'Zowel sociaal als medisch domein zijn nodig voor betere zorg'

Waarom vindt u het belangrijk om deel te nemen aan het Congrestival?

‘Je hebt zowel het sociaal als het medisch domein nodig als je serieus werk wilt maken van betere én beheersbare zorg: het vermijden van aandoeningen en het vermijden of uitstellen van intensieve zorg. Keer Diabetes Om bijvoorbeeld is een programma dat mensen van de medicijnen en insuline afhelpt en ernstige complicaties voorkomt. Dat levert een betere kwaliteit van leven op en bovendien hoeven premie en eigen risico dan niet te stijgen. Althans, als we daar breder op inzetten; bijvoorbeeld via valpreventie, bestrijding van eenzaamheid, ondersteuning van de mantelzorgers, etc.: allemaal zaken die in het sociaal domein spelen.

Ga het gesprek met de patiënt aan en kijk ook naar andere mogelijkheden

Verder op in de keten speelt dat ook. Opereren is niet altijd beter, soms is het beter om voor een andere behandeling te kiezen. Een voorbeeld: uit Amerikaans onderzoek blijkt dat je een blinde darmontsteking in 70% van de gevallen ook doeltreffend kunt behandelen met antibiotica: minder belastend voor de patiënt én goedkoper dan een operatie. Toch blijft een operatie nu nog een vanzelfsprekendheid en dat is nu juist wat ik wil aankaarten. Ga het gesprek met de patiënt aan en kijk ook naar andere mogelijkheden. Zo kun je betere zorg met solidariteit verbinden en betalen we niet meer voor onnodige en soms zelfs schadelijke ingrepen. Ik vind het belangrijk om deze rol uit te leggen. Als coöperatie VGZ dragen wij een steentje bij aan het betaalbaar houden van de zorg op de langere termijn. Een van de manieren is het gesprek stimuleren over zinnige zorg.’

Wat wordt op het Congrestival uw kernboodschap?

‘In het sociaal domein is veel mogelijk waardoor je zorg kunt vermijden, preventief kunt werken. Bijvoorbeeld mantelzorgondersteuning voor mensen die dementie hebben. Hiermee kun je opnames vermijden. Dat betekent dat mensen langer thuis kunnen wonen en een beter leven hebben. Zo verhinder je dat zijzelf, maar ook de samenleving onnodig op kosten worden gejaagd. Voorwaarde is wel dat de systemen op elkaar zijn afgestemd en ruimte bieden voor maatwerkoplossingen. Het is nog best een uitdaging om gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren een gemeenschappelijke agenda te laten opbouwen, zodat ze financiële besparingen door betere zorg ook gezamenlijk kunnen investeren.’

Wat is in uw visie de relatie tussen sociaal en gezond? En geldt het ook andersom: dus maakt gezond sociaal?

‘Als je gezond bent, heb je meer mogelijkheden om te participeren. Gelukkig is er steeds meer oog voor betekenisgeving in het leven van mensen, sociale relaties, het omgaan met klachten, het verbeteren van sociale contacten, valpreventie, de aanpak van eenzaamheid, psycho-educatie: al deze zaken kunnen een enorme bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven, op voorwaarde dat de systemen goed functioneren.’

U zei in een interview (Trouw) dat ‘wanneer het vervangen van een hartklep de patiënt vooral belast, moet je het dan wel doen? Daar moet het gesprek over gaan.’ Is dit een voorbeeld van gepaste of zinnige zorg?

‘Gezondheidszorg is niet gemakkelijk. Je komt voor ingewikkelde afwegingen te staan. Maar de vanzelfsprekendheid van medische ingrepen creëert een soort schijnzekerheid. Daar moeten we vanaf, niet alleen omdat de kosten stijgen, maar ook omdat je soms zieker kunt worden van een opname, diagnose of ingreep. We moeten meer oog hebben voor bijzondere omstandigheden van mensen: hun wensen, hun kwetsbaarheden, hun sociale relaties.

'We moeten kritisch worden op voor patiënten belastende zorg'

Het is belangrijk dat zorgprofessionals het gesprek aangaan en dat wij als zorgverzekeraar dat gesprek financieel mogelijk maken. Wij zijn niet als een spook aanwezig bij dat gesprek, noch willen wij beoordelen wat goed is. Dat moet vooral de arts in samenspraak met de patiënt doen. De nuance bij zinnige zorg is dat dat we het niet doen om te bezuinigen, natuurlijk is dat wel de aanleiding, maar het is niet de onderliggende reden. Het belangrijkste is dat we kritisch worden op voor patiënten belastende zorg. We mogen best de vraag voorleggen: heeft het zin om in bepaalde terminale gevallen een behandeling te ondergaan als patiënt als je er alleen maar zieker van wordt?’

Kunt u een paar voorbeelden noemen van een win-winsituatie, om zowel de patiënt/cliënt recht te doen als de kosten te beheersen?

‘E-health wordt steeds belangrijker. Dr. Oei is een gedreven KNO-arts uit het Flevoziekenhuis. Hij is terughoudend met het plaatsen van buisjes bij kinderen. Hij wijst zijn patiënten nadrukkelijk op de risico’s van zo’n operatie, zoals beschadiging van het trommelvlies of een loopoor. Dat doet hij door de ouders een YouTube link mee te geven waarin op toegankelijke wijze wordt uitgelegd wat de voor – en nadelen zijn. Zijn aanpak vindt steun in wetenschappelijk onderzoek: niets of minder doen blijkt evenveel gezondheidswinst op te leveren als het plaatsen van buisjes, maar dan wel zonder de risico’s van een gaatje in het oor en zonder de onnodige kosten. Het aantal medische ingrepen maakt de zorg duur. Oei maakt de zorg eigenlijk goedkoper. Hij heeft 20 procent minder ingrepen, 30 procent minder dagverpleging en 65 procent minder opnames.’

U bent sinds 2013 Lid Raad van Bestuur coöperatie VGZ; u wilde het zorgstelsel hervormen of in elk geval de zorg verbeteren en de kosten verlagen. We zijn inmiddels 4 jaar verder, hoe kijkt u daar nu tegenaan?

‘Steeds meer ziekenhuizen doen mee aan het verbeteren van de zorg en het verlagen van de kosten, waardoor je de besparingen terug kunt geven aan de patiënt in de vorm van een lagere premie. Momenteel zijn er zo’n 8 à 10 ziekenhuizen die meedoen en dat worden er steeds meer. Om nog meer ziekenhuizen te laten deelnemen, hebben we bewijslast én een cultuuromslag nodig. Natuurlijk is dit een ontwikkeling die een lange adem vereist, maar op korte termijn zijn er ook al resultaten te boeken. Neem het Albert Schweitzerziekenhuis dat in een zorgtraject van vrouwen met borstkanker kritisch per fase kijkt naar welke specialist erbij betrokken moet worden. Een chirurg wordt alleen betrokken als er ook daadwerkelijk geopereerd gaat worden. In eerste instantie niet leuk voor de chirurg, want die loopt inkomsten mis, maar voor de patiënt en het algemeen belang is het wel beter.'