De begrippen eigen kracht (het zelf kunnen), burgerkracht (het kunnen met en voor elkaar) en buurtkracht (het vermogen dat ingezet wordt om de omgeving leefbaar te maken) nemen een centrale plaats in in het denken over- en beleidsvorming van buurtontwikkeling. Zo lezen we in de ontwerptekst 'Memorie van Toelichting Wet maatschappelijke ondersteuning 2015': 'Zelfredzaamheid en meedoen in onze samenleving is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van de burger zelf. Gekeken wordt naar de mogelijkheden van de burger zelf en die van de sociale omgeving.' Zelfs in de Troonrede sprak koning Willem-Alexander zich uit voor een transitie van klassieke verzorgingsstaat naar participatiesamenleving: 'Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leefomgeving.'

Wat weten we al uit de praktijk?

Op buurtniveau is door professionals al veel ervaring opgedaan met het mobiliseren van eigen kracht. De opgebouwde kennis rondom een aantal van deze interventies is verzameld in de databank Effectieve sociale interventies van Movisie. In deze beschrijvingen is alle beschikbare informatie over de interventies verzameld.  De zogeheten werkzame elementen van deze interventies geven een goede indicatie van welke aanpak succesvol kan zijn. Dit zijn de bouwstenen van een interventie die de doelen bij de doelgroep realiseren en geven hiermee handvatten voor het vertalen van het beleid van eigen kracht naar realisatie in de praktijk.

Werkzame elementen 

Kijkend naar de interventies die zich richten op het mobiliseren van eigen kracht op buurtniveaulaat zien dat de professional veelal de initiator is en een cruciale rol speelt in het aanzwengelen van de eigen kracht van de burger. De werkzame elementen in dit artikel zijn dan ook benaderd vanuit de rol van de professional.

De professional als procesbegeleider

De rol van de professional is idealiter die van spin-in-het-web en procesbegeleider, die zoveel mogelijk ruimte laat aan de bewoner zelf. Zonder de leiding over te nemen, geeft de professional waar nodig op subtiele wijze sturing en begeleiding. De rol van de professional is veelal volgend in plaats van leidend, bijvoorbeeld bij de interventies Woonatelier of Kan wel!. Als relatieve buitenstaander kan de professional bijdragen aan een open sfeer. Naarmate de interventie vordert verdwijnt de professional steeds verder naar de achtergrond en dragen bewoners de interventie steeds meer zelf. Veelal blijft de professional op de achtergrond betrokken en draagt zorg voor continuïteit op langere termijn. Bij de Eigen kracht conferentie ligt de zeggenschap en regie vanaf het begin al bewust heel sterk bij de burger.

Outreachende / persoonlijke benadering

Het aangaan van contacten met bewoners door een persoonlijke, positieve en proactieve benadering is een werkzaam element in alle interventies gericht op wijkontwikkeling. Bijvoorbeeld in TijdVoorelkaar en Buurtgerichte sociale activering stimuleert de professional deelname door een persoonlijke benadering; in EigenWIJzebuurten (Junior) zorgt persoonlijke begeleiding ervoor dat initiatieven tot uitvoer komen. Ook de inzet van sleutelpersonen is een waardevolle manier om andere bewoners via persoonlijk contact te benaderen en tegelijkertijd zorg te dragen dat een grote diversiteit aan bewoners bereikt wordt. Zowel EigenWIJzebuurten (Junior) als Kulturhuske  maken hier gebruik van.

Aansluiten bij behoeften en capaciteiten

Aansluiten bij de behoeften die leven onder bewoners en uitgaan van de capaciteiten die zij zelf hebben, helpt de professional om burgers te mobiliseren. Dit geldt zowel bij het bepalen van het initiële aanbod als het vormgeven van de activiteiten of initiatieven waar bewoners zelf mee aan de slag gaan. Onder meer bij ABCD en Kan wel! zijn capaciteiten en talenten van bewoners het uitgangspunt; niet tekortkomingen of problemen die zich voor doen.

Zorgen voor laagdrempeligheid om te participeren

Op verschillende manieren kan de professional zorgen dat bewoners op een laagdrempelige manier kunnen meedoen. Zo biedt Thuis op Straat (TOS) een platform waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en iets kunnen bijdragen aan de wijk. De activiteiten op een plein in de wijk bieden een laagdrempelige aanleiding om eens te komen kijken wat er gebeurt in de wijk, om mensen te ontmoeten en vervolgens een steentje bij te dragen in het organiseren. Ook Buurtsportvereniging (wordt binnenkort opgenomen in de databank) en Kulturhuske doen dit op vergelijkbare wijze. Door de kleinschaligheid en een financiële bijdrage voor het organiseren van -eigen- activiteiten is bij EigenWIJzebuurten de drempel om mee te doen heel laag.

Empowerment

Om ervoor te zorgen dat bewoners de interventie of het initiatief steeds meer zelf kunnen dragen, is het versterken van het vertrouwen en de vaardigheden van bewoners een belangrijk element. Thuis op Straat doet dit door jongeren de mogelijkheid te bieden bij hen te werken en zo een voorbeeld te zijn voor andere kinderen. TijdVoorelkaar zet in op empowerment door het delen van vaardigheden met andere bewoners waardoor het gevoel voor eigenwaarde stijgt. De Buurtsportvereniging biedt de bewoners cursussen om hen te sterken een steeds grotere rol te spelen in de organisatie en uitvoering van de vereniging.

Samenwerken met belanghebbende partijen

Samenwerking met andere belanghebbende partijen in en om de wijk zorgt ervoor dat het initiatief of interventie ingebed raakt en resultaten  verankerd kunnen worden. Idealiter zijn deze partijen vanaf het begin betrokken. Denk aan organisaties als welzijnsinstellingen, politie, woningcorporaties, scholen, jongerenwerk en gemeente. Bijvoorbeeld de Maatschappelijke Beursvloer en de Bronmethodiek zijn hier sterk in ontwikkeld. Maar ook bij Buurtreminiscentie wordt nadrukkelijk gezocht naar samenwerking om de continuïteit te garanderen. 

Gewoon beginnen

Tot slot kan 'gewoon beginnen' een krachtig werkzaam element zijn: vanuit kleine acties kan een interventie organisch verder groeien. In zowel EigenWIJzebuurten (Junior) als ABCD maakt de professional gebruik van het snelle resultaten door te starten met kleine acties. Door te kiezen voor acties die op korte termijn gemakkelijk te realiseren zijn, groeit het vertrouwen dat langer durende of complexere acties ook haalbaar zijn.  

Welke interventies kan ik inzetten?

Dit artikel is gebaseerd op de interventies in de databank Effectieve sociale interventies. Werkt u met een interventie die in uw organisatie haar waarde bewezen heeft? Of heeft u een interventie ontwikkeld die ook door andere organisaties kan worden ingezet? We nodigen u van harte uit om deze interventies bij ons aan te melden. Lees meer over de mogelijkheden.