Zo geven we thuis! Vijf tips van het Kansfonds
Er gebeurt iets bijzonders in onze samenleving. Sinds vele mensen op de vlucht zijn voor het oorlogsgeweld in Oekraïne, stellen tienduizenden Nederlanders hun zolder, tuinhuis of B&B beschikbaar. Ook de overheid zet zich volop in om particulieren hierbij te helpen. Zo worden uitkeringsgerechtigden niet meer gekort op hun uitkering als ze een vluchteling uit Oekraïne in huis nemen. Of kun je eenvoudig aan een vergunning komen om in je achtertuin een tijdelijke woonplek te maken.
Op dit moment laten we als samenleving zien waar we voor staan: mensen zonder huis laten we niet aan hun lot over, we geven massaal thuis. Dit laat zien dat deze crisis ook nieuwe mogelijkheden brengt. Hoe kunnen we deze kracht van thuisgeven versterken en vasthouden in de toekomst. En niet alleen voor mensen uit Oekraïne, maar voor iedereen zonder thuis, vooral de grote groep dak- en thuisloze jongeren. Laten we dit moment goed benutten. Wat kan niet langer wachten? Wat staat ons allemaal – inclusief gemeenten, verhuurders, hypotheekverstrekkers – te doen? Het Kansfonds zet vijf tips op een rij voor als we als samenleving willen thuisgeven.
1. Schaf per direct de kostendelersnorm af
Mensen die hun thuis kwijtraken, kunnen vaak terecht bij een familielid of vriend. Maar als iemand bij je inwoont die 21 jaar is of ouder, én een inkomen heeft, dan wordt je gekort op je uitkering. Al lang en breed is aangetoond, dat deze regel uit de Participatiewet zorgt voor een toename van dakloosheid, vooral onder jongvolwassenen die 21 jaar worden. Gemeenten hebben de ruimte om die hindernis weg te nemen en maatwerk te bieden, maar dit kost veel tijd. Het nieuwe kabinet gaat de leeftijdsgrens op-rekken naar 27 jaar, maar werkt nog aan een wet. De nood is nú hoog. Schaf de kostendelersnorm daarom vandaag nog af, voor iedereen!
Zo kan het ook!
De gemeente Rotterdam en de gemeente Arnhem namen een stoer besluit. Ze passen per 1 juli de kostendelersnorm tot 27 jaar niet meer toe. Met de coalitie van belangenbehartigers ‘Alle jongeren een thuis’ prikkelt Het Kansfonds zo veel mogelijk gemeenten om zich hierbij aan te sluiten.
2. Maak sociale onderhuur mogelijk
Niet altijd kunnen mensen onderdak krijgen bij familie of vrienden. Hoe fijn is het dan als je terechtkan bij iemand met een woonplek? Tienduizenden mensen willen hun huis en hart openstellen. Maar in veel contracten staat dat onderhuur verboden is. Deels is dat begrijpelijk, want uitwassen zoals overvolle appartementen moeten we voorkomen. Maar daarmee creëren we ook een gemiste kans: het belemmert mensen die wat ruimte over hebben om hun woonplek te delen. Maak daarom als verhuurder sociale vormen van onderhuur mogelijk. Voor hypotheekverstrekkers geldt hetzelfde. Het kan heel simpel, door de volgende zin in het contract op te nemen: ‘sociale onderhuur (maximale huur € …) is toegestaan indien wij vooraf worden geïnformeerd’.
3. Wees creatief in het bedenken en regelen van woonplekken
De opvang van Oekraïense vluchtelingen laat zien hoeveel verborgen woonplekken er in Nederland zijn. Met een beetje creativiteit weten mensen die te realiseren. Door bijvoorbeeld een woonunit op het erf te plaatsen, de garage om te bouwen tot studio met eigen keuken of door de B&B langdurig te verhuren aan iemand zonder thuis. Gemeenten zijn gelet op de wooncrisis blij met extra woonplekken. Maar er zijn ook veel bureaucratische hindernissen, zoals vergunningen en bestemmingsplannen. Die maken dat zowel thuisgevers als ambtenaren doorgaans veel doorzettingsvermogen nodig hebben om die te slechten. De vluchtelingencrisis doorbreekt nu die bestaande patronen. Er blijkt meer mogelijk dan gedacht.
