze op een zelfde manier uit te voeren. Met name het netwerken en kwartiermaken, een belangrijk onderdeel van de werkwijze, is lastig in tijden van lockdown. Het daadwerkelijk langsgaan in de wijk wordt ernstig gehinderd door de lockdownmaatregelen. Juist dat is de kern van de werkwijze: er wordt hierin gewerkt aan het realiseren van plekken in de wijk waar mensen gewoon naar toe kunnen. Dat kan tijdens de lockdown niet. Centraal staan: elkaar ontmoeten, leren kennen, uitwisselen voor professionals en vrijwilligers. De coaches GGZ en Welzijn en ervaringsdeskundigen zorgen eerst voor het overdragen van die ontvangende houding; ook wanneer mensen zich afwijkend lijken te gedragen. En vervolgens ondersteunen ze waar nodig met kennis en advies. Welzijnsorganisatie Combiwel is gestart met het duurzaamheidsplatform Groene kans, om ontmoeting te faciliteren. Tijdens die wekelijkse ontmoeting zijn ook de coaches en Vliegende Brigadiers van TEAM ED aanwezig om contacten te leggen. Met inwoners en andere professionals; ze treffen elkaar in de buitenlucht. Dat lukt goed: de deelnemers weten de weg naar steun te vinden en starten initiatieven en leren elkaar al doende kennen. De Groene kans is een mooi aanknopingspunt om de werkwijze van W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is in te voeren.’
‘De deskundigheidsbevordering komt van de grond. Online trainingen en Q&A sessies met ervaringsdeskundige co-trainers worden in snel tempo ontwikkeld. De activiteiten en inspanningen laten zien, dat er bereidheid is om verwelkomend te zijn. Het netwerk in de wijk groeit. Er ontstaat goede samenwerking met onder andere woningbouwverenigingen, politie en handhaving. En bij overlast wordt er naar andere oplossingen gezocht dan voorheen. Het Meldpunt Overlast bijvoorbeeld weet beter de weg binnen het netwerk. Zodoende verwijzen ze mensen door naar plekken waarvan ze weten dat men daar goed worden opgevangen en dat er mogelijkheid is om steun te krijgen, mee te doen of vrienden te maken. Duidelijk blijkt dat de gezamenlijke visie – toegankelijke GGZ vriendelijke wijken – centraal moet staan en dat er gezocht moet worden naar de vorm waarin dat het beste past.’
Groei van steunend netwerk
Ook na het onderzoek werken de partners in 2021 door aan de verschillende initiatieven. De bekendheid in de wijk met de werkwijze wordt groter. En er groeit een levendig en steunend netwerk in de wijk. Dat laatste komt door het platform Groene kans. De interactie tussen W in de Wijk, samen Werken aan Wijken waar Iedereen Welkom is en de Groene kans versnelt het ontstaan van een netwerk. Dat netwerk bestaat uit beroepskrachten, maar ook nadrukkelijk uit bewoners. Zij zijn actieve leden, zowel in signalering, bedenken van mogelijke initiatieven en in de uitvoering ervan. En dit resultaat is een prachtig voorbeeld van empowerment! Lees wat het oplevert in het artikel Vanuit vertrouwen elkaar ontmoeten.
