‘Huisvesting, werk en financiën zijn vaak de kernzaken in de hulpverlening aan dak- en thuislozen’, vertelt Petra van Leeuwen, adviseur Sociale Zorg bij Movisie. ‘Op de korte termijn moeten zaken geregeld worden. Maar deze aanpak is in essentie een probleemgerichte benadering en het is de vraag of het de cliënt op de lange duur verder helpt. Iemand die in de maatschappelijke opvang zit, ervaart dat zijn of haar leven op een dieptepunt is beland. Het opbouwen van zelfvertrouwen is ontzettend belangrijk om uit dat dal te komen en weer grip te krijgen op het leven. Het vinden van mentale ankerpunten voor die weg naar boven, is minstens zo belangrijk als het regelen van praktische zaken.’

Normatieve professionalisering

Van Leeuwen verwijst naar het begrip normatieve professionalisering. Een beroepshouding die zich baseert op normatieve professionalisering neemt de relatie als vertrekpunt. De aandacht is niet, zoals gebruikelijk, op de eerste plaats gericht op het geven van een kant en klare oplossing voor een aangereikt probleem, maar op het aangaan van een kortere of langere relatie op basis van vertrouwen. In een gelijkwaardige setting proberen hulpverlener en cliënt eerst samen de zorgvraag vast te stellen. Pas daarna volgen eventuele acties.

Voorbeeld

Iemand heeft schulden, geen werk, logeert bij verschillende kennissen omdat hij geen eigen woning meer heeft. Daarnaast drinkt hij bovengemiddeld veel. De hulpverlening wil doorgaans eerst die praktische problemen aanpakken: de verslaving, de schulden, de opvang. Maar de cliënt weigert behandeling voor zijn drinkgedrag, wil niet in een schuldhulpverleningstraject en stelt alleen hulp te willen bij het vinden van huisvesting en werk. In goede gesprekken blijkt dat hij ooit een veelbelovend culinair talent was, maar door een verkeerde investering en een grimmig verlopen scheiding in financiële problemen belandde. De hulpverlener stimuleert de cliënt om die passie voor eten en drinken weer op te pakken, als bron van kracht en perspectief. Eerst in vrijwilligerswerk, uiteindelijk in een betaalde baan in het onderwijs. Dit toekomstbeeld geeft de cliënt al gauw ook de mentale ruimte om schuldhulpverlening te accepteren. Zijn alcoholinname blijft relatief hoog, maar is onder controle en vormt geen probleem voor het dagelijks functioneren.

Niet slaafs volgen, maar dialoog aangaan

‘De dieperliggende drijfveren van een cliënt bepalen welke oplossing in zijn geval werkt,’ benadrukt Petra van Leeuwen. ‘In bovenstaand voorbeeld  had er een patstelling kunnen ontstaan, omdat de cliënt hulp weigerde bij zijn schulden en zijn drinkgedrag. Mogelijk gevolg: cliënt haakt af en verdwijnt uit beeld. Maar de hulpverlening is hier op zoek gegaan naar de dialoog: wat wil deze persoon? Waarvoor komt hij zijn bed uit? Dat wil niet zeggen dat de hulpverlening slaafs moet doen wat de cliënt vraagt. Schuldhulpverlening was hier bijvoorbeeld noodzakelijk. Door ‘het goede gesprek’ is de cliënt in staat gesteld om weer over een zinvolle toekomst na te denken. Zonder schulden. Dat is de winst van het benutten van zingeving in de hulpverlening.’

Zin voor cliënt én professional

Als hulpverlener kom je jezelf ook tegen bij dit soort vragen, vertelt Van Leeuwen. ‘Je kunt niet praten over zin van leven zonder naar je eigen bestaan te kijken. Om open te kunnen staan voor het verhaal van de cliënt, moet je je bewust zijn van je eigen waarden en van jouw levensverhaal.’

Zin werkt

Petra van Leeuwen is mede-auteur van de brochure ‘Zin Werkt’. ‘De brochure moet de spraakverwarring wegnemen en hulpverleners inspireren om met zingevingsvragen aan het werk te gaan’, zegt de adviseur. Om daar achter te komen, moet de hulpverlener de tijd nemen om de cliënt te leren kennen. ‘Ga langs bij hem thuis of loop met hem mee naar zijn kamer. Vraag naar die zelfgemaakte tekening, dat schilderij aan de muur of de ketting die hij altijd draagt. Zoek aanknopingspunten om in gesprek te raken over wat je cliënt bezighoudt’, zo staat in de brochure.

Meer informatie

Download of bestel de brochure Zin werkt! 

• Het 8-fasenmodel, waarin zingeving één van de acht leefgebieden is
• De publicatie 'Zingeving als onderbelichte dimensie in de maatschappelijke opvang'.
• De publicatie 'De zinvolle hulpverlener'
• Een interview met Petra van Leeuwen over Zingeving op Zorg + Welzijn