Zo kan het ook!
Stichting Kamers met Aandacht realiseert woonruimte voor jongeren die net op eigen benen staan en nog wat aandacht nodig hebben om helemaal zelfstandig te wonen. Deze jongeren worden gematcht met particulieren die een kamer én wat aandacht over hebben. Het lukt de stichting om met steeds meer verhuurders en hypotheekverstrekkers afspraken te maken over deze sociale onderhuur. Zo wordt voorkomen dat jongeren onnodig dak- en thuisloos raken. In de gemeenten Utrecht en Vijfherenlanden helpt Kamers met Aandacht om ‘tuinkamers’ mogelijk te maken. Het gaat om kleine woonunits op het erf of in de tuin van mensen die daarmee een thuis creëren voor jongeren. Met die inspirerende aanpakken wordt voorkomen dat zij wegglijden in een thuisloos bestaan.
4. Beloon juist voor het geven van onderdak
Nog beter dan niet straffen (door de kostendelersnorm af te schaffen), is het belónen van mensen die een ander onderdak willen bieden. Beloon bijvoorbeeld mensen met een krappe beurs die hun woning willen delen met iemand die dakloos is of dreigt te worden. Zo maken we niet alleen een extra woonplek voor wie anders op straat komt te staan. We vergroten ook de bestaanszekerheid van iemand die in armoede leeft en de eindjes aan elkaar moet zien te knopen.
Zo kan het ook!
Onder de Pannen is een landelijk initiatief dat in de huidige woningschaarste onderdak helpt vinden voor mensen die bijvoorbeeld na een scheiding of faillissement op straat komen te staan. Het helpt hen aan woonruimte bij een stads- of dorpsgenoot. De lege kamer verandert in een kans voor de ander. Én in een financieel extraatje voor degene die verhuurt, zonder gekort te worden op zijn of haar uitkering. Dat wordt allemaal geregeld. Maar er zijn meerdere manieren om samen in een huis wonen te stimule-ren. Zo wonen in verschillende gemeenten mensen met een uitkering op proef samen, zonder dat zij direct gekort worden op hun uitkering. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Tilburg en Amsterdam.
5. Stimuleer, ondersteun, informeer
Als je mensen de ruimte geeft om elkaar te helpen, hoef je als overheid niet zo veel te doen. De samenleving kan heel veel best alleen. Stel geen regievoerders aan, trek niet alle controle naar je toe: laat het aan de mensen zelf. Als overheid kun je natuurlijk wel ondersteunen. Informeer mensen die willen thuisgeven. Bijvoorbeeld door te laten zien hoe je je huis kunt openstellen. Waar je dan rekening mee moet houden. En waar je terechtkunt voor geld, advies en een goede match. Maar bovenal: maak het ze niet te moeilijk, versimpel de regelingen.
Zo geven we thuis! Wees erbij: 31 mei om 20.00 uur in Pakhuis de Zwijger
Hier meer over horen of mee praten? Op dinsdag 31 mei om 20.00 uur laten Kansfonds, Fonds 21 en Pakhuis de Zwijger zien hoe we met elkaar kunnen thuisgeven. Het programma is zowel fysiek als live online te volgen. Meld je hier aan.
Meer kennis en inspiratie dak- en thuisloze jongeren
Kijk voor nog meer inspirerende voorbeelden voor het verminderen van het aantal dak- en thuisloze jongeren op Iedereen onder een dak of in de publicatie De basis op orde voor dak- en thuisloze jongeren. Of lees meer over de werkzame elementen voor succesvolle hulpverlening aan dak- en thuisloze jongeren in het dossier Wat werkt bij de aanpak van dak- en thuisloosheid voor jongeren.
Dit artikel is eerder verschenen op de website van het Kansfonds.
