Werken aan maatschappelijk effect van respijtzorg
Outcome-indicatoren opstellen met mantelzorgers en andere betrokkenen
Respijtzorg is bedoeld om de mantelzorger een adempauze te geven. Maar geeft de respijtzorg die wordt aangeboden wel het juiste respijteffect voor mantelzorgers? Om daar inzicht in te krijgen kunt u outcome-indicatoren formuleren.
Het meten van outcome is een alternatief voor het meten van output, waarbij bijvoorbeeld alleen het aantal geleverde diensten gemeten wordt. Outcome gaat juist over de effecten daarvan; wat brengen de zorg en ondersteuning teweeg? De beste manier om de juiste outcome-indicatoren op te stellen is samen met betrokken partijen.
In vier stappen naar gedragen outcome-indicatoren
Door outcome-indicatoren op te stellen samen met betrokken partijen, zoals in dit geval mantelzorgers en aanbieders van respijtzorg, worden verschillende perspectieven en belangen meegenomen. In een doelenboom met indicatoren staat bovenaan het hoofddoel, het beoogde maatschappelijk effect. Dit wordt opgesplitst in subdoelen, daaronder hangen de indicatoren en de meetbare indicatoren. Hieronder worden deze vier stappen toegelicht, met voorbeelden van doelen en indicatoren bij respijtzorg.
Stap 1: Bepaal het hoofddoel
Wat is het beoogde maatschappelijk effect van de respijtzorg? Wat betekent het als inwoners passende respijtzorg hebben? Kies één doel, geen combinatie van doelen. Let op: het hoofddoel beschrijft de beoogde eindsituatie, niet een situatie van verbetering. Dus niet: “mantelzorgers voelen zich meer ondersteund”. Het hoofddoel wordt niet vooraf gekoppeld aan een voorziening of een instrument, dit volgt eventueel later. Een mogelijk hoofddoel bij respijtzorg: “Iedere mantelzorger voelt zich af en toe vrij van mantelzorg.”
Bekijk ook Stappenplan Respijtzorg
Stap 2: Welke factoren bepalen of het hoofddoel bereikt worden?
Wat is er nodig om het hoofddoel te bereiken? Dat zijn de subdoelen. Oftewel de doelen die bereikt moeten worden om het hoofddoel te bereiken. Formuleer maximaal drie van deze factoren.
Mogelijke subdoelen bij respijtzorg:
- Er is voor alle mantelzorgers aanbod/de mogelijkheid om vrij van zorg te nemen
- Mantelzorgers ervaren steun bij het vrij nemen van zorg
- Mantelzorgers vinden het aanbod van goede kwaliteit
Een werkvorm om gezamenlijk subdoelen (factoren) te formuleren:
Schrijf per persoon zoveel mogelijk factoren op, schrijf elke factor op een post-it.
Schuif de post-its door naar je buurman. Kies uit de post-its die jij krijgt de meest aansprekende en leg die ondersteboven in het midden.
Pak per persoon één post-it uit het midden en beargumenteer waarom dit een belangrijk element is. Kies gezamenlijk de drie beste factoren (subdoelen) en noteer deze in de doelenboom.
Stap 3: Stel per subdoel de indicatoren vast
Splits subdoelen op tot het niveau dat ze eenduidig kunnen worden omgezet in meetbare indicatoren.
Waaraan zie je dat een subdoel behaald wordt? Wat zorgt ervoor dat dit subdoel behaald wordt? Zet deze indicatoren per subdoel op een rij. Let op of deze indicatoren nog iets zeggen over het hoofddoel.
Mogelijke indicatoren bij respijtzorg:
- Het aanbod is voor mantelzorgers toegankelijk
- Mantelzorgers delen de zorg
- Het aanbod is voor mantelzorgers passend en vertrouwd
Stap 4: Maak meetbare indicatoren
In deze stap worden de indicatoren specifiek en eenvoudig meetbaar gemaakt. Een indicator is een meetbare grootheid die een signalerende functie heeft en die een aanwijzing geeft over de mate waarin het doel wordt behaald. Formuleer per subdoel maximaal drie meetbare indicatoren. Check hier ook weer: zeggen deze indicatoren samen iets over het hoofddoel?
Mogelijke meetbare indicatoren bij respijtzorg:
- Aantal mantelzorgers dat de gewenste locatie kan bereiken
- Aantal mensen waarmee de mantelzorger de zorg deelt
- Aantal mantelzorgers dat aangeeft dat respijtaanbod voor naaste/cliënt prettig/passend/fijn is waardoor zij de zorg makkelijker loslaten
Betrek de juiste partijen
Om draagvlak te creëren én de meest geschikte outcome-indicatoren op te stellen is het sterk aan te raden dit met alle betrokken partijen te doen. Zorg ervoor dat in ieder geval aanbieders van respijtzorg, mantelzorgers, zorgvragers en gemeente aan tafel zitten. Mantelzorgers en zorgvragers kunnen als geen ander input geven over wat belangrijk is voor hen, wat hen helpt. Voor aanbieders van respijtzorg is het belangrijk om te horen of hun aanbod aansluit op behoeften en bijdraagt aan respijteffect bij mantelzorgers. De gemeente heeft een rol in het monitoren van indicatoren en kan sturen via inkoop en beleid, bijvoorbeeld in keuzes voor aanbieders. Ook professionals die doorverwijzen kunnen, vanwege hun expertise, betrokken worden bijvoorbeeld iemand uit het sociaal wijkteam of een huisarts. Lees meer over het betrekken van mantelzorgers bij beleidsvorming.
Een externe, onafhankelijke partij als facilitator van dit proces kan een meerwaarde hebben bij de gesprekken over het op stellen van outcome-indicatoren. Deze persoon heeft kennis van aanpak en inhoud, maar mag geen belangen hebben in de situatie van de gemeente.
Aan de slag met de indicatoren
De meetbare indicatoren vormen het vertrekpunt voor het monitoren van het maatschappelijk effect van respijtzorg. De indicator ‘Aantal doorverwijzingen die leiden tot gebruik van respijtzorg’ zegt bijvoorbeeld iets over in hoeverre zorg en welzijnsorganisaties/professionals succesvol hebben doorverwezen. Valt dit tegen, gaat dit boven verwachting goed of is er bijvoorbeeld een stijgende lijn in te zien in de loop van de tijd? Deze monitoringsgegevens bieden aanknopingspunten om met betrokkenen het gesprek aan te gaan over wat beter of anders kan. Het is heel waardevol als mantelzorgers en zorgvragers hierbij meedenken. Zij kunnen vanuit eigen ervaring aangeven waar zij tegenaan lopen.
Ook in uw gemeente outcome meten?
Wilt u graag een effectief en duurzaam beleid rondom respijtzorg of een ander terrein rondom informele zorg? De adviseurs van Movisie nemen u graag mee in dit proces. Download deze leaflet voor meer informatie.
